Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

жүктеу 24,43 Mb.

Pdf просмотр

бет	29/103
Дата	18.07.2022
өлшемі	24,43 Mb.
	#39024
түрі	Оқулық

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 103

Қазақстан (Қазақ елі) тарихы (Омарбеков Т.) (z-lib.org)

§2.АқОрданыңXIV-XVғасырлардыңалғашқы жартысындағысаяситарихы

Бақылаусұрақтары:
1. Орда Ежен ұлысының құрылуы мен оның Алтын Орда құрамындағы стату-
сын анықтаңыз.
2. Орда Ежен ұлысының ішкі құрылымы қандай болды?
3. Ақ Орда мемлекетінің аумағын көрсетіңіз.
4. Ақ Орданың саяси тарихы бойынша толық мәліметтер қандай деректерде
көрсетілген?
5. Шығыс Дешті Қыпшақтағы Барақты биліктен тайдыру қалай жүзеге асты?
§2.АқОрданыңXIV-XVғасырлардыңалғашқы
жартысындағысаяситарихы
XIV ғасырдың бас кезінен Орда Ежен ұрпақтарының Сыр өңірінің
қа лалары мен Жетісу жайылымдары үшін Шағатай ұрпақтарымен күресі
жүргізілді. Сонымен бірге далалық аудандардың көшпелілері мен жартылай
көшпелілерінің және Сыр өңірі жазирасының отырықшы аудандарының
халқы арасындағы сауда-экономикалық қатынастарды қалпына келтіру
үрдісі күшейді.
Ақ Орда хандары Ертістен Сырдарияға, Алтайдан Ұлытау мен Аралға
дейінгі кең далада экстенсивті мал шаруашылығын дамытып, дәстүр бойын-
ша жазғы және қысқы жайылымдарға көшіп-қонудың қалыптасқан тәртібін
орнықтырып, Сырдарияның орта ағысының, Таластың, Шудың отырықшы-
егіншілік жазиралары мен Ұлытау даласында шаруашылық және мәдени
өмірді қалпына келтіруге қадамдар жасайды.
Му’ин ад-дин Натанзи Ақ Орданың кезекті ханы Сасыбұғаның ұзақ
уақыт бойы ел басқарғанын және Сауран қаласында жерленгенін жазады.
Ал оның мұрагері Ерзен хан Алтын Ордадағы Өзбек ханның жарлығымен
таққа отырады. Оның тұсында Ақ Орда көркейіп, Сығанақ, Отырар, Сау-
ран, Жент, Барышкент қалалары гүлденеді, көптеген ғимараттар салынады.
Ұлыстың көркейгенін Му’ин ад-дин Натанзи: «Мұндайды ешкім де одан
кейін түсінде де көрмеді», – деп жазады. Ерзен хан қайтыс болғаннан кейін
Сығанақ қаласында жерленеді. Ал оның ұлы Мүбарак Қожа хан Ақ Орданы
Алтын Ордадан бөлектеу саясатын жүргізеді. Деректе оның бұл саясатын
«бұлғақтау» деп атайды. Бірақ оның саясаты жеміс бермей, ол Ақ Орданың
тағынан қуылады да, Алтай жағында қайтыс болады.
Жәнібек ханның жарлығымен Ақ Орда тағына Мүбарак Қожа ханның
бауыры Шымтай (1344-1361) отырады. Оның билігі тұсында Алтын Ордада

IV тарау. Шығыс Дешті-Қыпшақтағы XIV-XV ғасырлардағы этносаяси өзгерістер
69
20 жылға созылған «дүрбелең жылдар» кезеңі басталады. Бердібек ханның
өлімінен кейін Шымтайды Сарай әмірлері таққа отыруға шақырғанымен,
ол ұсыныстан бас тартады. Оның ұлдары болса, керісінше бағыт ұстанады.

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 103