216
үйренеді. Ойында келтірілген көрнекілік зерттеліп жатқан мате-
риалды нақтылауға мүмкіндік береді. Сабаққа қолданылатын ойын
тəсілдері пайдаланып отырған ақпараттық-қатынастық техноло-
гиялар құралдарымен сабақтың тақырыбы, оның тапсырмалары
арқылы тығыз байланыста болу керек бірақ, көңіл көтеру сипатында
болмауы тиіс.
Ойын серіктестік қарым-қатынас орнатуға, ішкі еркіндік сезімін
оятуға, достық қолдауды сезінуге жəне қажет болған кезде достық
көмек жасау мүмкіншілігін талаптандырады. Ал бұлар болса
қатысушылардың жақын болуын тағайындайды жəне олардың өзара
қатынасын нығайта түседі.
Ойын мұғалімнің басымшылық тұрғысын жеңілдетуге мүмкіндік
береді. Яғни, барлық қатысушылардың теңдігін қалыптастырады.
Бұл əлеуметтік тəжірибе алуда өте маңызды болып табылады. Соның
ішінде, ересек адамдармен өзара қатынас жасаған кезде. Белгілі бір
ойын шектеулердің бар болуы ойыншының жүйедегі ережеге сай
өзіндік реттеуші рөлін дамытуға мүмкіндік туғызады. Ойын ойнау
барысында бала түрлі ережелердің жинағымен кездеседі, ол оны
түсіне білу керек, танымды түрде қабылдау қажет, ары қарай, ойын
ойнау кезінде пайда болатын қиындыққа қарамастан сол ережені
орындау қажет.
Бастауыш мектептен бастап оқушыда ойын жоқшылығы анық
көрсетілген – ойын ойнау ықыласы артқан жағдайда бала сабақ
үстінде бұл ынтаны қанағаттандыратын мүмкіндік ала алмайды.
Сондықтан, оқушыны рөлдік жəне іскер ойындарға қатыстыру
арқылы, оқытушы оны белсенді етеді, баланың ынтасын тұлғалық
маңызы бар жаққа өзгертеді.
Мектептің жоғары сыныптарында ақпараттық жəне бай-
ланыс технологиялары қолданылатын ойындар білім алушы-
лардың өзіндік күштерін жəне мектепті бітіргеннен соң шы-
найы өмірге дайындылығын тексеруге мүмкіндігі ретінде қарас-
тырылады. Бұл мақсатта іскери ойындарды қолдану көп
маңызға ие болады. Ойынның мазмұндық жағы қатысушыларды
өмірмен қатынасуға үйретеді. Ойын қатысушылардың «қателік
жіберулеріне» жол беріп жəне оларды сараптай отырып, осындай
əрекеттердің себебі мен салдарын көруге мүмкіндік береді. Ал бұл
болса, оқушылардың «ересек болу» қажеттіліктеріне толығымен жа-
уап береді.
217
Жалпы орта білім беру жүйесінде ақпараттық жəне қатынастық
технологияларды қолдану оқытудың даралануы мен саралануы,
қосымша себеп тетіктерінің қолданылуының өзгеруі есебіндегі
оқыту тиімділігінің көтерілуіне əкеліп соғады.
Көптеген жағдайда қазіргі заманғы ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар мен ОЭИ құралдарын қолдану оқушыларды əр түрлі
деңгейдегі тапсырмаларды таңдау құралдары мен технологияларын
қолдану есебінде, үлгерімі жақсы оқушылардың курс тақырыбымен
өзіндік жетілуін ұйымдастыру мен үлгерімі нашар оқушыларды
толық оқылмаған материалдарға қайта оралып, оқыту үдерісінің са-
ралануына мүмкіндік береді.
Оқытуды даралау мен саралаудың жалпы орта білім
беру жүйесінде дəлелді түрде қолданған ақпараттық-қаты-
настық технологиялар құралдарының мүмкін факторларын еске-
ре отырып, жеке-бағдарланған оқытуды ұйымдастыруға мүмкіндік
бере алады.
«Жеке тұлға» ұғымы жеке-бағдарланған оқыту теориясының
орталық орындарының бірі болып табылады. Анықтамаға сəйкес,
тұлға дегеніміз рухани даму мен ақыл-ойдың жоғарғы деңгейіне
жеткен, дамыған ойға ие болған жеке тұлға болып табылады; ол
өзінің ойлау қабілетін өнер-білім жасауда қолдана алатын, ретке
жауап бере отырып, өзін жəне сыртқы жағдайларды басқара алатын
шығармашылық адам. Нақты тұлға тұрақты жəне ұзақ жасайтын
мінездемелердің жиынтығы ретінде қарастырылады.
Тұлғаға бағдарланған білім оқушыны барлық білім беру
үдерісінің негізгі бағасы деп қарастырады; оқушылардың жеке
сапасының қалыптасуына жəне дамуына, ойлау қабілеттерінің да-
муына жағдай жасайды; шығармашыл, белсенді, бастамшыл тұлға
болуына, оқушылардың танымдық жəне рухани қажеттіліктерін
қанағаттандыру, олардың ақыл-ойын, əлеуметтік жəне қатынастық
мүмкіндіктерін, өзін-өзі оқыту, өзін-өзі дамыту əдеттерін жетілдіру;
қоғамның өз бетінше білім алуға, жаңа əлеуметтік жағдайларда
қайта мамандану жəне бейімделуге қабілетті мамандарды қажет
етуіне бағдарланған.
Тұлғаға бағдарланған білімнің негізгі мақсаты –
- білімге деген себеп пен оқушының тұлғалық дамуына, оның
зияткерлік жəне рухани бастауы;
- оқушыға адамгершілік қатынас сияқты шарттарды қанағат-
тандыратын жағдайды жасау.
218
Жалпы білім беру ортасында ақпараттық-қатынастық техноло-
гиялар құралдарын қолдану жағдайындағы тұлғаға бағдарланған
білімнің дидактикалық қағидалары:
- жеке тұлғаның өзін-өзі бағалау қағидасы;
- оқушының белсенді субъект ретінде танылуының анықталу
қағидасы;
- оқушының əлеуметтендірілу қағидасы;
- оқушының жеке тəжірибелік тірек қағидасы;
- оқушының өзін-өзі дамыту, өзін-өзі оқыту, өзіне өзі білім беру
бағытының қағидасы;
-
оқушының жеке тұлғалық психофизиологиялық ерекше-
ліктерінің есеп қағидасы;
- тұлғаның қатынастық мүмкіндіктерінің даму қағидасы.
Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалау қағидасы оқушыға адамгершілік
қарым-қатынас, жеке тəжірибесін алып жүруші ретінде жеке
тұлғаның өзін-өзі бағалауын мойындау, өзімшілдігінің, жеке
тұлғалық тəуеліздіктің дамуы мен сақталуына, шығармашылық
мүмкіндіктерінің ашылуына, қоғамға пайдалы жеке жəне зияткерлік
мүмкіндіктеріне негізделген
Оқушының белсенді субъект ретінде танылуының анықталу
қағидасы оқыту үдерісінде педагогикалық əсер мен ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарын нақты таңдау əрбір мектеп
оқушысының белсенділігімен, өз бетінше мақсат таңдаумен, оқу
жылдамдығымен анықталатынын білдіреді.
Оқушының əлеуметтендірілу қағидасы тұлғаның əлеуметтік
мүмкіндіктерінің дамуына бағытталған.
Оқушының жеке тəжірибелік тірек қағидасы нақты жеке
тұлғаға қажетті педагогикалық əсерлер мен ақпараттық-қатынастық
технологиялар құралдарын таңдау есебіндегі оқуды барынша
даралауға жəне саралауға мүмкіндік беретін мектеп оқушысының
жеке тəжірибе есебін бағамдайды.
Оқушының өзін-өзі дамыту, өзін-өзі оқыту, өзіне-өзі білім беру
бағытының қағидасы тұлғаға бағытталған білімнің негізі мектеп
оқушысының өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі жетілдіру мен
өзін-өзін оқытуына мүмкіндік туғызатын оқу қызметіне жағдай жа-
сау болып табылатынын білдіреді.
Оқушының жеке тұлғалық психофизиологиялық ерекшелікте-
рінің есеп қағидасы оқушылардың жан-жақты қабілеттері, тілектері,
Достарыңызбен бөлісу: | 
