Бұл
ж үйе бойы нш а қосы м ш а
енбекақы шаруашылықтың негізгі
жүмысшьшары мен кызметкерлеріне емес, оларға қызмет ететін
көмекші өндірістщ жүмысшыларына төленсді. Яғни бүл жүйе
бойынша енбекақы үйымдағы станоктардың, жабдықтардың жэне
таіы да баска қүралдардың тоқтамай жүмыс істеп, белгіленген
мөлшерден артық
өнім
өндіргені
үш ін
слесарьларга, оператор-
ларға және жөндейтін және оларды
ж үмы сқа дайы ндайты н
басқа
да жүмысшыларга төленеді.
Мерзімді ецбекацыны есептеу
Мерзімді еңбекақыға жүмысшылар мен қызметкерлердің
түнгі уақытта істеген жүмысына есептелетін қосымша төлем,
мерзімнен тыс уақытта істеген жүмысына есептелетін қосымша
төлем, демалыс немесе қосымша мейрам күніне төленетін
төлемдер, жүмыстың ауырлығы мен зияндығына төленетін
қосымша төлем, өнім өндірудегі ақауга байланысты төлемдер,
біреудің орнына жүмысты аткарғаны үшін төленетін төлем жэне
тагы баска төлемдер және өзіне белгіленген жүмыс уакытында
істегеніне есептелетін телемдер жатады.
Халық шаруашылығының әр түрлі салаларындағы үйымдар-
да қызметкерлерге төленетін мерзімдік еңбекақы тштырылған
табельдердің негізінде ай бойғы қызмет атқарган (белгілі бір
есеп айырмасын) уақытқа есептеледі. Негізінде мерзімдік
еңбекақы бойынша есеп айырысатын уакыт есебіне күнтізбелік
(календарьлық) ай, күн немесе сагат алынады. Егер түрақгы
еңбекақы алатын жүмысшылар мен қызметкерлер толық бір
ай кызмет аткаратын немесе жүмыс Істеген болса, онда оларға
штаттык кестеде каралған немесе кэсіпорынның басшылығы
бекіткен мөлшерде еңбекақы сомасы толыгымен төленеді. Егер
ай сайьш түрақты мөлшерде еңбекақы алатын жүмысшылар мен
қызметкерлер есепті айда бірнеше күн жүмысқа немесе қызметке
келе алмай қалған болса, онда оларға тәленуге гиісті еңбекақы
сомасы ол жүмысшы мен қызметкердің толық ай жүмыс істеуіне
тиісті белгіленген соманы сол айдагы жумыс күндерінің санына
бөліп алынған нәтижені, яғни сол айдағы бір күнге тиісті еңбекақы
сомасын сол айдағы жүмысшының немесе қызметкердің жүмыс
істеген
күндерінің
санына көбейту арқылы табылады.
308
♦
Бухгалтерлік есел теориясы
жэне
негіздері
12-тарау. Ецбек ж зне ецбекақы есебі ♦ 309
М ы салы : сәу ір ай ы н д а 22 ж үм ы с куні
бар, ай ы н а
11000 тең ге тұ р ақ ты еңбекақы алаты н ж у м ы сш ы , сол айдагы
] 5 күн ж үм ы с істеп , 4 күн ауырып қалган ж энс 3 күн қ о гам д ы қ
ж ү м ы с атқарған делік. Ж ү.мысш ылар м ен қы зм етк ер л ер д ің
ауы ры п калган күн ін с, ж әрдем ақы
бюджеттен
(эле}гм еттік
к о р д ан ) толен ед і. А л қалган 18 күні үш ін (15 күн ж ү м ы с іетеген і
+3 күн
қоғамдык жүмыс
аткарганы ) ен бекақы ү й ы м н ы ң есеб ін ен
тө лен ед і. Бүл сом аны аны ктау үш ін бір айга б елгіл ен ген түрақты
ең бекақы м ө лш ер ін , яғн и 11000 тең ген і осы ай дағы ж үм ы с
кү н ін ің сан ьш а
яғни 22
күнге болем із
(11000/22),
С од ан кейін
алы иган нәти ж ен і
(500
теңге) ж ү м ы с істеген
жэяе
қ о ғам д ы қ
ж үм ы с атқарган күндері сан дары н ы ң қ о сы н д ы сы н а көб ей тем із.
Бүл ж ағд ай д а ж огары д ағы м ы салы м ы зд а көрсетілген ж үм ы сш ы -
н ы ң сэуір ай ы н д а ти істі м ерзім д і ең бекақы сом аеы
9000
теңге
болады .
(500х( 15+3)) =9000
теңге. К ә сіп о р ы н д ар д а ж ү м ы еш ы л ар
мен
қы зм етк ер л ер ге
мерзімдік
ең бекакы
жүмыс істеген
күні мен
сагаты н а бай лан ы сты то л ен етін ж ағд ай лар д а, оларды ң б ір күнғе
н ем есе бір сағатқ а белгілен ген сом асы н нақты лы ж ү м ы с істеген
кү н д ер і м сн қ о ғам д ы к ж үм ы стағы б асқадай қо сы м ш а ең бекақы
тө лен у ге ти істі кү н д ер д ің н ем есе сагаттар д ы ң ж ү м ы сы н а
көб ей ту арқы лы табы лады .
