И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

Тығыздыққа арналған бұл өрнекті (88.5) өрнегіне қо- 
йып, газдағы дыбыс жылдамдығына арналған формула- 
ііы аламыз:
v =
(88.7)
Бұдан газдгГғы дыбыс жылдамдығы тсмператураға және 
газды сипаттайтын ү мен р шамаларының мәніне тәуелді 
болатындығы көрінеді. Газдағы дыбыс жылдамдығы қы- 
сымға тәуелді болмайды.
Молекулалардың жылулық қозғалысының орташа 
жылдамдығы
-
-\ГШТ
формуласы бойынша анықталады [(106.17) формуласын 
қараңыз]. Бұл формуланы (88.7) формуласымен салыс- 
тыру газдардағы дыбыс жылдамдығы 
v
молекулалар- 
дың орташа жылдамдығымен
(
88
-
8
)
қатысымен байланысатындығын көрсетеді.
Ауа үшін ү шамасының 1,4-ке тең мәнін қойсақ 
~ 3/
4
У0рТ 
болады. ү шамасының мүмкін _боларлық ең 
үлкен мәні 5/з болады. Бұл жағдайда 
v ^ 4/5v M
OJI
Соны- 
мен газдағы дыбыс жылдамдығы молекуланың жылулық 
қозғалысының орташа жылдамдығымен шамалас, бірақ 
әрқашанда 
v
мол шамасынан аз болады.
Бөлме температурасындағы (290° К шамасындағы 
абсолют температура кезінде) ауадағы дыбыс жылдам- 
дығының шамасын бағалайық. Ауа үшін ү=1,40, р = 29. 
Универсал газ тұрақтысы 8,31 103 
дж/кмоль-град-к,
а тең. 
Осы мәндерді (88.7) формуласына қоямыз:
-J 
Г
1 ,4 0 - 8 ,3 1 - 1 0 3 .2 9 0
,
v
= ]/ 
=
ү —
----- ------------= 340 
м/сек.
v
шамасының біз тапқан мәні тәжірибе жүзінде алын- 
ған шамаға сай келеді. Молекулалық салмағы белгілі 
газдағы дыбыс жылдамдығын өлшеп, (88.7) формуласы 
бойынша ү шамасын — газдың тұрақты кысымдағы жы- 
лу сыйымдылығының оның тұрақты көлемдегі жылу 
сыйымдылығына қатынасын есептеп шығаруға болады. 
Бұл әдіс іс жүзінде қолданылады.
293

Дыбыста дисперсияның, яғни жылдамдықтың жиілік- 
ке тәуелдігінің байқалмауының айырықша манызы бар. 
Мұндай тәуелділік сөйлесуді жүзеге асыруға мүмкіндік 
бермес еді немесе қиындатып жіберер еді жоне музыка- 
га рахаттана алмас едік.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: