Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

түктерін 
жоғалтады. 
Осы 
белгілері 
аркылы 
афелинуспен 
залалдапған бітелерді сауларыиап оцай ажыратуға болады. Оиыц 
өсімталдығы едэуір, аиалык паразит 100 жұмырткага дейін салады. 
Паразит әдетте бітеніц денесіпе бір жүмырткадап салады, одап 2-4 
күннеи соц дернәсіл шығады. Дернәсіл жэие куыршак фазаларыныц 
эр кайсысыныц дамуы 9 - 1 2 күнге созылады. Ересек 
афелинус
сыртқа, бітеиің арткы жатый кеміріп тесіп шытады. Афелинустың 
үрпағында аналықтарының саны басым болады.
Афелинус
бір маусым ішінде 6-9 үрпак беріп өсін-өнеді, ол 
бұтактары жиі орналаскан ағаштардағы бітелердің шотырларыи 
катты 
залалдайды. 
Афелинусты 
сактау 
жэне 
баска 
жакка 
коныстандыру үшіи күздіц соцты күндерінде паразиттермен 
залалдантан кан бітесі бар бұтақтарды даярлайды. Кесіп алынған 
бұтактарды бума етіп байлап, қыста сарайларда сактайды. Ерте 
көктемде осы бұтактарды бакка анарып 
кан бітелері бар 
ағаштардың 
ірі 
бұтактарына 
іліп 
кояды. 
Қан 
бітелері 
шотырларыныц сан 
мөлшерін 
10 
аташты 
тексеру 
аркылы 
апыктайды. Зиянкестін залалдану % анықтау үшін 200-дей тірі 
бітелердіц (ор ағаштан 20) ішін жарып тексереді. Қан бітесінің сан 
мөлшерін айыпа 1-2 per, ал оныц паразигтермен залалдану 
дэрежесіп міндетті түрде айына 2 рет анықтайды. Жеміс ағаштары 
бітелерінің баска түрлерін есенке алу үшіп алташыпда өркендердің 
10 см ұштарындағы, ал опап кейіигі кездерде 30-40 жапырақтағы 
бітелерді санайды.
Жапырақ бітелерінің паразиттермен залалдану
дорежесін 
аныктау үшін олардыц 200 даратып жинап алып, солардып ішіндегі 
залалдантандарыи бір бөлек, сауларып бір бөлек есептейді. Есеитеу 
жүмысы 10 күпде бір рет 10 үлгі ағаштарда жүргізіледі. Жапырак 
бітелерініц залалдантандарын сауынан оцай ажыратуға болады: 
олардыц түстері өзгереді, көбінесе карайып мумифицияланады. 
Олардап паразиггерді шығарып, түр кұрамып апыкгау үшіп 10 күн 
сайып бігелердіц әр түрлеріпеп 200 даиадаи жинап, пробиркаларға 
салады да, ересек паразиттер үшып шыққанша сактайды. Жеміс 
бітелеріиіц сап мөлшеріи жырткыш бөжектер азайтып отырады. 
Олардыц ішіидегі ец негізгілері 
қан қызы,
коцызы 
алтынкөздер
, 
ызылдақ шыбындар.
Қап қызы коцызы -
сымырлар
ересек күйінде де және дерпэсіл 
фазасында да өсімдік бітелерімен коректеиеді. Өсімдік бітелерімен
283

