АҚШ-тың мемлекеттік қарызы
Жыл
АҚШ мем.
қарыз млрд. $
ЖІӨ %
Жыл
АҚШ мем.
қарыз млрд. $
ЖІӨ %
1910
2,6
тапшы.
2003
6760,0
62,5
1920
25,9
тапшы.
2004
7354,7
64,0
1930
16,2
тапшы.
2005
7905,3
64,6
1940
43,0
52,4
2006
8451,4
64,9
1950
257,4
94,1
2007
8950,7
65,5
1960
290,5
56,1
2008
9985,8
70,2
1970
380,9
37,6
2009
12311,4
86,1
1980
909,0
33,3
2010
(болжам)
14456,3
98,1
1990
3206,3
55,9
2011
(болжам)
15673,9
101,1
2000
5628,7
58,0
2012
(болжам)
16565,7
100,6
2001
5769,9
57,4
2013
(болжам)
17440,2
99,7
2002
6198,4
59,7
2014
(болжам)
18350,0
99,9
АҚШ-тың мемлекеттік қарызы 2001 жылы 5,7 трлн. дол. ЖІӨ
57,4% болса, ал 2009 жылы 12,3 трлн. дол. ЖІӨ 86,1% жеткен.
51
Мемлекеттік қарыздардың негiзгi көздерi:
• мемлекеттiк бюджеттiң дефицитi;
• саудалық баланстың терiс сальдосы;
• берiлген проценттер жəне басқалары.
2. АҚШ-тың ақша-несие жүйесі
АҚШ-тың Федералды резервтiк жүйесi – банк жүйесіндегi
монетарлық саясатын жауапты орталық мекемесі болып санала-
ды («банктердiң банкi», үкiметтiң уəкiлi мемлекеттiк бюджеттiң
қызмет көрсетуiнде).
Қазіргі уақыттағы АҚШ территориясындағы ақша-несие
жүйесінің құрылымы кең көлемдегі белгілі федеральды резервтік
жүйенің пайда болуына дейін жүргізіледі.
1913 жылы Федералды резервтiк жүйесi туралы заңы
қабылдау кезінде АҚШ-та 20000 банктер қызмет атқарды, оның
ішінде 7000 ұлттық эмиссиондық банк болды, ал қалғандары өзге
штаттарының заңдары бойынша жұмыс iстедi жəне банкноттар-
ды эмиссиялауға құқықтары болған жоқ. АҚШ-тын барлық тер-
риториясы 12-округқа бөлінді. Олардың əрқайсында төрт мил-
лион капиталы бар федеральды резервтік банк орналасты. Со-
нымен қоса ФРЖ-ға екі комитет кіреді; ашық нарықтағы феде-
ральды комитеті, федеральдық консультациондық кеңес. ФРЖ-ң
орталығы болып Вашингтондағы басқарушылар кеңесі болып
табылады. Кеңестің негізгі функциясы монеторлық саясатты
қалыптастыру болып табылады.
ФРЖ-ның құрылымы мыналардан тұрады:
1. Басқарушылар кенесі;
2. 12 аймақтық Федералды резервтік банктер.
3. ФРЖ мүше-банктер;
4. ФРЖ мүшесі емес депозиттық мекемелер.
Басқарушылар кеңесі - ФРЖ қызметін үйлестiрiп бағыттайды.
Кеңес АҚШ президенті тағайындайтын жəне сенат қолдаған
7 тұрақты мүшеден тұрады. Олар 14-і сайланды. Егер кеңес
мүшелері тағайындалған мерзімнен асып кетсе президент жаңа екі
мүшені сайлауға құқылы. Кеңес мүшелерінің барлық құқықтары
бірдей. Кеңес мүшелерінің иелігінде мынандай қызметкерлер
52
штаты болады: экономистер, заңгерлер, инспекторлар, админи-
страторлар.
ФРЖ-ның Басқарушылар кеңесiнiң негiзгi функциялары:
– заңмен ескерiлген банк-мүшелерінің федералды резервтегi
банктердегi шоттарында міндетті резервтер нормаларының
шектерiн анықтауы;
– федералды резервтегi банктермен бекiтiлген есептiк ставка-
сын бекiту жəне оларды қарастыру;
– банктiк заемдер жəне биржалық бағалы қағаздар бойынша
маржалар өлшемдерiн анықтауы;
– мемлекеттiк бағалы қағаздардың сату-сатып алуы туралы
саясаттың анықтауы;
– федералды резервтік банктердiң қызметін қадағалауын
жүзеге асыру;
– банкноттарды айналымнан шығару жəне оның эмиссиясын
қадағалау;
– шетелдiк банктерімен жəне федералды резервтегi банктердiң
қатынастарын реттеу жүргізу.
Кеңес депозиттік мекемелерінің міндетті резервтерінің дең-
гейін орнатуға құқылы жəне ашық нарықтағы операцияны өткізу
бойынша федерация резервтік банктермен қоса жауапкершілікті
көтереді.
Федералды резервтегi банктер. Елдiң АҚШ конгрессiмен
құрылған орталықтандырылған банк жүйесiнiң функционалдық
органдары болып саналады. Олар басқарушылар кеңесiнiң нұс-
қау ларын орындау жəне АҚШ монетарлық саясатының iске асы-
руындағы маңызды рөлдерді алады.
Федералды резервті банктердiң келесідей функциялар
атқарады:
– қолма-қол ақшалар эмиссиясы (банкноттар, қазынашылық
билеттер жəне монеталар);
– ФРЖ мүше-банктердiң міндетті резервтерiнiң сақталуы;
– коммерциялық банктерді несиелендіру;
– АҚШ қазынашылық ұйымдары қаржылық қызмет көрсетуi.
Əрбір федералды резервтік банктің өз кеңесі болады, олар
9 директордан тұрады жəне олар банк қызметкері болып табыл-
майды. Федералдық резервтік банкілер көбінде табысты ФРЖ-
нің құнды қағаздарға салынған салымдарының пайыздарынан
53
жəне табыстың аз бөлігін ФРЖ валюталар пайызынан, сондай-
ақ, депозиттік ұйымға берілген ссудалармен валюталық бақылау
пайызын алады.
ФРЖ-ның мүше-банктері. АҚШ коммерциялық банктерi
(10 мың) 40% ФРЖ мүше болып табылады. ФРЖ-ның мүшесі
Ұлттық банктер болу керек, штаттардағы банктерi оған нақтылы
талаптарды орындалуын қоса алуы керек.
ФРЖ-ге кіру үшін əр бір банк өзінің округінің федерал-
ды резервтік банкінде өзінің акционерлік капиталының 6%-на
сəйкес келетін акциялар көлемін сатып алу тиіс. ФРЖ талабы
бойынша бұл сома 2 есе көбейтілуі мүмкін. Акционерлік капи-
талы мен табысының өсуіне байланысты коммерциялық банк
үш пайыздық деңгейді ұстап отыру үшін акциялар сатып алып
отыруы керек. Федералды резервтік банктер банктермен жинақтау
мекемелерінің салымын қабылдап жəне оларға ссудалар береді,
яғни соңғы инстанция кредиторының функциясын атқарады.
Ақша қаражаттарының жəне несиенің құнды қағаздарды сату-
сатып алу процесіне əсері үшін жауапкершілігі ашық нарық бой-
ынша федералды комитетке жүктелген. Ашық нарық жөніндегі
федералды комитет 12 тұрақты мүшеден тұрды:
• ФРЖ-ны басқарушылар Кеңесінің 7 мүшесі
• Федералды резервтік банктің 5 президенті (ротациялық
негізде сайланады; Нью-Йорктік банктің президенті ФКОЖ-дың
тұрақты мүшесі болып табылады).
Резервтік банктің барлық 12 президенті ФКОР-дың жылы-
4-
кесте
.
Достарыңызбен бөлісу: | 
