Қазақстан республикасы білім және ғылым министірлігі

31 
 
Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізіп, ӛлгеніміз тіріліп, ӛшкеніміз қайта  жанған, ӛз ӛнері-
міз бен рухани байлығымызды, әдет ғұрпымыз бен  салтымызды толық меңгеруге мүмкіндік 
алған жағдайға келген кезде, ӛз халқымыздың ғасырлар бойы жинаған бай мұрасын ұрпақ-
тан-ұрпаққа  жалғастыру,  музыка  мұғалімінің  басты  мақсаты  болуы  керек.  Сондықтан  
музыка  пәні  мұғалімі  үнемі  ізденіспен  әр  сабағында  оқушылардың  бойына  ізгілік  пен 
адамгершіліктің,  әсемдік  пен  сұлулықтың,  инабаттылық  пен  қайырымдылықтың  нәрін 
беретіндей әдістерді қолданып отыруы керек. Қазіргі жалпы мектептерде ұсынылған музыка 
пәнінің бағдарламасына сай сабақтар-ды ӛткізуге мол мүмкіндік бар. Сол мүмкіндікті тиімді 
пайдалана отырып сабақтың түрін, формасын ауыстыра отыра, әр түрлі әдістерді қолданып, 
музыка сабағын мағналы етіп ӛткізуі оқытушының міндеті. Музыка сабақтарында кӛбінесе 
оқушылардың  ой-кӛріністерін  кеңінен  дамытатын,  олардың  сӛйлеу  мәдениетін,  ойларын 
толық  жеткізе  білетін,  мүмкіндік-терін  арттыратын  тиянақты  сұрақтарды  дәл  қоя  білу, 
қойған  сұрақтарға  жауап  ала  білу,  оқытушының  ӛзінің  тіл   байлығына  дүниетанымы  жан–
жақты білімі, ой-ӛрісі, сезімі терең болуы керек. 
Республикамыздың музыка ӛнері адам мен мәдениет тану жолымен ілгері қарай басып, 
батыл  дамуда.  Қазақ  халқының  музыка  мәдениет  қайраткерлері  басқа  халықтардың 
классикалық  мәдени  құралдар  мен  байлығын  игере  халық  ӛнерінің  сарқылмас  қазынасын 
пайдалана  отырып,  ӛздерінің  шығармаларында  ӛнердегі  шынайы  шыншыл  мазмұнды 
кӛрсететін бірден-бір дұрыс, ӛмірдің шыншыл ілімді игеру үшін қызмет етіп келеді.  Біздің 
бүгінгі  дәуіріміздегі  болашақ  ӛнерпаздарға  деген  қамқорлықтың  ұшантеңіз  екенін  әркімақ 
кӛріп  отыр.  Қазіргі  ӛнер  мен  мәдениетті,  оның  жекелеген  ӛкілдері  халқымыз-дың  тікелей 
қамқорлығында.  Бұған  қазіргі  таңда  республикамызда  болашақ  ӛнерпаздарды  баулып 
отырған  жүздеген  арнаулы  музыка  мектептерін  айтсақ  болады.  Қорыта  келе  сынып 
оқушыларын  тәрбиелеу  үрдісінде,  музыка  ӛнері    арқылы    музы-калық  мәдениеттілікке 
баулу, музыкалық жалпы білімдерін  қалыптастыру мен тәрбиелеу, қәзіргі музыкалық білім 
беру саласының ӛзекті  бағыты  болып табылады. 
Мектеп  оқушыларының  алғашқы  музыкалық  білімі  тӛменгі  сынып  оқушыларында 
қалыптасады. Музыка сабағының талапқа сай ӛткізілуінің арқасында, еліміздегі мектептерде 
тӛменгі  сынып  оқушыларының    музыкалық  тәрбиесі  кешенді  түрде  жүргізілетінін  зерттеу 
жұмыстары  арқылы  анықталған.  Қазіргі  кезде  музыка  сабақтарының  іс-әрекеттер  негізінде 
тӛменгі  сынып  оқушылары  жалпы  музыкалық  мәдениеттілікке,  ән  орындау  мәдениетіне, 
музыкалық  шығарманы  тыңдау  мәдениетіне  тәрбиеленеді.  Бұл  кешенді  үрдісті  ғылыми-
әдістемелік тұрғыда, дұрыс жүргізіп, оқушыларға сауатты музыкалық білім беретін музыка 
пәні маманы болып табылады. 
Музыка  сабақтарындағы  музыкалық  іс-әрекеттері  бір–бірімен  тығыз  байланыстыра 
білгенде ғана, оқушылардың музыкалық материалды игеру  мүмкіндігі арта түседі. Музыка 
тілі басқа ӛнерсаласымен салыстырғанда күрделі тіл екендігін мектептегі музыка сабағында 
түсіндіре  білу  қажет.  Нәтижесінде  музыка  ойды,  мақсатты,  кӛңіл  күйді  кӛтереді.  Негізгі 
музыкалық іс-әрекеттер ән орындау мен музыкалық шығарманы тыңдату арқылы оқушыға 
музыкалық тәрбие беру үрдісі зерттеліп, әдістемелік тұжырымдамалар жасалынады.  
Сынып  оқушыларының  музыка  сабақтарын  әдістемелік  тұрғыда  ӛткізу  арқылы,    мек-
теп оқушыларын музыкаға тәрбиелеу үрдісі Жаңа заманның, жаңа оқушысын ұлттық музыка  
мәдениетін меңгерген, әлемдік музыка ӛнері туралы  музыкалық  білімі  қалыптасқан  жеке  
тұлға  етіп  тәрбиелеу  жүйесін  қалыптастырады.  Мектепте  музыка  сабағы  оқушыларды 
әсемдік  әлемінің  таңғажайып  сырын  терең  түсініп,  кӛркемдік  атаулыны  шынайы  сезінуге, 
одан  рухани  ләззат,  әсер  алуға,  ӛмір  жайлы    ой  толғауға,  ізгілікті  мұрат-мақсаттарға 
жетелеп,  ӛнегелі  істерге  баулиды.  Осы  маңызды  міндеттерді  орындау  үшін  баланың 
бойындағы  қаблетті  дамыту  керек.  Ал  жалпы  музыкалық  қаблетті  дамыту  үшін  музыка 
пәнінің  мұғалімі  «сегіз  қырлы,  бір  сырлы»  болуы  қажет.  Ол-әнші,  музыкант,  актер, 
әдебиетші,  тарихшы-қысқасы ғылымның әр саласынан хабардар болғанда ғана, бүгінгі күн 
талабына сай ұстаз бола алады. 
 

