А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова

61 
 
 
 
 
 
7.1
- сурет - Табиғаттағы көміртегі айналымы процесінің схемасы 
7.2 - сурет – Азот айналымы 
Көмірқышқыл 
газ 
Орман 
өрті 
Жасыл 
өсімдіктердегі 
көміртегі 
Жануар 
ағзасындағы 
көміртегі 
Мұхитта еріген 
Әктас немесе 
доломитті 
тұнбалар 
Электрэнергия өндірісі 
Отынның өнеркәсіптік жануы 
Пайдаланылған газ 
Бөлімшелерді қыздыру 
Атмосфералы 
азот 
Аммиак NH
3
Жануарлар 
мен 
өсімдіктер-
дегі азот 
Нитриттер NO
2
- 
Нитриттер NO
3
- 
Терең мұхиттық 
шөгінділер 
Мұхиттық 
шөгінділер 
Жанартаулық 
белсенділік 
Өнеркәсіптік 
шығарындылар 
Шіру 
Кейбір өсімдіктер 
Бак-
терия-
лар 
Балық пен 
құстар 
Най-
зағай-
лар 
Тыңайтқыш
тардағы 
нитраттар 
Бактериялар 

62 
Азоттың бір бөлігі теңіздер мен мұхиттардың түбінде тұнып 
айналымнан шығады, дегенмен бұл шығын жанартау атылуы кезінде 
бөлінетін азотпен толығымен дерлік толтырылады.
Жануарлар мен өсімдіктер азотты нитраттар түрінде сіңіреді. 
Азоттың көп бөлігі тірі жүйелерге аммиак түзетін бактериялардың 
көмегімен түседі. Аммиак тірі организмнің ыдырау процесі кезінде 
бөлінеді. Біріншіден, нитриттер, содан кейін нитраттар түзіледі. Кейбір 
бактериялардың газ тәріздес азотты бөле отырып, нитраттарды ыдырату 
қабілеті бар.
Адам қоршаған ортаға оның шаруашылық (тыңайтқыштарды еңгізу) 
және өндірістік (пайдаланылған газдар, өнеркәсіп шығарындылары) 
қызметі нәтижесінде айналатын жаңа нитраттар мен газ тәріздес азот 
оксидтерін енгізе отырып, азот айналымына ықпал етеді. 

жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: