«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

380 

Алматинской  области,  где  распространенность  составила  7,5-10,0%.  Наиболее  сильное 

распространение болезни было в 2016 году.  

Так,  в  Талгарском  и  Енбекшиказахском  районах  распространение  болезни  достигало  40,0-

50,0%,  а  в  засушливых  Илийском,  Саркандском,  Коксуском  и  Карасайском  районах  проявление 

септориоза во все годы было слабым (2,0-7,0%). Средние значения развития септориоза по районам 

Алматинской  области  за  4  года  исследований  подтверждает  зависимость  ее  распространения  от 

количества  осадков  за  вегетационный  период  и  от  умеренной  температуры  воздуха.  Так,  2016  г.  в 

предгорной зоне в период вегетаций выпало осадков 3,5 раза больше, чем многолетней, где степень 

развития  болезни  достигла  до  31,7%.    Это  одно  из  наиболее  вредоносных  болезней  сои,  так  как 

быстро  поражает  активно  растущее  растение  в  период  вегетации.  При  раннем  проявлении  болезни 

потери семян сои достигает 20-30%.  

Опыты  по  изучению  вредоносности  септориоза  сои  проводили  на  экспериментальной  базе 

КазГосЖенПУ.  Учитывали  распространенность  и  степень  развития  болезни  сои.  Исследования 

показали,  что  в  течение  последних  лет  септориоз  сохраняет  высокий  уровень  распространения  и 

вредоносности.  Первые  симптомы  заболевания  появляются  на  растениях  в  предгорных  районах 

Алматинской  области  в  третьей  декаде  мая  на  старших  по  возрасту  листьев,  которые  в  большой 

степени  подвержены  заражению.  Особенно  быстрому  распространению  септориоза  способствовали 

благоприятные  погодные  условия  вегетационного  периода  2016г.  продолжительные  осадки  за  май, 

июнь,  июль  и  август  (167;  97;  133,8  и77,3  мм  в  месяц  соответственно)  и  высокая  среднесуточная 

относительная  влажность  воздуха  (в  среднем  77;  58;  63  и  75%  соответственно)  способствовали 

распространению Septoria qlycines. Постепенное понижение среднесуточной температуры воздуха и 

повышение среднесуточной относительной влажности воздуха начиная с середины августа и первой 

декаде  сентября  привели  к  массовому  поражению  септориозом  бобов  растений  сои.  Пораженные 

листья  закручивались  и  высыхали.  Из-за  слабого  развития  фотосинтетического  аппарата  и 

сокращения  площади  ассимиляционной  поверхности  растения  отставали  в  росте  и  уменьшалось 

количество  бобов,  а  также  снижалось  масса  1  000  семян.  Степень  развития  болезни  к  уборке 

составляла  от17  до  20,5%  (рис.9)  в  зависимости  от  устойчивости  сорта  (разв.  сорта).  Сорта, 

высеваемые  в  настоящее  время  в  республике  восприимчивы  к  септориозу.  Но  зарубежные  сорта 

Декабиг  из  Франции  и  Тажин  из  Нидерланды  при  среднем  поражении  септориозом  (15-20%) 

проявляют  выносливость  к  патогену,  минимально  снижая  массу  1000  зерен.  Наибольшую 

устойчивость  проявили  сорта  местной  селекции  Алматы,  Вита,  Ласточка,  а  также  сорт  Скынтия 

(Молдавия).  Потенциальная  урожайность  этих  сортов  достигает  57  ц/га.  При  сильном  поражении 

септориозом потери составили 47%. 

 

Литературы: 

1.  А.О. Бабич, А.А. Бабич- Побережна. Селекція, виробництво, от торгівля і використання соі 

у світі. / К.: Аграрна наука. 2011. с. 548. 

2.  Казенас  Л.Д.  Список  болезней  сельскохозяйственных  растений  в  Казахстане  //  Труды 

республиканской СТАЗРа. - 1950. - Т. 68. 

3.  И.Н. Абрамов. Грибные болезни соевых бобов на Дальнем Востоке. Владивосток. 1931. с. 

84. 

 

 

 

 

 

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

381 

Тұрсынғали Талшын 

5В060900-География 

                                                                             Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., профессор м.а. К.Н. Мамирова  

ҚазМемҚызПУ 

 

 

ЖАҢАРТЫЛҒАН ГЕОГРАФИЯ ОҚУЛЫҒЫНЫҢ МАЗМҰНЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 

(9 сынып «География оқулығы», автор  Р.Ә.Қаратабанов) 

 

Аннотация.  Учебник  нового  формата  для  9  класса  средней  школы  разработан  в  соответствии  с 

обновленной программой. В исследовании выявлены теоретические способы создания учебника, дидактические 

функции, содержание и структура учебника с учетом современных тревований. Анализируются особенности 

научно-методического аппарата нового учебника. Учебник географии 9 класса предназначен для углубления и 

разширения новых знаний и компетенции о нашей стране – Республики Казахстан. 

Abstract. A new format textbook for the 9th grade of secondary school has been developed in accordance with 

the  updated  program.  The  study  identified  theoretical  ways  to  create  a  textbook,  didactic  functions,  the  content  and 

structure  of  the  textbook,  taking  into  account  modern  concerns.  The  features  of  the  scientific  and  methodological 

apparatus of the new textbook are analyzed. The 9 th grade geography textbook is intended to deepen and expand new 

knowledge and competence about our country - the Republic of Kazakhstan. 

 

 

Жаңартылған  оқу  үлгісіне  сәйкес  білім  беру,  оның  мүлтіксіз  жүзеге  асырылуы  сапалы 

оқулыққа  тікелей  байланысты.  Себебі,  мектеп  оқулығы  барлық  оқу  үрдісінің  өзіндік  озық  үлгісі 

болып  табылады.  Ол  оқытудың  мазмұнын  ғана  емес,  сонымен  қатар,  жұмыстың  әдістемелік 

тәсілдерін, жалпы бағытын және оқытушы мен оқушының көңіл күйін анықтап отырады. Кез келен 

ғылымда  оқулықтарды  даярлаудың  өзіндік  әдіснамасы  қалыптасқан,  яғни  оқу  әдебиеті  құрылымы 

мен  мазмұнын  іріктегенде  ғылыми  теорияға  негізделіп,  дидактикалық,  логикалық-психологиялық 

талаптарға  сай  құрастырылуы  қажет.    Қазіргі  кезеңде  мектептегі  білім  берудің  жаңа  тұжырымды 

идеялары  мен  даму  жолдарына  сай  оқытуды  саралау,  бағдарлы  оқыту,  білім  мазмұнын  кіріктіру, 

мектеп  өмірін  ізгілендіру  идеяларын  іске  асыру  мәселелері  қарқынды  жүргізілуде.  Осы  бағытта 

жүргізіліп жатқан жұмыстардың бірі – жаңа оқулықтар басып шығару. Өйткені қоғамның білім беру 

саласында  оқулық  негізгі  компонент  болып  саналады.  Мектеп  оқушысы  оқулық  мазмұнынан  тек 

ақпарат  пен  дайын  білімді  алумен  ғана  шектелмеуі  тиіс,  ол  оқушының  қабілеттерін  жан  жақты 

дамытатындай, өз қызығуын іске асыруға, шығармашылық ойлауын және өмірлік құзыреттіліктерін 

қалыптастыруға  көмектесетіндей  болғаны  жөн.    Сонымен  қатар  қазіргі  мектеп  оқулығы 

педагогикалық  тәжірибенің  жинақталған  ақпараттық  моделі  ретінде  білім  мазмұнын  іске  асыра 

отырып, оқушылардың жалпы ақпарат көздерінен алған мәліметтерін бір жүйеге келтіріп, кіріктіруге 

мүмкіндік жасауы қажет. 

Мектеп  оқулығын  тек  қана  білім  көзі  ретінде  ғана  емес,  сондай-ақ  оқушыларың  білімін 

ұйымдастыру процесінде және жүзеге асыру үдерісінде оқушылардың білімін дербес пайдалану көзі 

ретінде  дидактикалық  құрал  ретінде  және    кейінгі  эксперименттер  туралы  хабардар  болуымен 

байланысты  өз  іс-әрекеттерін  жүргізу  ретінде  қарастырады.  Оқушыларды  бір-бірімен  және 

айналасындағы  шындықпен  байланыстыруда.    Оқулықта  шығармашылық  қызметтің  тәжірибесі 

оқушылардың  оқу  іс-әрекетін  қамтамасыз  ететін  білім  беру  жағдайлары  түрінде  көрсетіледі.  Өз 

кезегінде,  эмоционалды  құндылықтармен  қарым-қатынас  тәжірибесі  оқулық  мәтінінде  эмоциялық 

қабылдауды  анықтайтын  және  құн  жүйесінде  қамтылған  объектілер  мен  қызмет  құралдары  туралы 

пікірлер арқылы көрсетіледі[1,72]. 

Мектептегі  география  курсының  мазмұнын  оқушылардың  ой-өрісін  тәрбиесін  арттыратын  – 

ғылымның негізін салатын – ойлар, теориялар, фактілер ғылыми әдістер кіреді. Айта кетерлік нәрсе – 

мектеп географиясына таңдап алынған материалдар адам өмірен өте қажетті. Оқушылар алған білімін 

практикада қолдана білуі тиіс. Осы білімді игеруде іскерлік пен дағдыны қамту қажет. 

2018-жылы  Алматы  кітап  баспасынан    Р.Ә.Қаратабанов,  А.А.Саипов,  Б.Х.Балғабаева, 

Қ.Т.Сапаров  авторларының  жалпы  білім  беретін  мектептердің  9-сынып  оқушыларына  арналған  3 

бөлімнен  тұратын  география  оқулығының  үлгісі  жарық  көрді.    Жаңа  мазмұндағы  география 

оқулығында  жаңа  бағдарламалар  енгізілген.  Құрлымы  мен  дизайнында  да  бірқатар  ерекшеліктер 

орын  алады.  Мысалы,  оқулықта  түрлі  түстер,  кестелер,  диаграммалар,  карталар,  суреттер  әр