Қазақстан республикасы білім және ғылым министірлігі

120 
 
бір  шаманы  табу  болып  табылады.  Осындай  есептерді  шығарғанда  есептің  шартын  тиімді 
және  ыңғайлы  кӛрсететіндей  ізделініп  отырған  шаманы  оңай  анықтайтындай  қажетті 
графикті таңдай білуге үлкен кӛңіл бӛлу қажет. 
Графиктік есептер шығаруға мысал: 
Бір  қалыпты  және  бірқалыпты  айнымалы    қозғалыс  тақырыбына  графиктік  есептер 
шығаруға бірнеше әдістемелік есептер шығаруға мысалдарын қарастырайық. 
Бірқалыпты  айнымалы  қозғалыстың  жылдамдығының  уақытқа  тәуелділлігі  графигін 
физика  курсынан  белгілі.  Олай  болса  мына  1-  суретте  кӛрсетілген  жылдамдық  графигі 
арқылы жолдың уақытқа тәуелді графигін салу керек болсын.   
 
 
 
 
1-сурет 
 
2- сурет 
 
  
Барлық  қарастырылып  отырған  уақыт  аралығын  үш  бӛлікке  бӛліп  қарастырайық  (3-
суретте кӛрсетілеген). 1- бӛлікте дене қозғалысын және жолдын формуласын анықтау керек. 
Бұл  бӛлікте  дене  бастапқы  жылдамдықсыз    бірқалыпты  үдемелі  қозғалады,  жолдың 
формуласы: 
2
)
(
2
at
t
S

 
мұндағы  а-  дененің  үдеуі,  оның  мәнін  графиктен  табуға  болады.  Үдеу  уақыт  бірлігіндегі 
жылдамдықтың ӛзгерісі, олай болса 
OB
AB
a

 ; 
2  бӛлікте  дене  бірінші  бӛліктің  соңында  ие  болған  υ  жылдамдықпен  бірқалыпты 
қозғалады, жолының формуласы 
2
)
(
vt
t
S

 
 
деп  жазсақ  дұрыс  болмайды,  себебі  бірқалыпты  қозғалыс  қозғалыстың  бастапқы  мезетінен 
емес, t
1
  уақыт мезетінен басталады, олай болса 
 
)
(
2
)
(
1
2
2
1
t
t
at
t
S




 
 
 3 бӛліктегі қозғалыс бірқалыпты кемімелі, жорлының формуласы  
 
2
)
(
)
(
)
(
2
)
(
2
2
1
1
1
2
2
1
t
t
a
t
t
t
t
at
t
S









 
 

121 
 
мұндағы а
1
- 3 бӛліктегі дене үдеуі. 
ықшамдаудан кейін 
2
)
(
)
(
2
)
(
2
2
1
1
2
1
t
t
a
t
t
at
t
s






 
 
1-бӛлікте  жолдың  графигі  түрі  паробола,  2-бӛлікте  түзу  сызық,  3-  бӛлікте  тӛңкерілген 
парабола болады. Егер осылай әр бӛлік үшін жекелеп созатын болсақ, онда  2  -суреттегідей 
сынық  қисық  шығады,  бірақ  ол  дұрыс  емес,  жолдың  графигі  сынық  қисық  болмау    керек.  
[8,25б.].Олай  болса  түзу  сызық  параболалармен  түйілісе  жалғасу  керек  және  тӛңкерілген 
пароболаның тӛбесі t
3
 уақыт мезетіне сәйкес келуі керек (3- сурет) 
 
 
 
 
3-сурет 
 
t  уақыт  мезетіндегің  дене  жылдамдығынын    бағыты  сол  уақыт  мезетіндегі  жолдың 
графигіне жанамамен бағыттас кӛлбеулігі  t уақыт мезетіндегі жылдамдықтың мәнін береді. 
Сонымен  жол  графигіне  жанаманың  кӛлбеулігі  бойынша  кез-келген  уақыт  мезетіндегі 
жылдамдығын анықтауға болады. 
3-суретті  қарастыратын  болсақ    t
1
  уақыт  мезетінде  де    (t
2 
уақыт мезетінде де)  дененің 
жылдамдығы екі түрлі мәнгі ие болады: егер t
1
-ге  сол  жақтан   жақындаса  онда  жылдамдық 
tgα
1
  ,  ал  оң  жақтан  жақындаса  tgα
2
  тең  болады.  Олай  болса  3  суреттегі  график  бойынша    t
1
 
уақыт  мезетінде    (t
2 
уақыт  мезетінде  де)    дененің  жылдамдығында  үзіліс  болған  болар  еді 
[7,15б.]. Бірақ 3- суреттегі жолдың графигінде үзіліс жоқ. 
2-суретте  берілген  жылдамдықтың  уақытқа  байланысты  графигіне  сәйкес  жолдың 
графигі  1-суреттегідей  болады  және    t
3 
  уақыт  мезетіне  параболаның  тӛбесі  сәйкес  келеді, 
себебі сол нүктеде дене жылдамдығы нӛлге тең, яғни жол графигіне сол нүктеде жүргізілген 
жанама горизонталь бағытта болуы керек. 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1. Анарбаева А. Физика есептерін шығару тәсілдері. А.: Мектеп, 1987.250б. 
2. Қаймолдина А.Қ. Физика .10 сынып есептер жинағы. А.:Мектеп,2006.150б. 
3. Тұяқбаев С. және басқалар. Физика.11 сынып есептер жинағы. А.:Мектеп,2011.150б. 
4. Тұяқбаев С. және басқалар. Физика.10 сынып есептер жинағы. А.:Мектеп,2011.115б. 
5. Балаш В.А.  Задачи по физике и их решения, М.:Просвещения, 1974.255с. 
6. Беликов Б.С. Решение задач по физике. Общие методы. М.:Высшая школа,1989.300с.   

122 
 
7.  Глазунов  А.Т.и  др.  Методика  преподавания  физики  в  средней  школе.   
М.:Просвещения, 1989.256с. 
8. Цедрик М.С. Сборник задач по курсу общей физики. М.:Просвещения, 1989.200с. 
 
Аннотация 
Мақалада    жалпы  физиканың  «Механика»  бӛлімінен  графиктік  есептерге  сипаттама  берілген 
және оларды шығарудың ең тиімді жолдары кӛрсетілген.Графиктер физикалық шамалар арасындағы 
функциялық  тәуелділікті    ӛрнектеудің  ең  кӛрнекі  жолдарының  бірі  болып  табылады.Яғни  бұл 
процесті  есеп шығаруда оқушылар мен студенттер үшін қолдана білуге үйрету ең басты шарт болып 
табылады.  Оқу  процесінде  графиктерді  қолдану  және  оқушылардың  түрлі    графиктік  жұмыстарды 
орындауы,  физикалық  құбылыстар  мен    процестердің  арасындағы  сандық  тәуелділікті  неғұрлым 
терең  ұғынуға  пайдасын  тигізеді.Графиктермен  жұмыс  істеу  оқушылардың  физикалық  ойлауын 
дамытуға  ықпалын  тигізеді,  оларды  физикалық  құбылыстарды  сан  жағынан  зерттеуге  жетелейді. 
Қарастырылған  мақалада  кинематикалық  параметрлер-жылдамдық  пен  орын  ауыстыру 
арасындағы,орын  ауыстыру  мен  уақыт  арасындағы  байланыс  графиктері  арқылы  есеп  шығару  әдісі 
кӛрсетілген. 
Аннотация 
В  данной  статье  дается  полное  описание  графических  задач  по  разделу  «Механика»  общей 
физики    и  показаны    их  оптимальные  решения.  Графики  является  самым  оптимальным  решением 
задачи между функциональной зависимостью физических величин.Это  является одним из условием 
при решений задач студентами и учениками.В учебном процессе прменение графиков и выполнение 
графических  работ  учениками  способствует  для  углубленного    понимания  и  освоение  физических 
явлений  и  процессов.Работа  с  графиками  развивает  логические  мышление  учеников,  а  также  дает 
импульс    для  численных  исследований.В  данной  статье  показаны  методы  решение  задач  между 
кинематическими параметрами, как скорость-путь,путь-время,даны график зависимости. 
Annotation 
In this article is given complete description of the graphic tasks in the division ―mechanics‖ of general 
physics and their optimal solutions are shown.  Graphs is the most optimal solution of the task between the 
functional  dependence  of  physical  velichin.Eto  it  is  one  of  by  condition  with  solutions  of  problems  by 
students  and  uchenikami.V  training  process  prmenenie  of  graphs  and  the  fulfillment  of  graphic  works  by 
students  contributes  for  the  deep  understanding  and  the  mastery  of  physical  phenomena  and 
protsessov.Rabota  with  the  graphs  develops  logical  thinking  students,  and  also  gives  pulse  for  numerical 
issledovaniy.V  to  this  article  they  are  shown  methods  solution  of  the  problems  between  the  kinematic 
parameters as speed- way, way- time, are given graph dependences. 
 
 
ӘОЖ 681.142.37 
 
КЛАСТЕРЛІК ЖҤЙЕДЕ ПАРАЛЛЕЛЬ ЕСЕПТЕУЛЕР ЖҤРГІЗУДЕ МРІ 
КІТАПХАНАСЫН ПАЙДАЛАНУ 
 
Дҥйсембиев Е.Е.,
 
Орынбеков А.О., Ергебек Д. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. 
 
Соңғы  жылдары,  әлемде  күрделі  мәселелерді  шешуде  есептеуіш  кластерлерді  енгізу 
қарқынды  жүргізілуде.  Оның  себебі,  күрделі  есептеулерге  арналған  аппараттық 
платформалардың  арзандығы  және  жоғары  ӛнімділігі.  Есептеуіш  кластерлер  –  бұл 
мультикомпьютерлер,  бӛлек  компьютерлердің  жиынынан  құралған  және  бірін-бірімен  бір 
жүйе  арқылы  байланысқан  компьютерлер  жиынтығы.  Әрбір  узелдің  (компьютер)  ӛзіндік 
жергілікті оперативті жады болады. Егер  узелдің орнына мультипроцессор қолданса, ондай 
кластерлер  SMP-кластерлер  деп  аталады.  Комуникациялық  узел  ӛзіндік  және  жергілікті 
узелдердің бір-бірімен хабар айналымын қамтамасыз етеді. 
Уақыт  ӛте  келе  кӛп  процессорлық  жүйелерге  арналған  қолданбалы  программалар 
құрылып,  олардың  кӛптеген  түрлерін  енгізуге  ұсыныстар,  параллель  программалаудың