213
Білім беруші жобаға оқушы телебайланыстық жүйелермен
жұмыс жасауды үйренген болса жəне ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар сəйкес құралдарын пайдалана білетін болса өз бетінше
қосыла алады. Жобалау əдісін іске асыру барысында жобалау қызметі
тек білім алушыға бағытталған. Мұнда, оқушы жобамен үйде неме-
се мектепте жұмыс жасай ма ол жағы маңызды емес. Оқу тізбегін
өз бетінше таңдау оқушының жаңа, жоғары деңгейде апараттық
жəне қатынастық технологиялармен жұмыс жасауына жол ашады
жəне оларды танымның жəне өздігінен дамудың құрал-сайманы
ретінде қарастырады. Бұл дегеніміз, өз кезегінде, білім алушының
əлеуметтік белсенді болуына мүмкіндік туғызады.
Осы секілді əдістерді жалпы орта білім беру жүйесінде
қолданудың қолда бар тəжірибесі мынаны дəлелдейді: оқу үдерісін
ұйымдастырудың жаңа формасы пайда болады, телебайланыстық
желілерде жалпы орта білім беру жүйесінің көптеген оқу пəндерінің
дайын оқу материалдары көрсетілген мультимедиа-материалдарды
интегралдау əрекетінің туындауы, оқушылардың ұжымдық іздеу
жəне білім алу қызметінің нəтижесінде Ақпараттық-қатынастық
технологиялар қарапайым құралдарын əзірлеуде педагогикалық
тиімділіктің жоғары екендігі байқалады.
Сонымен бірге мынаны айта өткен жөн, мұндай жобаларды
тəжірибеде пайдалану оқушыларды оқытуда қолданылатын замана-
уи телебайланыстық жүйелердің жəне соған сəйкесті ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарының дидактикалық əлеуеті
едəуір жоғарылайтыны дəлелденген.
Ақпараттық ресурс əдісі. Білім алушының кітаппен, оқулықпен,
анықтамамен, ғылыми-танымал жəне оқу əдебиеттерімен жұмыс
жасауы дидактикада маңызды оқу əдістерінің біріне жатқызылады.
Қазіргі таңда бұл түпнұсқаларға толыққанды электрондық басылым-
дар мен ресурстарды қосуға болады. Бұл əдістің ең басты құндылығы
– білім алушының игеретін оқу ақпаратқа өзіне қажетті қарқынмен
жəне ыңғайлы уақытта қолжеткізіп, көп рет қайталауға мүмкіндік
алуы. Оқу əдебиеттері мен мультимедиа-құралдары үйрететін, дамы-
татын, тəрбиелейтін, талаптандыратын, бақылаушы-түзетпелейтін
сияқты барлық дидактикалық функцияларды сəтті орындайды.
Ақпараттық ресурстармен жұмыс жасаудың оқутышының пайда-
лануымен сабақ үстінде жəне білімді жадыда бекіту жəне кеңейту
мақсатымен білім алушының өз бетінше жұмыс жасауы сияқты екі
түрі ең көп таралған.
214
Оқу əдебиетімен жəне электрондық білім беру басылымдары-
мен жұмыс жасау əдісі мектепте тиімді қолданылуда. Дегенмен,
ақпараттық жарылыс жағдайында оқу əдебиетінің құндылығын
əрдайым қайта қарастыру қажет болады.
Шапшаң екпінмен дамушы ақпараттық технологиялар Интер-
нет желісі үшін бұл мəселе төтенше өзекте болып саналады. Со-
нымен қатар, Интернетті ақылы саудалау нарықтағы төменгі сапа-
лы баспасөз өнімдерін «лақтырып тастауға» мүмкіндік береді. Бұл
жағдай оқытушыны үлкен мəселенің əуре сарсаңына салады: оқу ма-
териалын баяндау кезінде қайсы ақпараттық ресурстарға жүгіну ке-
рек, білімді өз бетінше игеру жəне жадыда сақтау үшін оқушыларға
қай ресурсты ұсынамыз.
Тағы маңызды фактордың бірі, Интернет желісінде жүзеге асы-
рылатын заманауи гипермедиа-технологиялар əртүрлі желілерде
орналасқан үзінді мультимедиа-ақпараттарды өзара бір-бірімен
байланыстыруға мүмкіндік жасайды, оны құрылымдауға мүмкіндік
береді. Осылайша, түгелденген ақпараттық ресурс пайда болады
жəне оның көлемі іс жүзінде шексіз болуы ықтимал.