катар 
сымырлар
өрмекші 
кенелерді, бүрге- 
шіркейлерді,
алейродидтерді жопе баска зиянды бөжектерді жеи кұртады. 
Жырткыш энтомофагтардың баска түрлерімен салыстырғанда 
сымырлардың
мынадай артыкшылығы бар: қыстайтын жерлерінде 
өте 
к ө і і
мөлшерде шоғырлана алады, едоуір үзақ мезгіл сактауға 
жәпе бір жерден екінші жерге тасымалдауға көнеді, зергхана 
жатдайында 
коп 
мөлшерде 
жаипай 
тэрбиелеуге 
болады.
Г.И.Савойскаяныц зерттеулері бойыиша Алматы жеміс бактарында 
өсімдік бітелерінің өсіп- өнуін тежеп отыратын факторлардың бірі 
осы сымырлар. 
Сымырлардың ішіндегі
ец жаксы нәтиже беретіндері 
екі нуктелі, шегіршін, ои төрт нүктелі
жоие 
жеті нүктелі
«кан 
кызы» коцыздары.
Кэдімгі «алтынкөздің» 
тиімділігін
жоғарғы дорежете көтеру 
үшін омы арнаулы зертхаиаларда жаішай 
к ө і і
мөлшерде өсіріп, 
егістік жерлерге дер кезіиде таратып түру керек. Осытан 
байланысты 
оларды 
жаішай 
өсірудіц 
жоне 
оларды 
шотырландырудыц тосілдері беріледі. Олардыц жүмырткаларын өте 
көп мөлшерде алу үшін олардың ересек дарактарын (аналықтар мен 
аталықтарының 
оркайсысыпан 50-ден) картоннан жасалтан 
цилиндр иішіиді садоктыц ішіие орналастырады. Садоктың биіктігі 
жоне диаметрі 17 см; түбі алып-салмалы, аузы дәкемен бүркеледі, 
олардыц жұмырткаларын докеге салады. Садок керегелеріпе бал 
тамшылары меи ашытқы гидролизатының 40% ерітіндісі жағылған 
балауыз катаздыц таспаларыи жансыргышпен жансырады, осындай 
заттармеи коректеидіру өсімталдығын арггырады. Бір күн өткеи соц 
садоктыц гүбіи алып, жацасымеи алмастырады да садоктыц ішін 
көмір 
қышқыл 
газымен 
толтырады; 
соның 
нәтижесінде
белсенділігін уакыіша жоғалтып, садоктыц түбіпде қимылсыз 
жатып 
қалады. 
Одаи 
соц 
жұмырткаларды 
жинап 
алып, 
шоғырландыру иемесе орі карай кобейту үшіи иайдаланады. 
«Алтыикөздіц» 50 аиалык дараты бар садоктаи күиіие 150 
жүмыртка 
алута 
болады. 
Докеге 
салынған 
жұмырткаларды 
кайшымеи ойып, пемесе натрий гииохлоридыныц ерітіндісімен 
босатыи алады. Ол үшіи жүмыртка бар докеиі түздыц ерітіндісіне 4 
секунд салады. Сонда сабакшалары еріп кетеді де жүмыртқалардың 
өздері бос калады, одан соц оларды тығыз матаның үстіне төгін 
кеитіреді. Дернэсілдерін үзындыты 100, көлденеңі 40, терецдігі 3-4 
сантиметрлік кюветкаларға өсіреді. Кюветкаиың түбі фанерден,
2 8 4

керегесі 
қалыңдығы 
1,8 
сантиметрлік бөренеден 
жасалады, 
садоктың 
бетін 
жұка 
матамеи 
жабады. 
Бастапкы 
кезде 
«алтынкөздің» 
дерпзсілдері 
картон 
күйесі 
көбелегінің 
жұмырткаларымен қорекгендірілетін, ал казіргі кезде дон күйесі 
көбелегінің жұмырткаларымеи коректендіріледі. Дернэсілдерді 
жасанды заттармеи коректендірудіц маңызы өте зор. Ересек 
дарақтарын фанерден жасалған ерекше боксгерде ұстайды. Бокстің 
ұзындығы 75, ені 42,5 см артқы керегесінің биіктігі 63, алдыңғы 
керегесінікі - 40,5 см; какпағын 
шыныдан жасап көлбеу
орпаластырады. Алдыңғы керегеден ойып екі тесік жасайды да, 
олардыц әрқайсысыныц ұзындығы 37,5 см докемеи жауып кояды. 
Тесіктердіц аралығында кішкене есік орнатылады. Бокстіц ішіне 
алтын көздіц коректенуі үшін бетіпе бал жэне ашыткыш 
гидролизаты жағылған балауыз кағазының көлемі 15x15 см торг 
жанырағын орналастырады. Осындай бокстерде «алтынкөздің» 
ересек дарақтарын 4-6 күн үстайды. Сол кезде олар коректенеді, 
шағылысады жоне жұмырткалай бастайды.
Шоғырландырудың барлык жұмыстары екі түрлі тэсілмен 
орындалады: салынған жүмырткалары бар кагаз бен маталарды 
стацияларга 
шыгарын 
қою; 
беті 
темір 
тормеп 
жабылган 
коитейнерлер аркылы жүмырткаларды шашырату. Өсімдіктерге 
жабысу қабілеттігін арттыру үшіп жүмырткаларға сахарозаиыц 5% 
ерітіпдісіп бүркеді. Шашырату мөлшерін алдын ала 
1000 
жұмыртканың салмагын апыктап, өлшеу аркылы белгілейді. 3-5 
күпдік дернэсілдерді контейнерден бірден өсімдіктерге шашады. 
Алтын көздерді шығарып тарату мөлшері көптеген факторларға 
тәуелді болады. Ец біріншісі ол ие - бөжектің биологиясы мен 
экологиясының ерекшеліктеріне жоне сонымен катар коргайтын 
дақылдың түріне байланысты
Тапсырма:
Энтомофагтар мен акарифагтарды өсіру әдістерімен 
таиысу жопе кесте жасау.
285

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: