174
♦
Бухгалтерлік есеп теаринсы және негіздері
9 -т ар ау
Ш Л Р .Ш № Ш Н У Д Ц
КОРЛЛР
II |
Тауарлық-материалдык корлар жайлы
У ш
1 • хүсінік
Кэсіпорындар мен ү.йымдардың қызметі барысывда өздерінің
өндірген дайын бұйымдары, сату үшін сатып алған тауарлары,
сатып алтан бірақ әзірге ұйымга келіп түспеген тауарлары (жолдагы
тауарлар), аяқталмаған өндіріс, басқаларға көрсеткен қызметтері,
сондай-ак жүмыстарды орындау және кызметтерді көрсету ба-
рысында пайдалануга арналган қосалкы бөлшектері, отындары,
ыдыс және ыдыстык материалдары, жартылай фабрикатіар және
басқа да материалдары сол үйымның тауарлық-материалдық қоры
гүршдегі ағымдағы активі болып табылады.
Олардын ендіріс қүралдарьшан озгч енбек заттары өндірісте
пайдаланылган кезде өздерінің бастапқы күнынтүгелдей өндірітетін
өнімге ауыстырады. ІЛығарылатын өнімнің, атқарылатын жүмыо
тың өзіндік қүнының көп бөлігі еңбек заттарының қүньшан түрады.
Сонымен қатар еңбек затгары өндірістік кор болып табылады.
Материалдарды есептеудің негізгі міндеттері:
1
Дайындалған, келіп түскен жэне өндіріске немесе сыртқа
босатылған материалдарды уақытында есептеп, кіріске алу немесе
есептен шығару.
2. Материалдардың қоймада және тасымалдау кезінде түгел
сақталуын бақылау.
3. Материалдық қорлар қалдыгыныц белгіленген мөлшерден
артып немесе төмендеп кетпеуін бақылау.
4. Материалдарды өндірісте пайдаланган кезде олардың тех-
никалық жолмен анықталған мөлшерін және түтыну мөлшерінщ
қорын анықгау.
9-тарау. Тауарлъщ-материалдың қорлар
♦ /
75
5. Материалдардың ондірісте үтымды пайдаланьшуын ба-
қылау.
6. Дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтап жэне
олардьщ жоспарлы есептеу бағасынан айырмашылыгын тауып,
пайдаланылған материалдар күньш эр объекгінің шыгынына косу.
Жақсы жэне дүрыс үйымдастырылған есеп материалдардың
түгел сақталуъша, үнемді пайдаланылуына көмегін тигізеді.
Материалдардын түгел және дүрыс сақталуы, сондай-ақ үтымды
пайдаланылуы, жүмсалуы үшін алдын ала мыналарды жасау
қажет:
• гиісті түрде жабдықгалган материалдық-қорларды сақ-
тайтын қойма немесе бөлме болуы қажет және бөлмелердін
әркайсысы материалдардың белгілі бір гүрін сақтауға
арналган болуы керек;
• материалдар қойманың әр бөлігінде өздерінщ түрлері,
сортгары, олшемдері бойынша керекті кезінде тез алуға жэне
босагканнан кейінгі кезде калдыгын тексеруді қамтамасьіз
ететііщей етіп орналастырылуы керек.
Кэсіпорындар мен үйымдардың әкімшілігі материалдарды
сақтайтын жерді гаразымен, өлшеу аспаптарымен жэне ыдыстар-
мен жабдықтаи жэне оларды жиі тексеріп, дүрыстығын қадагалап
отыруы керек. Ұйымкың басшысы материалдарды қабылдайтын
жэне босататын адамдардың топтарын белгілеп, олармен мате-
риалдарға жауапкершілік туралы шарт жасайды. Сондай-ак
кәсіпорын басшысы материалдарга жауапты адамдарды жүмысқа
алу, жүмыстаи босату барысында үйымның бас бухгалтерімен
алдын ала келісіп отыруы қажет. Материалдарды кіріске ал}г жэне
қоймадан босаіу қүжаггарына қол қою күқығына ие болган қызмет
иелерінін гізімін белгілеу кэсшорын басшысының немесе ол сенім
білдірген адамның жүмысы болып табьшады.
Материалдардың есебін дүрыс жэне үтымды үйымдастыру
үшін мыналар керек:
• материалдардын бірыңғай номекк.ііатурасы меи жоспарлы
есеп айырысу бағасын белгілеу,
• қүжат айналымының дэл жүйесін белгілеу жэне мате-
риалдарды есепке алу мен есептен шығару операцияларынын
тәргібш сақгау;
176
♦
Бухгаятерлік есеп теориясы және негіздері
■ бірыңгайланған алгашкы есеп құжаттары
ны сандары ны ң
түрлерін белгілеу және олармен ұйымньщ барлық бөлімш
камтамасыз ету.
Сонымен қатар маггериалдарды алдагы уақыттарда пайдалану
үшін өндіріске босату және басқа жаққа берілетін мөлшерін
белгілеп, оларды жетілдіріп отыру керек Белгіленген тәртіп
бойышна материалдардың қалдыгың жашіай түгендеу, бақылау
арқылы тексеріп жэне олардың нәтижесін дер кезінде есепке алып
отыру қажет.
9
.
2
.
Тауарлык-материалдық қорлардын
жікггелуі
Еңбек заттары біртекті емес. Олардың бір-бірінен өндірісте
атқаратын міндетгеріне қарай соңдай-ақ физикалық жэне химня-
лық қасиеттеріңе қарай өзара айырмашылықтары бар. Сондыктан
да материалдар есебін дүрыс үйымдастырудың ең басты мзселесі
- оларға экономикалық жағынан дэлелденген жікгеу жасау болып
табылады. Өздерінің озгешеліктері мен өнім дайындауда атқараггьш
міндеттеріне қарай материалдар:
-
шикізат:
..
. ■
— непзгі материал;
— көмекіш материал;
-
жартылай фабрикат және тағы да басқалар болып
бөлінеді.
Негізп материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің
қүрамына кірщ оның материалдық негізін жасайды.
Шикізатпшр деп бұрын азды-көпті еңбек сіңірілген заттар-
ды атайды. Бұлардың кұрамына кен өндіруші өнеркәсіп пен ауыл
шаруашылыгы мекемелерінщ өндірген өнімдері — мұнай, кен,
мақга, жүн, тері, агаш жэне тағы да басқа материалдар жатады.
Негізгі материалдардың қатарына өнімнщ өзіндік қүнын
кұрайтын өңдеуші өнеркәсіп өнім дері-ұн, мата, кірпіш және тагы
да басқалар жатады.
Өндірістік үдерістің бір сатысыиан толық өпгіп эрі карай өңдеудд
кажет ететін магериаддар жартылаи фабрикаттар деп
аталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
