906
дәрежеде оқыту керек. Өйткені кішкентай балалар қағілез келеді, яғни балалар тілді
табиғи түрде тез меңгереді. Себебі қазіргі кезде балаларға білім алуға барлық жағдай
жасалған.Балдырған балаларымыз бүгін жақсы оқыса, көптілді меңгерсе, келешекте
еліміздің өркениетті дамуына өз үлестерін қосады, дүние жүзін шарлайды. Сондықтан
үш тілді емес, одан да көп тілді үйретуге болады, бірақ бірінші балабақшадан бастап ең
алдымен қазақ тілін меңгертуіміз қажет.Болашақта біздің балаларымыз басқа елдің
адамдарымен еркін қатынас жасай алу үшін біз оларға сәби кезінен бастап өз ана тілімен
қоса басқа да тілдерді меңгеруге мүмкіндік жасауымыз керек.Қазақ тілінің даму
мүмкіндігі мол. Бізде туу, табиғи өсім көп, қазақ тілі соның негізінде күшейе бермек.
Ана тіліміздің әлем тілдерімен деңгейлес дамуына мынандай жағдайлар жасалған:
Біріншіден, табиғи байлығымыз жеткілікті:
Екіншіден, географиялық
орналасуымыз жақсы;
Үшіншіден, мемлекетіміз- емін-еркін дамып келе жатқан егемен ел.[2]
Өскелең ұрпаққазақ тілін-мемлекеттік тіл, орыс тілін ұлт аралық тіл, ал ағылшын
тілін халықаралық тіл ретінде, яғни заман талабы, болашақ ұрпақ үшін қажеттілік
болып туындап отырғанынын,Үштілділік Қазақстан үшін елдің бәсекеге, қабілетілікке
ұмытылудағы бірінші баспалдағы, қоғамды топтастыратын мүмкіндік екендігін
түсіндіруіміз қажет.[3]
Қазақстан Республикасы Конститутциясының 7 бабы 1 тармағында:
«Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады» делінген.
Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде мойындау, бірнеше заңды актілерді қабылдау
және Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекттік
бағдарламасын бекіту Қазақстан Республикасының көпұлтты халқының қазақ тіліне
деген назарын аударып отыр.[4]
Мектеп жасына дейінгі мекемелерде өзге ұлт балаларын қазақ тіліне үйрету-
ерекше жағдайларда, тілдік сананың жаңа жүйесін қалыптастырудың күрделі және көп
ауқымды түрінде өтеді.Мектеп жасына дейінгі балаға тілдік ортаны құру, оның қазақ
тілі бойынша бағдарламалық талаптарды орындауы тек қазақ тілі мұғалімінің кәсіби
шеберлігінен ғана емес өзге де педогогтардың (тәрбиешілер, музыкалық жетекші және
отбасы т.б.)жалпы мәдени деңгейіне байланысты, себебі мектеп жасына дейінгі бала
үлкендердің көмегінсіз тілдік әрекетке түсе алмайды.
Осындай қажеттіліктерді ескере отырып №64 НОМ жанындағы шағын
орталығында мынандай бағыттардан тұратын қазақ тілін үйренудің өзіндік жүйесі
қалыптасқан:
1.Тәрбиеленушілердің де, балабақша қызметкерлерінің де қазақ тілін үйренуге
деген талпынысын оятып, қызығушылығын арттыратын қолайлы жағдай туғызу;
2.Ұжымды оқытуды ұйымдастыру;
3.Ата-аналар қауымдастығын жұмылдыру;
4.Мектеппен сабақтастық;
5.Әдістімелік құралдар мендидактикалық материалдар дайындау;
6.Ұлттық салт-дәстүрлерімен таныстыру;
7.Озық педогогикалық тәжірбиені зерделеу;
8.Тәжірибе алмасу.
907
Тіл дамытудың негізгі міндеттерінің бірі- балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі.
Яғни, барлық балабақшалар алдында тұрған негізгі міндет- баланың сөздік қорын
арттырып, ауызекі сөйлеу, тілін жетілдіру, тілді үйренуге қолайлы психологиялық
жағдай туғызу.
№64 НОМ жанындағы шағын орталығында «Айгөлек» және «Ертегі» атты екі топ
бар.
Барлық тәрбиеленуші балалардың саны-51. Оның ішінде 8 бала қазақ, ал қалғаны
43 өзге ұлт баласы.Шағын орталықта жүрген балалардың тәрбиесіде, ой-өрісіде жақсы
дамыған және тілін жаттықтырып ойын дамытуға көп көңіл бөлінеді.Әсіресе баланың
жас ерекшелігіне қарай айтылатын қызықты тартымды өлеңдер, тақпақтар,
жаңылтпаштар, бала ұғымын кеңейтумен бірге дыбыстарды дұрыс айтып үйретуге
баулиды, сөздік қорын байытады.
Біздің шағын орталығында балалардың ана тілге деген сүйіспеншіліктерін
арттырып, орыс, ағылшын тілдерін жетік білуге баули отырып, есте сақтау, мәнерлеп
оқу, әдемі сөйлеу мәдинеттерін қалыптастыру бағытында жұмыстар жүргізілуде.Атап
айтқанда, «Үштілдік тәрбие беру» атты ата-аналармен сауалнама өткізілді, тілдерді
меңгеру мақсатында кеңестер оқылды, ағылшын, қазақ тілі, орыс тілі мамандары
мектепке дейінгі жастағы балаларға арналған бағдарламаларментаныстырды.Жас
ұрпақты кішкентайынан салт-дәстүр рухында баулу, құлағына сіңіру, әдет дағдысына
айналдыру-парызды іс болғандықтан, күннің II-жартысында «Атамұра» бағдарламасы
бойынша ұлттық құндылықтарды, әдет-ғұрыптарды балалармен ата-аналардың толық
меңгеруі үшін «Ата салтым-асыл қазынам» жобасын талқылай отырып, «Елім-деп соғар
жүрегім», «Бес арыс», «Ежелгі Қазақстан» атты шығармашылық кештер, ойын-
сауықтар, сайыстар жоспарладым.
«Айгөлек» және «Ертегі» топтарында жас мүмкіндіктеріне сәйкес екі тілде қарым-
қатынасқа түсе алатын, яғни жоғарыда аталғандарды есепке ала отырып, білім берудің
билингвальды және көпмәдинетті бөлік моделдерін жүзеге асырудамыз.
«Айгөлек» және «Ертегі» топтарының тәрбиеленушілері қазақ тілінде жүргізілетін
мерекелерде, байқауларда,ойын арқылы сахналағанда қазақ тілді еркін меңгергеңдерін
дәлдей түсуде.Өзім жұмыс істейтін «Айгөлек» тобындағы балалардың сөйлеу
дәрежесін, сөз қолдануерекшелігін бақылап, күнделік жүргізіп отырамын.
Балалардың ойын үстінде айтуға қиын дыбыстарды жиі қолданылулының екі
ерекше түріне көңіл бөлемін.
1.Олар өзінің сөйлеу тіліндегі мүкістікті байқамайды, сөздерді дұрыс қолдану
керектігін ескермейді, кейбір дыбыстарды қате айтады.
2.Сөздің дыбысталу жағын дұрыс айтуға қабілеті бола бастайды. Олардың
фонетикалық есту сезімі жетіле түседі.
Бұл жұмыс балалар балабақшаға келген күннен басталады. Балаларға қазақ тілін
түсінуін күнделікті өмірде кеңінен таралған сөздерді, өтінішті қолдауды, ұсыныс пен
сұрақтар қою арқылы жүзеге асырамын. Мысалы: «Рахмет», «Жақсы», «Отыр», «Сенің
атын кім?», «Мынау не?» деген сөздер арқылы балалардың бір-бірімен, айналадағы
адамдармен сәлемдесуге, қоштасуға, алғыс айтуға, өз есімдерін айтуға, заттарды атауға,
үйретемін.
