Кейс-менеджмент

ЖЕРГІЛІКТІ ДЕҢГЕЙДЕГІ 

ӘЛЕУМЕТТІК ҰМЫСТАҒЫ  

КЕЙС-МЕНЕДЖМЕНТ   

Денсаулық сақтау, білім беру және  

әлеуметтік қорғау жүйелерінің  

қызметкерлеріне арналған анықтамалық

Балалардың жанұяда тәрбиеленуіне мүмкіндік туғызу неліктен  қажет?

КБО-тарына арналған әдістемелік ұсыныстар әлеуметтік жағынан осал 

балаларға көмек көрсету жөніндегі табысты тәжірибелік шаралар 

ретінде нені ұсынады?

Әрбір баланың ерекше мұқтаждықтарына және тіршілік жағдайларына 

сәйкес келетін жеке көзқарас қандай?

Бағалау – кейс-менеджменттің алғашқы сатысы.

Әлеуметтік көмек көрсету шараларының жоспарларын құру.

Жоспарларды орындауға интеграцияланған көзқарас.

Жанұяға қолдау көрсету жөніндегі стратегиялар. 

royal norwegian embassy

БҰҰ Балалар қоры Қазақстан

ЖЕРГІЛІКТІ ДЕҢГЕЙДЕГІ 

ӘЛЕУМЕТТІК 

ЖҰМЫСТАҒЫ КЕЙС-

МЕНЕДЖМЕНТ  

Денсаулық сақтау, білім беру және 

әлеуметтік қорғау жүйелерінің 

қызметкерлеріне арналған анықтамалық

Осы анықтамалық 2011 жылдың желтоқсан  

айында өткізілген үш күндік тренингтің 

материалдарына негізделген

БҰҰ Балалар қоры Қазақстан

© БҰҰ-ның Қазақстан Республикасындағы балалар фонды (ЮНИСЕФ) 

Астана, 2012ж.

Осы басылымда қолданылған белгілер және материалдың баяндалуы ЮНИСЕФ тарапынан 

Қазақстандағы балалардың құқықтық мәртебесі туралы, белгілі бір ел немесе аумақ немесе оның 

билік органдары немесе оның шекарасының делимитациясы туралы қандай да бір пікір айтылуын 

білдірмейді. Шолудан алынған ақпаратты қайта басу, цитата келтіру кезінде немесе басқаша 

қолданғанда осы жарияланымға сілтеме жасау міндетті.

Басылым тегін таратылады.

БҰҰ-ның Қазақстан Республикасындағы балалар фонды (ЮНИСЕФ) 

Астана қаласы, 010000

Бейбітшілік көшесі 10-А, блок 1

Тел: (+7 7172) 32 17 97, 32 29 69, 32 28 78

Факс: +7 (7172) 321803

www.unicef.kz 

www.unicef.org

royal norwegian embassy

3

2

              

      Денсаул

ық сақтау, білім беру және әлеуметтік қорғау жүйелерінің қызм

еткерлеріне арналған анықтамалық

ЖЕР

Г

І

ЛІК

ТІ 

ДЕҢ

ГЕЙ

Д

Е

Г

І Ә

Л

Е

У

М

Е

ТТІК

 ЖҰМЫ

СТА

Ғ

Ы

 

К

ЕЙС-

М

Е

Н

ЕД

ЖМЕ

Н

Т 

Осы анықтамалық ЮНИСЕФ-тің Қазақстандағы өкілдігімен және Қазақстан 

Республикасы Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын 

қорғау жөніндегі комитетімен ұйымдастырылған тренингтің бағдарламасын 

толықтырады. Осы тренингтің бағдарламасы ЮНИСЕФ-тің «Қазақстанда 

балаларды қорғаудың бірыңғай жүйесін модельдеу» бағдарламасы жөніндегі 

кеңесшісі болып табылатын «Заңгерлік балалар орталығы» ұйымымен 

әзірленді және ұсынылды. 

