Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

АаВв х аавв. Егер тексеретін гендер эр хромосомада орналасатын 
болса, онда төрт типті гаметалар АВ,Ав,аВ,ав түзіледі, соған сөйкес 
алынатын ұрпақтың да 4 фенотиптік класы қалыптасады:
АВ, Ав, аВ, ав
ав 
ав ав ав, 
яғни 1:1:1:1 ара қатынасындай болады.
Ал егер А мен В гендері бір ғана хромосомда орналасатын болса, 
онда талдаушы будандастыру нәтижесінде 
ата - аналарының 
белгілерін тең ара қатынаста қайталай алатын екі фенотшггік форма 
пайда болады:
(1АВ. 
ав ) 
ав 
ав
Бүл 
А 
және 
В 
гендерінің бірге, яғни тіркесіп түқым 
қуалайтындығын көрсетеді.
Тіркесіп тұқым қуалау қүбылысын нақты зерттеген Морган мен 
оның шәкірттері. Олар дрозофила денесінің қара түсі мен қанатының 
болмайтындығын анықтайтын гендерді зерттеді. 
Бүл гендердің 
доминантты аллельдері шыбын денесінің сұр түсі мен қанатының 
қалыпты болуын анықтайды.
P B B W (сүр денелі, қалыпты қанатты) 
X
b b w
 
(қара денелі, 
қанатсыз). Мұндағы доминантты аллельдер В мен V 
мутантты 
аллельдерге толық басымдылық көрсетеді, сондықтан Ғі - 
дегі 
шыбындар 
B
b
V
v
 
фенотипі бойынша қалыпты болады. Егер талдау 
жүргізу мақсатымен Ғі - дегі буданды рецессивті гомозиготамен 
(
bbw
)
будандастырса, алынатын ұрпақтың 50% сұр денслі қанаты қалыітгы, 
ал қалған 50% қара денелі, қанатсыз болып ніығады. Сөйтіп, бүл 
эксперименттен В мен V гендерінің бір хромосомада болатындығы 
және олардың тіркесіп түқым қуалайтындыгы байқалады.
Морган осы жүргізген зерттеулерінің нәтижелеріне сүйене 
отырып, 
түқым 
қуалаушылықтыц 
хромосомдық 
теориясын
72

қалыптастырды. Бұл теория тұңғьпп рет гендердің клетка ядросының 
ерекше құрылымдары — хромосомаларда шоғырланатындығын нақты 
дөлелдеп берді.
Морганның лабораториясында одан әрі қарай жүргізілген 
эксперименттер хромосомада орналасқан гендер қызметінің басқа 
ерекшеліктерін, атап айтқанда, кроссинговер құбылысын ашты.
Гомологты жұп хромосомалардың бойында аллельді гендердің 
бір емес, бірнешеуі орналасатындығы белгілі. Кейде сол жұп 
хромосомалар айқасып, нәтижесінде X тәрізді фигуралар-хиазмдер 
пайда 
болады. 
1911 
жылы 
Морган 
ашқан 
бұл 
құбылыс 
хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп аталады. 
10- 
суретте хромосомалардың айқасу нұсқасы мен оларда болатын 
гендердің рекомбинациясы көрсетілген. Екі жұп хромосомалар 
айқасуының нәтижесінде бір-бірімен бөлім алмастырады.

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: