Сборник материалов международного научно-практическоого семинара «Научные подходы к экологизации системы образования в условиях развития «зеленой экономики»

190 
Шилик,  Чилик  –  левый,  многоводный  приток  Или  в  пределах  Алматинской  области. 
Берет начало на ледниках Кунгей и Заилийского (Иле) Алатау. В каталоге топоним «Шилик» 
(«Чилик»)  связывается  с  народным  казахским  названием  разновидности  ивы.  В  дельте 
Чилика  произрастают  четыре  вида  ивы,  среди  которых  отсутствует  ползучая  ива,  т.  е. 
«шiлiк». Она характерна для Саур-Тарбагатая, что отразилось в названии тамошней долины 
Чиликты (Шиликты). 
Предлагаем  другие  толкования  топонима.  Известно,  что  «чилик»  (по-кир.),  означает 
чащу, густые заросли 
 Действительно,  даже  в  наше  время  здесь  непроходимые  заросли,  состоящие  в 
основном из ив, облепихи, барбариса, шиповника и тамариска (гребенщика). Они занимают 
площадь  во  много  сотен  гектаров.  Нигде  более  в  бассейне  р.  Или  не  встречаются  столь 
грандиозные  по  размерам  массивы  древесно-кустарниковой  растительности.  Русское  слово 
«чилига», означающее чащобу, восходит к тюркской корневой основе «чилик». 
Таким образом, они показывают не только специфические стороны хозяйственной дея-
тельности  людей,  но  в  ряде  случаев  указывают  и  на  определенный  характер  деятельности 
людей на проблемы сохранения природной среды в процессе хозяйственной деятельности. 
 Сама  жизнь  их  заставляла  знать  и  подмечать  климат,  местонахождения  гор,  долин, 
оврагов, перевалов и других особенностей рельефа для выбора мест укрытия скота от непо-
годы и выбора пастбищ, а также характер водных источников и сезон их использования на 
пути  перекочёвок.  Поэтому,  в  топонимии  Казахстана  часто  встречаются  коль  -  озеро,  тау  - 
гора, сай - овраг, жаман - плохой, невысокий, улы - большой, сулу - красивый и др. 
Одной  из  особенностей  топонимов  Казахстана  является  то,  что  среди  них  многочис-
ленны географические названия, связанные с животным и растительным миром. И это отли-
чие исходит из экономического уклада казахов в прошлом, т. е. оно определяется животно-
водческим  направлением  хозяйства  и  бывшим  кочевым  образом  жизни  народа  в  процессе 
которой также уделялось особое внимание охране растительного и животного мира. Геогра-
фия которых отражала место произрастания того или иного вида растении и животных.  
В качестве примера можно привести следующие часто встречающиеся «растительные» 
топонимы как Оленты - место, где растёт осока, Миялы - солодковое, Жаулы - место произ-
растания дикого лука, Курайлы - место, где растёт полынь или бурьян и т. д. Известно, что 
каждый из видов домашних животных предпочитает определённое растение. Например, ло-
шадь предпочитает кау или ковыль, верблюд - жант или верблюжью колючку, крупный рога-
тый скот - олен или осоку. Эти и другие названия трав перенесены на названия окружающей 
местности (Каулы, Жантлы, Оленты).  Есть топонимы, которые предупреждают скотовода о 
наличии хищных и вредных животных. Например, Жиланды - змеиное место, Аюлы - место, 
где водятся медведи, Борили - волчье место и др. Итак, топонимы, указывая на наличие в той 
или иной местности определённых растений, хищных и вредных животных, служили своеоб-
разными  путеводителями  для  скотоводов  в  природоохранной  деятельности  окружающей 
среды[2]. 
Таким  образом, семантическая  классификация  топонимов,  свидетельствует  о  том,  что 
географические  названия  обладают  большой  информативностью  об  условиях  окружающей 
среды и необходимости ее охраны. 
 
Список литературы 
1.  Артыкбаев  Ж.О.,  Ерманов  А.Ж.,  Жанисов  А.Т.  Калабалгасын  –  уникальный  памятник  старины 
Павлодарского Прииртышья. – Астана: «Фолиант», 2002. – 48 с. 
2.  Водопьянова  С.Г.  Топонимика  Казахстана:  Учебно-методическое  пособие  для  обучения  студен-
тов специальностей «География», «История и география». Петропавловск, СКГУ им. М. Козыбаева, 2006. - 
59 с. 
3.  Топонимическое  пространство  Восточного  Казахстана.  Усть-Каменогорск:  «Рекламный  дай-
джест», 2008. -208 с. 
 
 
 
 

191 
ӘОЖ 159.9 
 
ОҚУШЫЛАРҒА ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТУДЕГІ ЛИНГВОЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР 
 
Рәпілбек Ұлжан Рәтқызы 
Жамбыл обл., Жуалы ауданы, Д. Қонаев ат. гимназия 
 
Аннотация: В настоящее время знание иностранного языка стало важной проблемой. 
каждый учитель стремится повысить мотивацию, отношения и навыки молодого поколения 
для использования новых методологических технологий в обучении иностранным языкам. 
Ключевые слова: лингвоэкология, иностранный язык, мотивация. 
Abstract:  At  present,  knowledge  of  a  foreign  language  has  become  an  important  problem. 
Each teacher seeks to increase the motivation, attitudes and skills of the younger generation to use 
new methodological technologies in teaching foreign languages.  
Key words: linguoecology, foreign language, motivation. 
 
 Білім  беруді  ақпараттық  технология  жаңалықтарымен  толықтырып  отыру,  елімізде 
білім беру сапасын арттырудың басты бағыттарының бірі. 
Әлемдік байланысқа шығу үшін 2700-ден астам тілдің ішінен ағылшын тілінің қатынас 
құралы  болып  саналуының  өзі  шәкірттеріміздің  қазақ  тілін  толық  әдеби  нормада  меңгеріп, 
ағылшын  тілін  еркін  меңгеріп  сөйлеулерін  талап  етеді.  Яғни,  ағылшын  тілінде  ауызекі 
сөйлесіп,  түсінісе  білу  негізгі  мәселе.  Шетел  тілін  білу  өмірдің  өзекті  мәселесіне  айналды. 
Сондықтан  өскелең  ұрпақты  шетел  тіліне  оқытуда  әр  түрлі  әдістемелік  жаңа  әдістерді 
түрлендіре,  күрделендіре  түсу  қажеттілігі  туындап  отыр.  Осыған  орай  әр  оқытушы  шетел 
тілін  оқытуда  жаңа  әдістемелік  технологияларды  қолданып  жас  ұрпақтың  тілге  деген 
ынтасын, көзқарасын, біліктілігін арттыру мақсатын алға қояды. Әрине, тілді меңгертуде әлі 
де көптеген қиыншылықтар жетерлік. Соның бірі сөйлеу әрекеті. Ол негізінен жеке тұлғаны 
түрлендіріп оқытудың жетіспеушілігінен туындайды.  
Тілді  дамыту  мен  шет  тілін  меңгерудегі  ойынның  рөлі  туралы  Барбара  Шварц,              
Д. Берген, З.А.Кочкина, Т.Н. Ушакова және т.б. еңбектері орын алған. Бәрімізге мәлім шетел 
тілін оқытудың негізгі мақсаты – коммуникативтік қатынасты дамыту.  
Тілді  меңгертудің  негізі  -  есту,  көру  қабілеттілігінің  байланысын  түрлі  жаттығулар 
арқылы  дамытып,  оқушымен  жеке  жұмыс  дағдысын  қалыптастыру.  Ендеше  әр  оқушының 
өмірлік қадамына жол ашудың ауыр салмағы мектеп мұғалімінің шағына түседі [1]. Сонымен 
қатар қазіргі замандағы ғылым мен техниканың күрт дамуына қарай мамандардың да қоғамға 
сай, болашаққа қабілетті, бейімді, икемді болу қажеттілігінен туып отыр. 
Мемлекетімізге  шет  тілін  білетін  жоғарғы  деңгейдегі  мамандардың  санын  арттыру 
мектеп  қабырғасында  басталуы  тиіс.  Шет  тілі  оның  ішінде  ағылшын  тілі  қазіргі  қоғам 
дамуында үлкен рөл атқарып отыр. 
Ендеше әр оқушының өмірлік қадамына жол ашудың ауыр салмағы мектеп мұғалімінің 
шағына түседі. Сонымен қатар қазіргі замандағы ғылым мен техниканың күрт дамуына қарай 
мамандардың да қоғамға сай, болашаққа қабілетті, бейімді, икемді болу қажеттілігінен туып 
отыр. 
Мемлекетімізге  шет  тілін  білетін  жоғарғы  деңгейдегі  мамандардың  санын  арттыру 
мектеп  қабырғасында  басталуы  тиіс.  Шет  тілі  оның  ішінде  ағылшын  тілі  қазіргі  қоғам 
дамуында үлкен рөл атқарып отыр. 
Сондықтан  өскелең  ұрпақты  шетел  тіліне  оқытуда  жаңа  әдістерді  ұтымды  қолдану 
оқытушының жас ұрпақтың тілге деген ынтасын, көзқарасын, біліктілігін арттыру мақсатын 
ең алдымен қояды. Әрине, тілді меңгертуде әлі де көптеген қиыншылықтар кездеседі. Соның 
бірі  сөйлеу  әрекеті.  Ол  негізінен  жеке  тұлғаны  түрлендіріп  оқытудың  жетіспеушілігінен 
туындайды. Тілді меңгертудің негізі – танымдық іс–әрекетінің байланысын түрлі жаттығулар 
арқылы дамытып, оқушымен жеке жұмыс дағдысын қалыптастыру. 
Баланың оқудағы негізгі түрткісінің бірі – тілді үйренуге деген қызығушылығы. Әрине 
пәнге  деген  қызығушылық  болмаса,  шет  тілін  меңгеру  оқушыға  қиынға  соғады.  Ал