Осы анықтамалықтың жалпы мақсаты – әлеуметтік жағынан осал балалар-

мен және жанұялармен жұмыс істейтін мамандарға жеке әлеуметтік жұмыс 

жөніндегі жоспарларды құруға және жүзеге асыруға мүмкіндік беретін 

кейс-менеджменттің әдістерін игеруге көмектесу. Осы көзқарастың (кейс-

менеджмент) мақсаты – жанұяларға балаларды тәрбиелеуге анағұрлым тиімді 

көмек беруге және балаларды бөбектер үйі немесе балалар үйі сияқты интер-

нат мекемелеріне орналастыруды болдырмауға мүмкіндік беретін жағдайлар 

жасау. 

Осы бағдарлама әл-ауқаты төмен жанұялармен және балалармен жұмыста 

қолданылатын көзқарастарға және әдістерге енгізілген кең ауқымды 

өзгерістердің және балаларға олардың жанұясында жеке көмек көрсетуге 

көшудің бір бөлігі болып табылады. 

Білім және ғылым, Еңбек және әлеуметтік қорғау, Әділет, Денсаулық сақтау, 

Ішкі істер министрліктері «Арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсетудің 

интеграцияланған моделін іске асырудың бес қадамы» бастамасын іске 

асыруға бірлесіп қатысты. «Бес қадам» жобасы әлеуметтік жағынан осал ба-

лалармен және жанұялармен жұмыс істейтін мамандарға арнайы әлеуметтік 

қызметтерді көрсету мақсатымен келісімді түрде қызмет етуге мүмкіндік 

беретін жағдайлар жасауға арналған. 

Жанұяларға әлеуметтік көмек көрсету және институционалдық қамқорлықтан 

арылу аясында, Ішкі істер министрлігінің қарамағындағы Кәмелетке 

Мазмұны:

1.  Балалардың жанұяда тәрбиеленуіне мүмкіндік  

туғызу неліктен  қажет? 

5

2.  КБО-тарына арналған әдістемелік ұсыныстар  

әлеуметтік жағынан осал балаларға көмек  

көрсету жөніндегі табысты тәжірибелік шаралар  

ретінде нені ұсынады? 

7

3.  Әрбір баланың ерекше мұқтаждықтарына және  

тіршілік жағдайларына сәйкес келетін жеке  

көзқарас қандай? 

9

4.  Бағалау – кейс-менеджменттің алғашқы сатысы 

11

5.  Әлеуметтік көмек көрсету шараларының  

жоспарларын құру 

17

6.  Жоспарларды орындауға интеграцияланған көзқарас  21

7.  Жанұяға қолдау көрсету жөніндегі стратегиялар 

25

КІРІСпЕ

5

4

              

      Денсаул

ық сақтау, білім беру және әлеуметтік қорғау жүйелерінің қызм

еткерлеріне арналған анықтамалық

ЖЕР

Г

І

ЛІК

ТІ 

ДЕҢ

ГЕЙ

Д

Е

Г

І Ә

Л

Е

У

М

Е

ТТІК

 ЖҰМЫ

СТА

Ғ

Ы

 

К

ЕЙС-

М

Е

Н

ЕД

ЖМЕ

Н

Т 

Балалардың өздерін жақсы көретін жанұяда тәрбиеленуі керек екенін бәріміз 

білеміз, алайда балалар мүдделерін қорғау үшін жұмыс істейтін мамандардың 

бұның неліктен қажет екенін білуі аса маңызды. 

Балалар қауіпсіз жағдайда болуы тиіс. Ең кемінде бір ересек пен бала 

арасындағы сүйіспеншілікке негізделген тұрақты, тығыз қарым-қатынастар 

баланың өздерін қауіпсіз жағдайда екенін сезінуі үшін және олардың жақсырақ 

дамуы үшін қажет. Шындығында, кішкентай сәбиге көптеген қауіптер төнуі 

мүмкін. Өз балаларын қорғау және олардың толыққанды дамуына жағдай жа-

сау – бұл ата-аналардың негізгі міндеті.

Балалар өздерінің басынан кешкендерін түсінуі үшін және сенсорлық, 

эмоционалдық және танымдық тәжірибелерін ұғынуы үшін ересектердің 

басшылығын қажет етеді. 

Балалар эмоционалдық, әлеуметтік және тәжірибелік жағынан дамуы үшін 

ата-аналарына сенуі тиіс. 

Ең кемінде, ата-анасының біріне деген терең жақындық сезімі балаларға 

өздерінің сүйікті екенін сезінуге және жақындарының қамқорлығына және 

қорғауына сене алатынын сезінуге мүмкіндік береді. Терең жақындық сезінген 

бала басқа адамдарға да сене алады және олармен қарым-қатынас жасай ала-

ды. Осы дағдылар болашақта айналасындағы адамдармен қарым қатынастар 

құру үшін, сонымен бірге еңбек ету кезінде адамдармен бірлесіп қызмет ету 

үшін қажетті іргелі дағдылар болып табылады.

Баланы ата-анасынан ерте жасында айырудың алғашқы салдары қайғы, 

шарасыздық және жатсыну сезімдері болуы мүмкін. Ұзақ мерзімді сал-

дары баланың эмоционалдық жағынан толық дамымауы, адамдармен 

қарым-қатынастар құру қабілетінің бұзылуы және жалпы табысқа жетуге 

қабілетсіздігі болып табылады. 

Баланы ата-анасынан үлкенірек жасында айырғанда ол тек қана ата-анасының 

тәрбиесінен айрылу салдарынан азап шегіп қоймайы, сонымен бірге оған 

толмағандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және оңалту орталықтары (КУ-

ОБОО) Білім және ғылым министрлігінің қарамағына берілді және атаула-

ры Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтары (КБО) болып өзгертілді. 

Құрылған КБО-ның мақсаттарының бірі, басқалармен қатар, – кәмелетке 

толмағандардың жанұяларына оралуына жәрдемдесу.

Қазіргі таңда ЮНИСЕФ балаларды интернат мекемелерінде оны жақсы 

көретін және бағыт беретін ересек адамның тұрақты түрде және ұзақ уақыт 

бойы қамқорлық жасауынсыз тәрбиелеудің кеңінен таралған тәжірибесін 

тоқтатудың зәру қажеттілігіне ерекше назар аударады. ЮНИСЕФ 3 жасқа 

дейінгі балаларды мемлекеттік мекемелерге орналастыруды тоқтатуға үндеу 

тастады. Жақында ЮНИСЕФ «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік 

интернат мекемелеріндегі балаларға зорлық-зомбылық көрсету» және 

«Қазақстандағы балалардың тәуекелді мінез-құлыққа, жыныстық 

қанаушылыққа және адам саудасына осалдығы» құжаттарын жариялады.

ЮНИСЕФ институционализацияның балалардың дамуына зор әсер ететініне 

ерекше мән береді: физикалық денсаулығының нашарлауы, дамуында едәуір 

артта қалуы, мүмкіндіктерінің шектелуі және қайтымсыз болуы мүмкін 

психологиялық жарақат.

Осы анықтамалықты 2011 жылдың желтоқсан айында өткізілген тренингтер 

кезінде электрондық түрде және қағаз түрінде таратылған материалдармен 

бірге оқу керек. Бұл материалдарға мыналар жатады:

•

  Power Point презентациялары;

•

  Нақты тақырыптарға жасалған жарияланымдар;

•

 жаттығулар;

•

  мына анықтамалық құжаттардың көшірмелері:

•

  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Балалардың 

құқықтарын қорғау жөніндегі комитеті және ЮНИСЕФ: Кәмелетке 

толмағандарды бейімдеу орталықтарына арналған әдістемелік 

ұсыныстар;

•

 ЮНИСЕФ: «Қазақстанда балаларды қорғаудың бірыңғай жүйесін мо-

дельдеу»;

•

 ЮНИСЕФ: «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік интернат 

мекемелеріндегі балаларға зорлық-зомбылық көрсету»;

•

 ЮНИСЕФ: «Қазақстандағы балалардың тәуекелді мінез-құлыққа, 

жыныстық қанаушылыққа және адам саудасына осалдығы».

 

Балалардың жанұяда 

тәрбиеленуіне 

мүмкіндік туғызу 

неліктен қажет?