Осылайша, ақпараттық ресурс əдісін пайдаланатын оқытушының
мақсаты – қажетті ресурстарды таңдау жəне соған оқушыларды тар-
ту.
Осы əдістің басқа стандартты программалық оқыту жəне
əдебиеттермен жұмыс жасау əдістерінен басты айырмашылығы мы-
нада:
- қолданылатын электрондық білім беру басылымдары Интер-
нет желісінің түрлі серверлерінде орналасады;
- ақпараттық ресурстардың саны жəне олардың арасындағы бай-
ланыс іс жүзінде шексіз бола алады;
-
ақпаратты гипертекст көмегімен жіберу жүйесі білім
алушыға оқу материалын қарастыруда өзіндік жолды табуға,
білімді өзінің қажеттіліктері жəне мүмкіншіліктері бойынша
тереңдетіп, кеңейтуге мүмкіндік береді;
- интернет желісінде қолданылатын гипермедиа-технологиялар
қажет болған жағдайда оқу материалына иллюстрацияларды,
анимацияларды, бейнекөріністерді қосуға жəне ақпаратты
дыбыстандыруға мүмкіндік жасайды.
Ақпараттық ресурс əдісін қолданудың негізгі мақсаты – көп
мөлшерде əрқилы түрлі ақпараттардың ортасынан оқушы өзіне
қажеттілерді таңдау арқылы теориялық білімін бекіту жəне кеңейту.
215
Бұл ақпараттар оған қажетті жəне оның танымдық қажеттілктерін
қанағаттандыра алады.
Ақпараттық ресурс əдісін пайдаланған кезде оқушының қызметін
оқытушы басқарады – бұл нақты білімдерді хабарлау, білімді кеңейту
жəне бекіту мақсатымен ақпараттық ресурстарды жүйелендіру
жəне таңдау, сонымен бірге, білім алушылардың білімін қадағалауды
іске асыру. Бұл оқытушының оқу-қадағалаушылық қызметін
анықтайды.
Ақпараттық ресурс əдісінің кемшіліктерінің бірі оқытушы
жағынан кететін уақыттың көптігі, яғни, электрондық білім
беру басылымдарын құрастыру жəне жүйелендірумен байла-
нысты, оқу үдерісінде ақпараттық-қатынастық технологиялар
пайдаланатын құралдардың сапасына қойылатын талаптардың
жоғарылығы, оқушы тарапынан ресурстардың (ұқсас интерфейстер
жəне навигациялар) бірыңғайлығы: навигация, қарап байқау, оқу
жəне т.б.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын пайда-
лана отырып, іске асырылатын оқу əдісінің жеткілікті тиімді түрі
дидактикалық ойын болып саналады. Оқушыларды ақпараттық
оқыту барысында ойын əдісін пайдаланған кезде бірнеше жеткілікті
маңызды ерекшеліктерді есепке алу қажет. Сабақ үстінде ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарын пайдала отырып, ойындар
ұйымдастыру барысында ойынның қандай қарқында өткізілетіндігін
ойластырған жөн. Ойын динамикалық болуы тиіс, сонда кеңістікті
түсіндірмелер жəне əкімшілік тəртіптегі ескертулердің саны қажет
болмайды. Ойын жаттығуларын өткізу əдістемесін жақсы игеру
қажет, олардың басты мақсатын ашып, белгілі бір қарқынды сақтау
керек, оқушыларға салыстырмалы түрде өз бетінше жұмыс жасауға
кең мүмкіндік жасау қажет.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын пайдала-
ну арқылы жүргізілетін дидактикалық ойындар əрқилы оқу тап-
сырмаларын орындауға мүмкіндік туғызады. Бір ойындар, білім
алушының дағдысын бақылау жəне өз бетінше бақылау бойынша
білімін қалыптастыруға жəне өңдеуге көмектеседі. Ал басқалары,
түрлі қиындық дəрежесіндегі материалдардан жасала отырып, əр
түрлі білім деңгейдегі оқушыларды оқыту үшін дифференциалдық
қарым-қатынасты жүзеге асыруға жағдай жасайды.
Ойын арқылы білім алушылар қоршаған ортаны жəне өзін-
өзі танып біледі, сараптама жасауды, жалпылауды, салыстыруды
Достарыңызбен бөлісу: | 
