Оқулық Алматы, 014 3 Əож кбж ш

18
19
Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, 
əлемдік  білім  беру  кеңістігіне  енуге  бағыт  алуда.  Бұл  оқу-тəрбие 
үдерісіндегі  елеулі  өзгерістерге  байланысты  болып  отыр.  Себебі, 
білім    беру  парадигмасы  өзгерді,  білім  берудің  мазмұны  жаңарып, 
жаңа  көзқарас,  жаңаша  қарым-қатынас  пайда  болуда.  Келер 
ұрпаққа қоғам талабына сай тəрбие мен білім беруде мұғалімдердің 
инновациялық  іс-əрекетінің  ғылыми-педагогикалық  негіздерін 
меңгеруі – маңызды мəселелердің бірі. 
Елбасы  Н.  Назарбаевтың  «Қазақстан  білім  қоғамы  жолында»  
деп аталатын Назарбаев Университетінде оқыған лекциясында білім 
сапасын арттыру жөнінде тұжырымды ой айта келіп, білім нəрімен 
сусындататын  біздің  асыл  да  ардақты  ұстаздарымызға  да  үлкен 
міндеттерді  жүктегені  барлығымызға  мəлім.  Ендеше  келешекте 
Қазақстанның  ғарыштап  дамуына  өз  үлесін  қосатын  бүгінгі  ұрпақ 
ертеңгі  азамат  болғандықтан,  оқу-тəрбие  үдерісін  жаңартып,  білім 
сапасын арттыру – оқытушылар құзырындағы өте үлкен жауапты іс.
XXI ғасырда қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру 
саласында  төмендегідей  міндеттерді  шешу  көзделіп  отыр.  Олар: 
білім  сапасын  көтеру  компьютерлендіру,  интернет,  компьютерлік 
желі,  электронды  жəне  телекоммуникация,  электронды  оқулықтар 
даярлау.  Бұлардың  оқушылардың  қазіргі  заман  талабына  сай 
білім  алуына,  білік  сапасын  көтеруге  тигізетін  əсері  мол.  Жаңа 
электронды  оқулықтардың  дүниеге  келуімен  берілетін  білім 
мазмұны  да  өзгерері  сөзсіз.  Болашақта  əр  оқушы  компьютерлік 
технология  арқылы  интернет,  электронды  желі,  электронды  почта 
арқылы дүниежүзілік білім əлеміне еніп, онда өзінің қажетін өтейтін 
білімді  толығымен  алуға,  қажетті  ақпараттық  мəліметтерді  ғылым 
саласына байланысты озық тəжірибелерді, осы мəселенің шетелдегі 
жағдайымен танысуына толық мүмкіндік туады.
Қазақстан  Республикасы 2015 жылға  дейінгі  білім  беру 
тұжырымдамасының түбегейлі мақсаты да əлемдік өркениетке сай 
сапалы  білім  беру  жəне  ақпараттық  интеллектуалдық  ресурстарды 
өз бетімен ала алатын, талдай білетін, идея бере алатын, ылғи даму 
үстінде  болатын,  адамгершілік  тұрғысынан  жауапты  шешімдер 
қабылдауға қабілетті жеке тұлға қалыптастыру болып отыр.
Қоғамды ілгері дамытатын күш білім десек, болашақтың иегері – 
жас ұрпақты саналы да білімді етіп тəрбиелеу ұстаздардың қолында. 
Осы тұрғыда Л. Гумилев атындағы Еуразия университетінде елбасы 
Н. Назарбаевтың «Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы 
білім  экономикасына» – атты  тақырыпта  оқыған  лекциясында: 
«Мұғалімдердің  жаңа  ұрпағы  білім  деңгейі  жөнінен  əлдеқайда 
жоғары  болуы  керек.  Ол  үшін  формацияның  педагогы  қажет,» – 
деген. Қазіргі мұғалім:
1. Педагогикалық үдерісте жүйелі жұмыс істей алатын;
2. Педагогикалық өзгерістерге тез төселгіш;
3. Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
4.  Оқушымен ортақ тіл табыса алатын;
5.  Білімді, шебер, іскер болуы тиіс.
Келер  ұрпаққа  қоғам  талабына  сай  тəрбие  мен  білім  беруде 
мұғалімдердің  инновациялық  іс-əрекеттің  ғылыми-педагогикалық 
негіздерін  меңгеруі – маңызды  мəселелердің  бірі.  Ал  ғылым 
мен  техниканың  жедел  дамыған,  мəліметтер  ағыны  күшейген 
XXI  ғасырда  жан-жақты  дамыған  шығармашыл  жеке  тұлғаны 
қалыптастыру мектептің басты міндеті болып саналады.
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мəліметтер 
ағыны  күшейген  заманда  ақыл-ой  мүмкіндігін  қалыптастырып, 
адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты 
міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет 
жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық 
жемісімен келмек. Сондықтан да əрбір оқушының қабілетіне қарай 
білім  беруді,  оны  дербестікке,  ізденімпаздыққа,  шығармашылыққа 
тəрбиелеуді  жүзеге  асыратын  жаңартылған  педагогикалық 
технологияны  меңгеруге  үлкен  бетбұрыс  жасалуы  қажет.  Өйткені 
мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үдерісін ұйымдастыру 
жаңа педагогикалық технологияны ендіруді  міндеттейді.
2.2. «Инновация» туралы жалпы түсінік
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған 
міндеттердің бірі – оқытудың əдіс-тəсілдерін үнемі жетілдіріп отыру 
жəне  қазіргі  заманғы  педагогикалық  технологияларды  меңгеру. 
Қазіргі  таңда  оқытушылар  инновациялық  жəне  интерактивтік 
əдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы 
əрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
«Инновация»  ұғымын  қарастырсақ,  ғалымдардың  көбі  оған 
əртүрлі  анықтамалар  берген.  Мысалы,  Э.  Роджерс  инновацияны 

20
21
былайша түсіндіреді: «Инновация – нақтылы бір адамға жаңа болып 
табылатын  идея».  Майлс: «Инновация – арнайы  жаңа  өзгеріс.  Біз 
одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін күтеміз» – 
дейді.
Ендеше  «инновация»  ұғымы – педагогикалық  сөздік  қорнына 
ежелден енген термин. Ол кейбір ғалымдардың еңбектерінде «жаңа», 
«жаңалық енгізу», деп көрсетілсе, кейбіреулер оны «өзгеріс» деген 
терминмен анықтайды.
«Инновация» деген сөз – латынның «novis» жаңалық жəне «іп» 
енгізу деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы «жаңару, 
жаңалық, өзгеру»  деген мағынаны білдіреді.
Инновация  термині  қазіргі  білім  берудің  теориясы  мен 
тəжірибесінде  кеңінен  қолданылып  жүр.  Бірақ  ғылымда  бұл 
терминнің  нақтылы  анықтамасы  белгілі  бір  категория  ретінде 
берілмеген. Берілетін анықтамалардың көпшілігі бұл ұғымды кеңінен 
терең  таныта  алмайды.  Инновацияны  «Білім  беру  жүйесіндегі 
жаңалық енгізу» деп айтсақ, оның мағынасын тарылтқан болар едік.
«Инновация» 
ұғымы 
ең 
бірінші XIX ғасырда 
мəдениеттанушылардың зерттеуінен пайда болды, яғни бір мəдениет 
түрлерін  екінші  ел  мəдениетіне  енгізу  дегенді  білдіреді  жəне  бұл 
ұғым этнографияда əлі күнге дейін сақталған.
