«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
253
- коммуникативтік қиындықтар, яғни факультет әкімшілігімен, оқытушылармен және басқа да
қызметкерлермен оқу барысында, жатақханада тұлғааралық қарым-қатынас және т. б.;
- дербестік, шешім қабылдау және мәселелерді шешу дағдыларының жоқтығына байланысты
тұрмыстық қиындықтар [2, c.8–9].
Кез келген оқу орнында бірінші курс студенттері бейімделуге байланысты проблемаларға тап
болады, оларды шешу педагогтардың көмегінсіз күйзеліске, оқу үлгерімінің төмендеуіне және
денсаулықтың нашарлауына әкеп соғады. Жаңа жағдай, оқу қызметін дербес ұйымдастыру, өзіндік
жұмыстарға, уақытты тиімді пайдалануға байланысты туындайтын қиындықтар және т.б.
психологиялық проблемалардың пайда болуына, оқытушылар мен курстастармен қарым-қатынас
жасау проблемаларына әкеліп соқтыруы ықтимал.
Бейімделу кезеңінің өтуі үшін қолайлы жағдай жасау жоғары мектептің педагогикалық
ұжымының міндеттерінің бірі болып табылады. Білім беру процесі барысында студенттердің
бейімделуіне кедергі келтіретін жағымсыз көріністерді анықтауға және түзетуге ықпал ететін
педагогикалық жағдайлар жасалады. Студенттердің педагогикалық, әлеуметтік-психологиялық
бейімделуін оңтайландыру үшін кең мүмкіндіктер оларды студенттік өзін-өзі басқару жүйесіне,
қоғамдық, спорттық, көркем, ғылыми-зерттеу қызметіне тарту болып табылады.
Бірінші курс студенттерінің жоғары мектеп жағдайларына бейімделу ерекшеліктерін зерттеу
мақсатында бейімделуге байланысты қиындықтарды зерттеуге бағытталған сұрақтарды қамтитын
сауалнама әзірледік. Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінде Педагогика
факультетінің 5В010300 Педагогика және психология мамандығының алғашқы курс студенттері
арасында зерттеу жүргізілді.
Сауалнама студенттердің жартысы дерлік оқу жылының бастапқы кезеңінде бейімделуге
байланысты қиындықтарға тап болғанын көрсетті. Сұралғандардың 55 %-ға жуығы бірінші
семестрден кейін қиындықтар жоғалғанын, 10%-ға жуығы оларды әлі күнге дейін бастан кешіп
жүргенін және 35%-ы осы қиындықтарға тап болмағанын атап өтті.
Осылайша, әлеуметтік-психологиялық бейімделудің мәні құндылықты бағдарларды,
нормаларды, талаптарды, жаңа әлеуметтік ортаның ұстанымдарын, талаптарын қабылдау және
олардың өз мінез-құлықтары мен тіршілік әрекетін ұстану болып табылады [3].
Проблемалық жағдайларды шешу нәтижелі бейімделуге қол жеткізу үшін қарым-қатынас пен
мінез-құлықтың жеке тәсілдерін таңдау және пайдалану нәтижесінде жүзеге асады.
Студенттің табысты бейімделуі үшін жаңа әлеуметтік жағдайларға бейімделу процесінде
белсенді позиция көрсету қажет. Студент қандай да бір мақсатқа жету жолдарын таңдап, тауып алуы
керек, ал оқытушы бұл үшін жағдай жасауы керек, яғни оқытушылар мен студенттердің бірлескен
қызметін ұйымдастыру туралы сөз болып отыр.
Жүргізілген зерттеу көрсеткендей, бейімделу процесі күрделі және оның табыстылығы бірінші
курс студенттерінің қиындықтарды жеңу жылдамдығы мен жеңілдігіне байланысты, себебі бірінші
курста студент жастарының оқуға, болашақ кәсіби қызметке деген ынтасы қалыптаса бастайды және
өмірде " өзін іздеу" процесі белсенді түрде жүзеге асады.
Әдебиеттер:
1. Саблин В. С., Славка С. П. Психология человека: оқулық –М., 2006.-744б.
2. Иванова М. А. Социально-психологическая адаптация иностранных студентов к высшей
школе, 2001–353б.
3. Пономарев П. А., Савченко С. В. Социальная дезадаптация несовершеннолетних в
современном обществе // Аллея науки, 2017 № 5 (17).
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
254
Дельден Айдина
6М050300-Психология
1 курс магистрант
Научный руководитель: к.пс.н., доцент У.И.Ауталипова
КазГосЖенПУ
КОНФЛИКТЫ В СФЕРЕ СОЦИАЛЬНОЙ АДАПТАЦИИ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ
Түйіндеме. Бастауыш сынып оқушыларының әлеуметтік бейімделуі саласындағы қақтығыстар.
Отбасы-мектеп-оқушылар арасындағы қарым-қатынас.
Abstract. Conflicts in the field of social adaptation of younger students.
Изменение образа жизни, нестабильность в обществе, смена ценностей в государственном
масштабе привели к тому, что резко возросло количество детей с отклонениями в развитии,
поведении, с трудностями в обучении, детей с различными патологическими состояниями.
Фактически во всех общеобразовательных школах и многопрофильных лицеях мало функционируют
классы компенсирующего обучения, коррекционные классы для детей с дезадаптацией, классы для
обучения, коррекционные классы для детей с задержкой психического развития, призванные
оказывать систематическую полноценную психологическую помощь всем таким детям. Одной из
проблем является нарушение социальной адаптации [1, с.8-18].
К сожалению, в наших школах еще в недостаточной степени оказывается помощь со стороны
психолога детям младшего школьного возраста с социальной неадаптатированностью.
У таких детей нет соматических заболеваний и минимальных повреждений мозга, но имеются
отклонения в социальной адекватности поведения и нарушения эмоциональной и волевой сфер.
Поэтому мы использовали в своей работе понятие «социальная неадаптированность».
Социальная неадаптированность является «как затруднение, мешающее ребенку
интегрироваться в социуме и не дающее ему возможность адекватно реагировать на требования
социальной среды» и выделившей, в зависимости от силы выраженности этой неадаптированности,
три ее уровня – высокий, средний, низкий.
Дети, испытывающие социальную неадаптировннность, часто воспитываются в аномальных
семьях. В контексте нашего исследования понятие «аномалии семейного воспитания» мы
рассматривали , как отклонения от нормы , проявляющиеся в общественной жизни, вызванные
навыками поведения, привитыми семьей. Говоря о норме семейного воспитания, мы опирались на
три основные свойства родительской позиции, благоприятных для развития ребенка адекватность,
динамичность, прогностичность. (2, с.26)
Главным аспектом экспериментального исследования было изучение влияния аномалий
семейного воспитания на социальную адаптированность детей младшего школьного возраста
общеобразовательных и лицейских классов.
Гипотеза исследования заключалась в следующем: различные нарушения семейного
воспитания проявляющиеся в разных условиях протекции, степени удовлетворения потребностей,
уровни требовательности к ребенку в семье способны порождать различные уровни социальной
неадаптированнности у детей младшего школьного возраста, проявляющиеся в развитии у них
демонстративных, гипертимных, психоастенистических, сензетивных, невростических и других черт
характера. Удалось установить, что одной из важнейших причин вызывающий социальную
неадаптированность детей является конфликт, т.е. столкновение интересов, противоборство двух или
даже нескольких сторон. ( 3. с.139). Как правило противоборство двух сторон проявляется в первом
классе, когда учебный класс еще не является для ребенка чем-то неотъемлемым, и он не видит себя
частицей этой социальной группы, в этот период предметом конфликта являются психологические
потребности, а именно – несоответствие требование взрослых возможностям и желаниям ребенка.
Таким образом, было выявлено, что конфликт, предметом которого являются психологические
потребности, ценности, несоответствие требований взрослого возможностям ребенка, непонимание и
не осознание взрослыми проблемы ребенка, сокращение адаптационного периода к школе и который
в начале возникает как острый, межличностный, кратковременный, избирательный – к третьему
классу становится затяжным, расширяя место, время, масштаб его проявления, резко меняется
поведение его главных участников.
