30
Қазіргі білім беру мазмұнын байыту мүмкіндіктерін кеңірек пайдалану, білімге,
шығармашылықпен қарау, жастардың ӛмірінде жасамаздық ахуал тудыру, тәрбиенің барлық
құралдармен жастардың бойында білім мен еңбекке дұрыс кӛзқарасты, дүниетанымды,
адамгершілік пен шынайы эстетикалық мәдениетті қалыптастыруға мейлінше тиімді ықпал
жасаудың жолдарын белгілеу - бүгінгі таңда кезек күттірмейтін мәселе.
Ғасырлар қойнауында қалыптасқан музыкалы-эстетикалық асыл мұраларды домбыра
мен аңыз қатар ӛрбіді. Халқымыздың аңыз әңгімесінің рухын күй сарыны күшейте түссе,
күйлердің сарыны аңызды әсерлеп жеткізуге ықпал ете алады. Домбыра бар жерде қазақ
халқының тілі, ӛнері, тарихы бірге жүреді. Қазақтың ұлттық музыкасының тәрбиелік мәні-
ӛмірдегі, табиғат пен ӛнердің әсемдік-ті қабылдап, бағалауға және түсінуге қаблетті адамды
пәрменді түрде қалыптастырудың нысаналы жүйесі. Қоғам дамуының әрбір кезеңінде
эстетика мен кӛркемӛнер, әсемдік пен тоғышарлық, трагедиялық пен комедиялық туралы ӛз
ұғым-түсініктері қалыптасып, олар жақсылық пен жамандық, ақиқат пен жалғандық, әділдік
пен әділетсіздік туралы ұғымдармен біте қайнасып отырғаны мәлім. Сондықтан да біз
Қазақстан Республикасы халықтарының, оның ішінде қазақ халқының мәдениетінің,
халықтық-музыкалық шығарма-шылығының қалыптасу және даму тарихына азды-кӛпті
тоқтала кеткенді жӛн кӛріп отыр-мыз.
Қазақтың ұлттық музыкасының тәрбиелік мәнінің аса маңызды құралы ӛнер болып
табылады. Ӛнердің тәрбиедегі ролі оның мәнімен, оның ӛзіндік атқаратын қызыметімен
анықталады. Себебі, ӛнер ӛмірдің кӛркем образда бере отырып, адамның оны танып-білуіне,
рухани баюына, дүниетанымының қалыптасуына себертігін тигізеді. Кӛркем мәдениеттің
құрамдас бӛлігі ретінде ӛнер тұтас алғанда рухани мәдениеттің ӛзегі болып саналады.
Қазақстан мәдениеті тарихының тамырлары тереңде жатыр. Қазіргі ғылыми-зерттеу-лердің
нәтижелері қазақ халқының дербес және бірегей мәдениетінің даму жолын ӛте дәл
болмағанымен, жеткілікті дәрежеде айқын кӛз алдымызға келтіруге мүмкіндік береді.
Ғасырлар қойнауымен бізге келіп жеткен кӛркем шығармашылық элементтерін мұқият
салыстырып, зерттеу арқылы халықтың рухани ӛмірінің тұтас бітім-болмысын азды-кӛпті
жасауға болады.
Сондықтан біз үшін қоғамның әлеуметтік дамуына, қазақтардың шаруашылық құры-
лымына, жан-ұялық қатынасына, қолӛнері мен тұрмысына, дүниетанымына, салт-дәстүріне,
діни нанымына ғылыми талдау ждасап алу орынды болып кӛрінеді. Ӛйткені қазақ халқының
музыкалық шығармашылығы ӛзіндік ерекшелігі осы айтылғандармен тығыз байланысты.
Білім беру мен тәрбиелеу саласының түбегейлі ӛзгеру жағдайында ұлттық мәдениет-ке,
халықтық дәстүрге, олардың тарихы мен даму жолдарына
қайта оралып, кӛркем мәдениеттің
барлық мүмкіндіктерін сарқа жаңа тәрбие жүйесіне қызмен етуге жұмылдыру-бүгінгі күннің
тәртібіндегі ең басты мәселе. Ӛйткені жас ӛспірімдердің ұлттық мәдениет пен дәстүрлерді
меңгергенде ғана жалпы адамзаттық мәдени мұраларды игеріп, дүниеге дұрыс кӛзқарасы,
қоршаған ӛмір шындығына эмоциялық қатынасы, танымдық ой-санасы қалыпта-сатыны
анық. Ендеше, әр кезеңнің педагогикалық тәжірибелерін зерделей отырып, эстетика-лық
тәрбие жүйесін жаңаша қайта құрудағы сол кезеңдерге тән тұжырымдардың, балалар
қалаған кӛркем-рухани мұралармен жас ұрпақты қауыштыру ісінде-қазақтың дәстүрлі
кӛркем мәдениеті маңызды орын алады.
Мектептегі тәрбие шараларының кең таралған формасы түрлі тақырыптардағы
ертеңгіліктер кештер ойын сауықтари болып табылады. Жастардың рухани идамуына, осы
бағыттағы тәрбие шараларын парасатты ӛткізуге маңыз беріп отырған қазіргі жағдайда
мектеп мерекелерін ұйымдастыру ісі педагогикалық ұжымдарға ерекше жауапкершілік
жүктеліп отыр. Кез келген орта білім беретін мектептерде халық аспаптар оркестрі болуы
шарт. Оркестрдің негізгі міндеті қатысушы балалардың эстетикалық талғамын музыкаға
жоғарғы деңгейде тәрбиелеу. Оркестр жетекшісі оқу тәрбие жұмысын сапалы жүргізу үшін
жоспар құрып, алдынала репертуарын тағайындайды. Орындалатын музыкалық
шығармалар: ән (халық әндері, кәсіпқой сазгерлердің әндері), күйлер (халық, тарихи, аңыз,
сазгерлердің) оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай іріктелуі керек.