32 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1. Б.Т.Омарғазинова, «Ӛнер тәрбиелейді». 
2. С.А.Ұзақбаева, «Ӛміршең ӛнер ӛрісі». 
3. Т.Ә.Сүлейменова, «Бастауыш сыныптарда музыка пәнін оқытудың әдістемесі».   
 
Аннотация 
Жұмыста  орта  білім  беретін  мектептердегі  оқушыларға  музыка  сабағының    тәрбиелік  мәні 
қарастырылған,  сонымен  қатар  жұмыс  жоспары,  музыкалық  шығармалардың  ашылуы,  келешек 
жастарымызды ӛнерге деген қаблетін арттыру.  
Аннотация 
В  статье  рассматривается  возможности  музыкального  воспитания  основами  связей 
музыкального  и  экологического  воспитания  на  уроке  музыки  в  общеобразовательной  школе. 
Прилагает фрагменты и планы уроков музыки, раскривается роль музыкальных пройзведени, в том 
числе кюи казахских народных композиторов в разностороннем развитии подрастающего поколения. 
Annotation 
In article it is con sidered possibiliti es of musical education by bases of communicat: ons of musical 
and  ekol  ogucal  education  at  a  music  lesson  at  comprehensive  school.  Applies  fragments  and  plans  of 
lessons  of  music,  the  role  musical  opus  including  of  the  Kazakh  nationel  composers  in  versatile 
development of younqer generation. 
 
 
ӘОЖ 589.45 
 
 
ЖАСТАРДЫ ПАТРИОТТЫҚҚА, ЕРЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ  ЕРЕШЕЛІКТЕРІ 
 
 
Сейтжанов Д.С., Тҧрсынбеков Д.Д., Алтаев Н.С. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. 
 
Патриотизм  ұғымы  әр  жылдардағы  саясат  пен  идеологияға  байланысты  түрлі  мән-
мағынаға  ие  болды.  Мәселен,  Кеңестік  кезеңіңде  «советтік  патриотизм»  деген  ұғым  елеулі 
рӛл атқарды. Бұл ұғым туралы кӛптеген ғылыми еңбектер жарияланып, ӛте кӛп тұжырымдар 
жасалған.  Мысалы,  патриотизмнің  тәрбиелік  мүмкіндіктері  туралы  кӛптеген  құнды 
идеяларды 
революционер-демократтар 
да 
(В.Г.Белинский, 
Н.Г.Чернышевский, 
Н.А.Добролюбов  және  т.б.),  орыс  педагогикасының  атасы  К.Д.Ушинский  де,  кӛрнекті 
мемлекет қайраткерлері (М.И.Калинин, Н.К.Крупская, А.В.Луначарский) мен педагогтар да 
(А.С.Макаренко,  В.А.Сухомлинский)  ұсынады.  Олардың  пайымдауынша,  патриотизм 
тәрбиенің маңызды міндеті  ғана емес, оның қуатты педагогикалық құралы болып табылады, 
ӛйткені адам жеткіншек жаста ӛзін таниды, ӛзінің қадір-қасиетін орнықтырады, патриоттық 
сезімдер мен моральдық ерік-жігер қасиеттері күйзеліс, толғаныс арқылы тәрбиеленеді. 
Егер,  Кеңес  Одағы  құрамында  болған  халықтардың  саяси  тарихына  назар  салсақ,  әрі 
оған  объективті  баға  беруге  ұмтылсақ,  «советтік  патриотизмнің»  саяси-әлеуметтік  санат 
(категория) ретінде, ұғым ретінде адамдардың санасынан, психологиялық күйінен ӛз орнын 
алғанын  әсте  жоққа  шығаруға  болмайды.  Кеңестік  ресми  саясаттың  мақсаты  –  жеке  адам 
бойындағы  ұлттық  патриотизмді  емес,  коммунистік  догмаларға  негізделген  жалпыодақтық, 
жалпыкеңестік  патриотизмді  тәрбиелеу  болды.  Коммунистік  идеология  «советтік 
патриотизмді»  ортақ,  біртұтас  адамдардың  жаңа  әлеуметтік  қауымы  –  Кеңес  халқын 
қалыптастыруда  негізгі  құралы  етуге  тырысты.  Негізгі  табиғаты  жасампаздық  пен 
жақсылыққа  бағытталған  патриотизм  ұғымы  кеңестік  қоғам  жағдайында  Компартия 
идеологиясының  құрбанына  айналды.  Барлық  халықтарды,  еңбекшілерді  біріктіретін 
«советтік патриотизм» ұраны негізінде жекелеген ұлттар мен ұлыстардың ұлттық мұдделері 
мен  мақсаттары  аяқ  асты  етілді.  Мысалға,  кезінде  қазақ  ұлтының  табиғи  мақсат-мүддесін 
айшықтайтын  шығармаларға  «советтік  патриотизмге»  зиянды,  ұлтшылдық  рухтағы 
шығармалар  деген  айып  тағылды.  Бұл  ретте  Ә.Әлімжановтың,  О.Сүлейменовтің,