451
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
бақылауда ұстау, банктің активтерінің сапасын бақылау сияқты шараларды қамтиды.
Күрделі басқарудың артықшылығы яғни ол бәсекелестік стратегияға сәйкес келеді және
банктің қабылетін барынша көрсете біледі.
Сонымен қатар біздің ойымызша бұл ұсынылып отырған «таза өтімді активтердің»
үлгісі банк балнсының активткрі мен пассивтері арасындағы теңгерімсіздікті басқаруға
мүмкіндік жасайды.
Жалпы бүгінгі қазақстандық банктердің өтімділік мәселесі біздің ойымызша
банктің проблемалық активтерін басқарумен тікелей айналысатын байланысты болып
отырғаны жасырын емес. Отандық банктік тәжірибеде проблемалық несиелермен жұмыс
бөлімі болғанымен жалпы проблемалық активтерді басқару мен айналысатын құрылым
жоқ. Сондықтан да біздің ойымызша ондай бөлімше қазіргі кезде аса қажет.
«Проблемалық активтерді басқару бөлімшесі» (ПАБК) бұл кез келген банктің
проблемалық активтердің басқару мен тікелей айналысатын өкіллетті ұйым болып
табылуға тиіс. ПАББ-тің өзінің типтік міндеттеріне байланысты оның атқаруға тиісті
мынадай қызметтерін бөліп қарастыруға болады:
1. Бөлімшенің қарауында болатын проблемалық активтер бойынша қарыздарды
қайтару жұмыстармен байланысты кешенді шараларды жүзеге асыру
2. Өзге бөлімшелермен бірлесе отырып, проблемалық қарыздарды қайтаруға
байланысты жұмыстарды ұйымдастыру және өзінің құзіретіне қарай банктің жоғары
коллегиялық ұйымдарына арналған сараптамалық қорытынды даярлау
3. Активтердің проблемалық топқа ауысу кезеңінен бастап олардан нақты нәтиже
шыққанша жұмыс жүргізу
4. Проблемалық активтермен жұмыс жасауға қарастырылатын банктің
құрылымдық бөлімшелерінің қызметіне бақылау жасау және есепке алуды ұйымдастыру
5. Бөлімшенің қарауында есепке алынатын қарызды қайтаруға байланысты
туындайтын зияндардың орнын жабуға арналған резервтер мен есеп айырысуды есептеуді
және бақылау қоюды жүзеге асыру.
Банктерде ПАББ жұмысының сызбасын әр түрі жасауға болатыны белгілі. Біздің
ұсынуымызша ПАББ-нің типтік құрылымы және аталған бөлімшенің функционалдық
байланыстары оның болуы мүмкін құрамын қарастырайық:
1. Бөлімшенің жетекшісі – банктің жұмысында тәжірибесі көп жүйелі ойлауға
қабіллетті бас ұйымдастырушы.
2. Экономикалық білімі бар маман проблемалық активтерді есепке алып, есептік
қүжаттарын жасайды, резервтерді құрады, ПАББ-нің жұмысының нәтижелерін
жоспарлайды және болжайды.
3. Бухалтерлік білімі бар маман банктің бухалтерлік есебін жетік білуге және
бөлімшесінің ұсынған проблемалық активтер мен жұмысының сызбасының үлгісін жасай
білуі тиіс. Мұндай маманның басты артықшылықтары ретінде кәсіпорынның бухалтерлік
есебін білуі, себебі қарызды қайтару сызбасын іске асыру қарыз алушы кәсіпорынның
қызметін талдайды және есебін жүргізеді.
4. Несие бойынша маман несиелеу тәжірибесін жетік білуге банктің нормативтік
материалдарын экономиканың өнеркәсіптік секторының қызметін ерекшеліктері және
күрделі қаржыландыру сызбасын құра білуге тиіс.
5. Салық саласының маман тек қана біліктік емес корпоративтік секторға салық
салу тәжірибесі мен заңдылықтарын білуге сондайақ банктің ішкі аудит қызметімен өзара
байланысы болуы керек.
6. Арбитраждық білімі бар заңгер банктің атынан арбитраждық сотта банктің
мүдделердің қорғай білуі және банктің заң қызметімен тікелей байланысиа болуы қажет.
7. Қауіпсіздік мәселелері бойынша маман банктің қауіпсіздік қызметімен
мемлекеттік билік ұйымдарының құқық қызметкерлерімен өзара қарым қатынаста болуға
тиіс.
452
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
8. Филиалдар бойынша маман банктің құрылымдық бөлімшелерінің
экономикалық-қаржылық жағдайын жетік білуге олардың өнірлердегі қызмет ету
ерекшеліктерін әлсіз және күшті жағынан хабардар болуы тиіс.
9. Техника саласының маманы есептеуіш техника бағдарламалау және байланыс
құралдары бойынша кез келген мәселелерді білу қажет.
10.
Бөлімшенің жетекшісі – банктің жұмысында, тәжірибесі көп жүйелі ойлауға
қабіллетті бас ұйымдастырушысы.
11.
Бөлімшенің қарауында болатын проблемалық активтер бойынша
қарыздарды қайтару жұмыстарымен байланысты кешенді шараларды жүзеге асыру.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1.
Мельников, В.Д., Ильясов, К.К.Финансы и кредит. - М.: Колос, 2012.
2.
Исин С. Банковские услуги: проблемы оценки себестоимости и
ценообразования // Банки Казахстана.-2012.
3.
Мақыш С. Коммерциялық банктер операциялары // Алматы. 2004 ж.
Қазақстандағы жеке тұлағаларың табысына салық салудың
қазіргі кездегі мәселелері
Баканова М.М.
Алматы экономика және статистика академиясы, Алматы қ.
E-mail
bakanova.74@bk.ru
Қазақстан Республикасының аумағында қолданылып жүрген барлық салықтар мен
бюджетке төленетін міндетті төлемдердің ішінде жеке табыс салығының алатын орны
ерекше. Әлемдегі кез- келген мемлекетінің барлығында табысқа немесе кіріске салынатын
салық кең қолданылады.
Республиканың салық жүйесін, оның ішінде табысқа салық салу жүйесін басқа
қаржы жүйелерімен қатар жетілдіруді қажет етеді. Түрлі жеңілдіктерді
пайдаланушылардың салықтан босатуды талап етуі көбейгеніне және салық жинаудың
қиыншылығына қарамастан бюджетке түсіп жатқан қаржының көлемі орнықты өсіп келе
жатыр.
Қандай мемлекет болмасын, оның салық заңдылығы әрбір жеке тұлғаға бөлек
әділетті болатындай етіп жасалуға тиіс. Оның үстіне қандай да болмасын ереже, тәртіп
экономикалық бұрмалауға әкеліп соғады.
Халықтың жеке табысына салық салу кезінде басты талап болып, салық жүйесі
қоғамның әлеуметтік әділеттілік туралы қалыптасқан көзқарасына жауап беруі қажет.
Жеке тұлғалардың табысына салық салудың негізгі проблемасы болып бюджетке
төлемдердің толық түспеуі табылады. Оның объективті және субъективті себептері бар.
Басты себебі - кәсіпорындардың әлі де болса толық күшімен жұмыс істей алмауы, өткізу
нарығының жоқтығы өндірістің төмендеуіне әкеліп, еңбек ақы төлеу қорының
төмендеуіне әкеп соқты.
Жалпы алғанда, жеке тұлғалардың табыс салығын есептеу механизміне талдау
жүргізуден, атап өткен кейбір кемшіліктерді қоспағанда, жеке табысқа салық салудың
жалпы қабылданған нормаларға сәйкес келетіндігі туралы қорытынды жасауға болады.
Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық барлық мемлекеттің салық
жүйесінде қызмет жасайды. Бұл салықтың алыну механизмі көптеген елдерде бір-біріне
ұқсас болып келгенімен, жекелеген айырмашылықтары да бар. Әлемдік тәжірибеде жеке
тұлғалардың табысына салық пропорционалдық және прогрессивтік ставкамен салынады.
Жеке тұлғалардың табысына салық пропорционалдық ставкамен бір өлшем бірлігінен
