66
Педагогикалық үдерістің жүзеге асырылуы үшін жүйе құраушы ретінде
бірқатар белгілері анықталған [183, б. 89-90]. Олардың ішінен негізгілерін
атауға болады: педагогикалық үдерісте мұғалімнің басқару объектісі
оқушылардың іс-әрекеті болып табылады; іс-әрекеттің барлық элементтері
(мақсат, міндеттер, мазмұны және т.б.) жүйелі ӛзара байланысты болады.
Педагогикалық үдеріске берілген анықтамалардан олардың бірқатар
қасиеттерін
атап
кӛрсетуге
болады:
педагогикалық
үдеріс
оған
қатысушылардың
арасындағы
іс-әрекеттер
алмасуымен
анықталады;
ынтымақтастықтың орын алуы іс-әрекет субъектісінің қалыптасуының шарты
болады; «ұстаз-оқушылар» педагогикалық үдерістегі ішкі жүйені анықтайды;
педагогикалық үдеріс барысында әртүрлі деңгейлі кіріктіру жүзеге асырылады
[183, б. 90]. Сонымен қатар, педагогикалық үдерісте «ұстаз-оқушылар»,
«оқушы-оқушылар» жүйесі мектепте басты мәнге ие болып табылады.
Мектеп қабырғасында ұйымдастырылатын педагогикалық үдеріс моделін
тӛмендегідей елестетеміз (сурет 2).
Сурет 2 – Оқушыларға құндылықтарды оқыту үдерісінің үлгісі
2-суретке сәйкес оқушыларға құндылықтарды оқытудағы педагогикалық
үдерістің құраушыларын тӛмендегідей сипаттауға болады:
1. Оқытудың мақсаты: оқушыларға құндылықтарды оқыту.
2. Мұғалім іс-әрекеті: оқушыларға құндылықтарды оқытудағы мұғалімнің
оқу жұмыстарын ұйымдастырудағы педагогикалық қызметі.
3. Оқыту мазмұны: құндылықтарды оқытуда басшылыққа алынатын: ҚР
«Білім туралы» заңы, тұжырымдамалар, білім беру стандарты, «Қазақстан
Оқыту
мақсаты
Мұғалім іс-
әрекеті
Оқыту
құралдары
Оқыту
әдістері
Оқыту
мазмұны
Оқытуды
ұйымдастыру
формалары
Оқушының оқу
іс-әрекеттері
Нәтиже
67
тарихы» пәнінің типтік, оқу бағдарламалары, оқу-әдістемелік әдебиеттер,
тәрбие жұмысының бағдарламалары, т.б. құжаттарын басшылыққа алады.
4. Оқыту әдістері: құндылықтарды оқытудағы мұғалімнің оқыту әдістері,
екіншіден, оқушының құндылықтарды (ұлттық, рухани) меңгерудегі оқу
әдістері, білімді және іскерлік, дағдыны игерудегі әдістер; логикалық және
техникалық тәсілдер.
5. Оқытуды ұйымдастыру формалары: оқу жұмыс түрлері және олардағы
оқушылардың оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыру түрлері.
6. Оқыту құралдары: оқу, ойын, қарым-қатынас, оқытудың техникалық
құралдары, т.б. алынады.
7. Оқушылардың оқу іс-әрекеттері: оқушылардың құндылықтарды
зерделеудегі, меңгерудегі оқу жұмыс түрлерін орындауы.
8. Нәтиже: оқушылардың құндылықтарды (ұлттық, рухани) меңгеруі.
Сонымен
біздер,
педагогикалық
жүйе
құраушыларына
сәйкес
құндылықтарды оқыту құраушыларының негізгілерін тӛменде сипаттайтын
боламыз. Себебі, олар болашақ тарих мұғалімдерін даярлауға бағдар болып
табылады.
Оқыту мақсаты. Педагогикалық үдерістің бастапқы буыны – оқыту және
тәрбие мақсаты. Қазіргі талапқа сәйкес оқыту мақсаты қол жетімді болуы тиіс.
Біздің жағдайымызда педагогикалық, оның ішінде оқыту үдерісінің мақсаты:
пән тақырыптарына сәйкес әрбір сабақтың мазмұнында «Мәңгілік Ел»
құндылықтарын оқытуды жүзеге асыру.
Оқыту мақсаты «Білім туралы» заңның білім беру жүйесінің басты
міндетінен туындайды. Аталған міндеттер «Білім туралы» заңда: «Білім беру
жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым
мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға
және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім үшін қажетті жағдайлар
жасау; жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін
дамыту, адамгершілік пен салауатты ӛмір салтының берік негіздерін
қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-ӛрісін
байыту» - деп атап кӛрсетілген [1]. Кӛрсетілген міндеттерді жүзеге асыру
бірқатар шарттардың орындалуына байланысты болып табылатындығын
кӛрсетеді, оның ішінде оқыту технологиясын жетілдіру, оқу-тәрбие үдерісін
гуманистік негізде
ұйымдастыру, т.б.
Аталған заңда кӛрсетілген міндеттерді жүзеге асыру үшін мектептегі оқу-
тәрбиенің негізгі міндеттері ретінде: әрбір оқушыны ұлт алдында тұрған
мәселелерді кӛруге және шешуге даярлау; ғасырлар бойына ӛз халқының қол
жеткізген жетістіктерін бағалауға үйрету; ата-баба салтын, дәстүрін, әдет-
ғұрпын оқу-тәрбие үдерісіне ӛзек ету; мектептің тәрбие жүйесін ұлттық
тұрғыдан ұйымдастыруды негіздеу және жүзеге асыру.
«Мәңгілік Ел» құндылықтары негізінде оқушыны оқыту мен тәрбиелеу
ұлттық тәрбиеге басымдық беру мен ұлттық тәрбие негізінде іс-әрекеттерді
ұйымдастыруды қарастырады. Зерттеулер мен тұжырымдауларға сәйкес ұлттық
тәрбие деп, жеке тұлғаның ұлттық сана сезімі мен мінез-құлқының ана тілін,