108
Біздің елімізде адамдардың құқықты білімін көтеру, елбасының стратегиялық
бағдарламасын насихаттауда атқарылып келе жатқан жұмыстар өте мардымсыз. Егер
халықтың белгілі бір саладағы білімі нашар болса, онда бұл салада сөз қозғаудың өзі
бекер. Ал халықты сауаттандыру үшін экологиялық білім, қоршаған ортамен достық
қарым-қатынаста болуға жас жеткіншектерімізді, яғни мектепке дейінгі
балдырғандарды жеке тқлға ретінде өмір сүруге қадам басуға біз жетелейміз. «Ұяда
не көрсе, ұшқанда соны іледі» дегендейолардың тәй – тәй басқан алғашқы
қадамыдарын құрыс жолға салу ата – анамен тәрбиешілердің басты міндеті. Ендеше
қоғам болып «Экологиялық білім мен тәрбие беру» тұжырымдамасын басшылыққа
алғанымыз жөн.
Экология тақырыбын насихаттауда бұрын істеліп келе жатқан жұмыстың өзі соңғы
кезде саябырсып кетті. «Ойды ой қозғайды»демекші болашақ табиғатты қорғаушы
экологтар ретінде жас жеткіншектердің келешегі, біздің болашағымыздың тағдыры
бізді ойландыру керек. Осыны айта келіп, келешегімізді, болашағымызды ойласақ –
экология пәні балабақшадан басталып, мектеп курсынан жалғасын табу қажет деп
санаймыз. Сондықтан – қоршаған ортада ұйымдастырылған оқу іс – әрекетін түсіндіре
отырып, оны экологиямен байланыстыру арқылы балаларды қоршаған ортаны таза
ұстап, табиғатты аялауға баулимыз.
Балабақшаның негізгі міндеті – дені сау, қазіргі заман ағымына сай сауатты да
инабатты ұрпақ тәрбиелеу, сонымен қатар баланың табиғатқа деген сүйіспеншілігін
арттыру, әрі баулу. Балаға табиғаттағы әрбір өсімдікті таныстыру, көрсету арқылы
ғана экологиялық тәрбие бере аламыз. Қорыта келе айтарым, балабақшадан бастап
қоршаған ортаны қорғауға, аялауға тәрбиеленген бала келшекте табиғат қамқоршысы
болатыны сөзсіз.
Әдебиеттер тізімі:
1. Отбасы және балабақша №1.2015 қаңтар – ақпан
2. М.М.Мұқанов, «Жас және педагогикалық психология» ( Алматы 1982ж)
3. Ү.Тұрғынтаева, «Халық даналығы-адамгерішілік тәрбие құралы. Отбасы және
балабақша» (2001ж)
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДА АГРЕССИЯНЫҢ АЛДЫН - АЛУ
ЖОЛДАРЫ
Акыжанова М.С.
№ 108 «Арман» балабақшасы КМҚК
Ата-анадан өсіп ұрппақ таралған,
Жақсы, жаман болса бала солардан.
Ж. Баласағұни
Соңғы жылдары қоғамда болып жатқан әлеуметтік саяси өзгерістер, адамдар
санасындағы ерекшеліктер көптеген мәселелерді қайта қарауды керек етіп отыр.
Мұндай мәселелер балабақша оқу- тәрбие үрдісінде де кездеседі. «Тұлғаны жан-
109
жақты тәрбиелеу үшін оны жан- жақты білу керек»- деп К.Д. Ушинский айтқандай
бүгінгі заман талабы психологиялық қызметті жолға қоюды күн тәртібінен түсірмейтін
мәселе ретінде қарауды қажет етеді. Қоғамның бүгінгі таңдағы жағдайы адамның
жүйке жүйесіне, психикасына түсетін ауыртпалықты, әлеуметтік стресті күшейтуде.
Соның салдарынан кішкентай балалардың психскасы зардап шегуде, себебі мектеп
жасына дейінгі балалар психикасы тұрақсыз, тез әсерленгіш, жараланғыш болып
келеді. Біз үшін кез- келген нәрсе ұсақ болып көрінгенмен, бала ренжиді, ашуланады,
өйткені бала үшін қолайлы әрекет агрессия. Әсіресе, егер бала өзінің қажеттілігіне қол
жеткізе алмаса агрессиялық әрекет жасайды.
Ата- аналар баламен қарым- қатынас жасаған кезде туындаған қиындықтарға
кезіге отырып, көбіне бала өсіп есейген жағдайда өзін қалай ұстау керектігіне
үйренеді, осылайша барлық қиындықтар өзінен өзі жоғалады деп ойлайды. Бірақ кейде
балаға ықпал ету, оның бойында жақсы қасиеттер тәрбиелеу мүмкіндігінің уақыты
өтіп кетіп жатады. Егер де ата- аналар бала туған сәттен бастап оның тәрбиесімен
айналыспаса білімді, педагогикалық мәдениеті биік ата- ана болуға тырыспайтн болса,
онда ол өз сәбиінің жеке ерекшеліктерін түсініп, ескермейтін болады. Баланың есею
кезінде кездесетін қиындықтармен күресуге күш- жігерлері жетпейді. Дегенмен
мектепке дейінгі жастағы балалардың бойында пайда болған эмоционалдық
реакциялар және мінез- құлықтық модульдер кейіннен мінез- құлықтың сипаттамасы
мен жеке тұлғаның мінездемесіне айналары сөзсіз. Дана халқымыз «баланы жастан»
деп текке айтпаған болар.
Агрессивтік мінез- құлық мектепке дейінгі жастағы балалардың арасында ең көп
тараған ауытқушылықтардың бірі. Күнделікті жағдайда балалар арасында әр түрлі
қарым- қатынастар орнап жатады: балалар ұрысысады, төбелеседі, достасады. Барлық
осындай қатынастар балаларды уайымға салады, әр түрлі эмоцияларды бастан өткізеді.
Ал, үлкендер мән бермей қалуы мүмкін. Олардың қандай сезімде қалғанын, қарым-
қатынасы қай деңгейде екенін түсінбеуі мүмкін. Баланың құрдастарымен құрған
алғашқы қарым- қатынасы жеке тұлға болып қалыптасуына негіз болады. Осындай
мектеп жасына дейінгі балалар арасындағы қарым- қатынастың проблемалық түрлерін
анықтау және балаға оны жеңіп шығуға көмектесу педагог- психологтың негізгі
міндеті
Агрессия- қоршаған ортадағы адамдарға зиян келтіру, тұрақты жағдайларға
қарысы тұратын мінез, адамдарға психологиялық немесе физиологиялық тұрғыдан
зиян келтіруші күш. Қатыгез, агрессивті, төбелесқор және сотқар бала- ата- ананың
ғана емес, педагогтар мен психологтардың, ең бастысы бүкіл қоғамның көкейкесті
мәселесі. Балада агрессивтіктің пайда болуына көптеген факторлар ықпал етеді.
Оларың ішіндегі ең маңыздылары:
-
Отбасындағы тәрбие стилі
-
Орталық нерв жүйесінің ауруы
-
Шамадан тыс бақылау немесе бақылаудың мүлде болмауы
-
Бала еркіндігіне жол бермеу
-
Қозғалыс белсенділігіне тыйым салу
-
Агрессиялы психологиялық қорғаныс құралы