Кест ді
еңбекацыны есепт еу
К эсіпоры ндарда кесімді еңбекақы телеу ж үйесі бойы нш а
ж үмы сш ы лар мен қызметкерлерге төленетін еңбекакы оларды ң
өндірген ен ім д і мен істеген ж үмы сыны ң, аткарган қы зметінің
саны м ен көлемі жайлы жазылган алғаш қы қүж аттар бойы ш па
есептеледі. Ол үш ш алгаш қы қүж аттарда кәрсетілген ендіріп
ш ы ғарған өнімдер мен істелген ж үмы старды ң
жэне
дайы нцалган
детш іьдардьщ , сондай-ақ тағы да басқа операциялардьщ ж алпы
саны мен көлемі, оларды ң бір данасьш ж асап ш ы ғаруға, өндіруге
белгш еген багаға көбейтеді.
Ү йымдарда тапсырманы жеке адам орыпдаған, яғни операция
нем есе
енім өндіру басынан аяғына дейін бір жүмысшының неме-
се қьізметкердің қолы нан өтетін
жағдайда
м үндай
эдісті
колдану
ы ңғайлы болып табы лады . К есім ді еңбекақы ж ұм ы сш ы лар мен
қы зм еткерлердің бри гад а бойы нш а істеген ж ұм ы сьш а төленетін
ж агдай да ж оғары д а аталған алгаш қы құж аттарға әр ж ұм ы сш ы
мен қы зм еткердің ж ұмы с істеген уакы ты ,
мамандық
д эреж есі,
б ригада болы п әндірген өнімі мен істеген ж ұм ы сы н ы ң көлем і,
саны ж әне оларды ң бір данасы н ж асауға, өндіруге белгілен ген
багасы көрсетіліп ж азы лады . Ж алпы бригада бой ы н ш а өндіріл-
ген өнім дер м ен істелген ж ұм ы сы ны ң саны мен көлем ін , оларды ң
бір дан асы н өндіріп ш ы гаруга (ж асап
шығаруга,
оры ндауға)
белгілен ген б ағаға көбейту арқы лы сол бригада м үш елерінің
енбекақы сы есеп теліп ш ы гары лады . Б ри гад ан ы ң ж алпы табы сы
ондагы ж ұм ы сш ы лар мен кы зм еткерлердің арасы н да оларды ң
м ам ан ды қ дэреж есін е ж әне ж ұм ы с істеген уақ ы ты н а сэй-
кес бөлінеді, Ол үш ін алды м ен барлы қ бри гад а м үш елерін ің
ж ұм ы сқ а қаты сқан уақы ты (ай, күн, сагат) табы лады . Содан
соң ж ұм ы сш ы лар м ен қы зм еткерлердің м ам анды к д эр еж есін е
сәйкес тар и ф бойы нш а бір сагатқа белгіленген еңбекақы м өлш ері
оларды ң ж ұм ы с істеген сағаггары ны ң саны на көбсйтіледі.
О сы ны н
н этиж есінде
бригада
м уш елерінің эрқай сы сы н ы ң
тар и ф бойы нш а
есептелетін еңбекақысының
ж ал п ы сомасы
табьш ады
А іғ а ш қ ы құж аттар бойы нш а есеп тел ген бригада
м үш елеріне тиісті еңбекақы сом асы ны ң ж оғары да көрсетілген
тар и ф бойы нш а есептелген еңбекақы ны ң ж алпы сом алары н ы ң
қосы н ды сы н а каты насы қосы м ш а табы с коэф ф ициенті болы п
табы лады О сы дан кейін тариф бойы нш а ж ұм ы сш ы лар мен
қы зм еткерлердің эркайсы сы на есептелген еңбекақы сом асы осы
коэф ф ициентке көбейтілш ,
эр
ж ұм ы сш ы ны н н ем есе кы зм ет-
кердің оры ндаган ж ұм ы сы мен ондірген ө н ім іш ң саны мен оны ң
м ам ан ды қ д эр еж есін е байланы сты еңбекакы сы табы лады .
М ы салы : құрамы нда алты ж ұмы сш ы ж ұм ы с істейтін бригада-
ның сәуір айы нда өндірген өнім і мен істеген ж ұм ы сьш а тиісті
еңбекақы қоры 62669 теңге 60 тиынды құрайды делік. Бұл ж агдай-
д а осы бригададагы эрбір ж ұм ы сш ы ны ң еңбекақы мөлш ері
оларды ң м ам анды к дәреж есі мен ж ұмы с ютеген
уақытына
сәйкес
бы лайш а есептелш ш ыгарылады.
310 ♦ Бухгалтерлік есеп теориясы жэне негидері
Достарыңызбен бөлісу: |
