Абай атындағы республикалық мамандандырылға дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын орта мектеп-интернаты

жүктеу 2,38 Mb.

Pdf просмотр

бет	2/83
Дата	12.09.2022
өлшемі	2,38 Mb.
	#39215

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 83

Қазақ әдебиеті 9-сынып

«ТҮРКІШЕ ГҮЛСТАН» дастаны (Үзінділер) Бірінші әңгіме.
Екінші әңгіме.
Үшінші әңгіме.

САИФ САРАИ
(1321, Сарайшық қаласы — 1396 ж. ш., Мысыр) —
қыпшақ ақыны, Алтын Орда дәуірі әдебиетінің көрнекті өкілі. Хан ұрпақтары
арасындағы тақ таласы тұсында туған жерінен кетіп, өмірінің соңғы кезеңін
мәмлүктер билігіндегі Мысырда өткізді.
Саиф
Сарайды Ә.Наджип қазақ халқының
негізін
құраған қыпшақ тайпасынан шыққан деп есептейді. Бізге жеткен елеулі
еңбегі — бес мың жолға жуық түркі (қыпшақ) тіліндегі “Гүлстан бит-түрки”
(1391)
туындысын Сарайшықта бастап, Египеттегі Ніл өзені
бойында
аяқтаған. Дастанның негізгі бөлімі Сағдидің “Гүлстан” шығармасының еркін
аудармасынан
тұрады,
сондай-ақ
оған
өзімен
тұстас
сегіз
шайырдың ғазалдары, ақынның өзі жазған лирикалық өлеңдері, нақыл,
ғақлия,
толғаулары
енген.
Саиф
Сарайдың
бұл поэмасы 14
ғасырдағы қыпшақ әдебиетінде қалыптасқан әдеби дәстүр, озық поэзия үлгісі
болған.
Саиф
қолжазбасы
1915
ж.
белгілі
болды,
оның
фотокөшірмесі Анкарада (1954), орыс әліпбиі
негізіндегі
транскрипциясы Ташкентте (1968) басылды. Сайф Сарайи (13-14 ғ.)
"Гүлстан" атты шығармасымен әйгілі болған. «Түркіше Гүлстан» кітабы
парсы ақыны Сағдидің «Гүлстан кітабының»(1258ж.) түркі тіліндегі аударма

Құрсатырған: Орынбаева Д., Оспан Д.
87028435334
нұсқасы. Кітап 8 тараудан, кіріспе, қорытындыдан тұрады. Алғашқы жеті
тарауы бөлек-бөлек қысқа әңгімелер.
«ТҮРКІШЕ ГҮЛСТАН» дастаны
(Үзінділер)
Бірінші әңгіме.
Баяғы заманда бір патша құлымен бірге жүзіп келе
жатады. Бұрын кемеге мініп көрмеген құлы қорқып, жылай бастайды. Оны
ешкім жұбата алмайды. Сонда бір данышпан кісі патшаға: «Рұқсат етсеңіз,
оны мен тыныштандырайын», - депті. Патша рұқсат беріпті. Сонан соң
данышпан кісі құллды теңізге тастатады. Байғұс құл суға бір батып, бір
шығады. Оны қайтадан кемеге шығарып алады. Құл кемеге қайта мінген соң,
үн-түнсіз отырып қалады. Оның себебін сұрағанда данышпан: «Бұл адам
теңізге қарық болудың машақатын көрмегендіктен, өзінің сау-саламат
отырғанының қадірін білмейді. Бейнет көрмеген адам рақаттың қдірін
білмес», - депті.
Екінші әңгіме.
Бір сұлтанның үш ұлы бар еді. Екеуі ұзын бойлы, ал
бірі аласа бойлы болыпты. Сұлтан аласа бойлы баласын жақтырмайды екен.
Оны байқап қалған баласы: «Ата, ұзын бойлы ақымақтан, аласа бойлы
ақылды артық», - деген екен.
Үшінші әңгіме.
Наушаруан патша кәуап пісірмекші болып еді, тұз жоқ
екен. Құлын тұз алып келуге жұмсайды. «Ақшасын төлеп ал», - дейді. Құлы:
«Тұзды несіне ақша төлеп аламын?» - дейді. Сонда Наушаруан: «Әуелде
әлемде зұлымдық аз еді. Кейін әр адам аз-аздан қосқанда көбейіп кетті», -
депті.

жүктеу 2,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 83