Инновация аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді білдіреді 
дедік.  Яғни,  С.  Ожегов  сөздігіне  сүйенсек,  инновация  бірінші  рет 
шыққан
,
  жасалған,  жуық  арада  пайда  болған,  бұрынғының  орнын 
басатын, алғаш ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық 
болып шығады. Инновация ұғымын əр елде əртүрлі түсінген. Кейбір 
мемлекеттерде  (АҚШ,  Нидерланды)  бұл  термин  кең  тараған.  Ал, 
Арабия,  Жапония  тəріздес  мемлекеттерде  кезіктіру  мүмкін  емес. 
Сондықтан əр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын 
анықтау  мақсатымен  ғылыми-педагогикалық,  техникалық,  саяси 
əдебиеттер  мен  баспа  беттерін  зерттей  келе,  Ресейде,  шетелдерде, 
ТМД  елдерінде,  Қазақстанда  «инновация»  ұғымына  көптеген 
анықтамалар берілгенін көреміз.
Қазақстанда  ең  алғаш  «Инновация»  ұғымына  қазақ  тілінде 
анықтама  берген  ғалым  Немеребай  Нұрахметов.  Ол  «Инновация, 
инновациялық үдеріс деп отырғанымыз – білім беру мекемелерінің 
жаңалықтарды  жасау,  меңгеру,  қолдану  жəне  таратуға  байланысты 
бір бөлек қызметі» деген анықтаманы ұсынады.
Н. Нұрахметов «инновация» білімнің мазмұнында, əдістемеде, 
технологияда, оқу-тəрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін 
басқаруда  көрініс  табады  деп  қарастырып,  өзінің  жіктемесінде 
инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: жеке 
түрі (жеке-дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі (жеке-
дара кешені, бір-бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толық 
қамтитын).
«Инновация» сөзі – қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, 
техника салаларында өте жиі қолданып жүрген термин. Қазір бұл сөз 
«жаңа, өзгеру, жаңаша» деген мағынаны білдіреді жəне дəл қазіргі 
жаңа  заманға  да  «жаңа,  жаңаша  өзгерудің»  мазмұны  терең  жəне 
анық екендігі белгілі. Бұл əдістеменің негізінде үйренушінің дербес 
қабілеті, белсенділігін қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше 
пайдалану арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға шығады.
2.3.  Инновацияны енгізудің алғышарттары мен кезеңдері
Оқу-тəрбие 
үдерісінде 
инновациялық 
педагогикалық 
жаңалықтарды енгізудің ІV кезеңін бөліп көрсетуге болады: 
I  кезең:  Жаңа  идеяны  іздеу.  Ақпараттандыру  жəне  инно-
вацияларды ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру.
ІІ кезең: Жаңалықтарды ұйымдастыру. Оқу-тəрбие үдерісінде 
жаңалық енгізулерді алғашқы байқаудан өткізу.
ІІІ  кезең:  Жаңалықтарды  енгізу.  Оқу-тəрбие  үдерісінде  инно-
вациялық əдіс-тəсілдерді пайдалану.
IV кезең: Жаңалықтарды бекіту. Оқу-тəрбие үдерісінде енгізіл-
ген жаңалықтардың нəтижесін бағалау. 
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатына қазіргі 
кезде  Қазақстанда  білімнің  жаңа  жүйесі  құрылуда.  Бұл  үдеріс 
педагогика  теориясы  мен  оқу-тəрбие  үдерісіне  нақты  өзгерістер 
енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру 
қызметіне  жаңаша  қарауды,  қол  жеткен  табыстарды  сын  көзбен 
бағалай  отырып  саралауды,  жастардың  шығармашылық  қабілетін 
дамытуды,  мұғалім  іс-əрекетін  жаңаша  тұрғыда  ұйымдастыруды 
талап етеді.
Жаңа 
педагогикалық 
технологиялар 
оқушылардың 
шығармашылық қабілеттерін арттыруға көмектеседі.
Қазіргі  заманғы  педагогикалық  технологиямен  жұмыс  істеу 
үшін төмендегідей алғышарттар қажет: