Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі семей қаласының ШӘКӘрім атындағы мемлекеттік

 

 

ПОӘК 042-18-12.1.47/03-2013 

 

Баспа № 1  18.09.2013ж. 

57 беттің 25-сі   

 

әрқайсысы  қажет  жағдайда  пайда  болуы  мүмкін.  Жобаға  жаңа  форма  қосу  үшін  File  | 

New Form командасын орындау қажет. Жаңа формаға рет бойынша Form2 атауы беріледі 

және онымен Unit2 атымен модуль байланысқан болады. Кез келген форманы көрсетуге 

болады, ол бас форма болады. Ол үшін Project | Options командасын орындау керек және 

Forms вкладкасында Mainforms тізімінен бас форманы таңдау керек.  

Delphi-де форманы көрсетудің екі әдісі бар: 

1.  Модальді  –  басқа  формада  жұмыс  істеуді  орындамас  бұрын  пайдаланушымен 

форма жабылуы керек. 

2.  Модальды емес – әртүрлі формалар жұмысына біруақытта кіруге рұқсат етеді. 

Программада  модальды диалогтік  терезелердің  көп  саны қосымшаны пайдалануды 

қиындатады, сондықтан олар жиі пайдаланылмайды.  

Модульдерге сілтеме 

Егер бір форманың модулінде басқа формаға сілтеме жасалса, онда осы форманың 

модулі  бірінші  форманың  uses  бөлімінде  сипатталуы  керек.  Бұл  бөлімді  implementation 

бөліміне орналастыру керек.  

Мысалы,  егер  Unit1  Unit2-ге  сілтемеленсе,  онда  Unit1  модулінің  implementation 

бөліміне  

uses Unit2; сілтемесін орналастыру керек.  

Оны  қолмен  немесе  код  редакторының  терезесінде  File|  Use  Unit  командасын 

орындау  керек,  ашылған  терезеден  терезенің  төменгі  бөлігіндегі  тізімнен  қосылатын 

модульді таңдау керек. 

Сонда  uses  қажет  операторы  мәтінге  автоматты  түрде  енгізіледі.  Егер  модульдің 

қосылуы  жасалмаса,  онда  программаның  бірінші  жүктелуі  кезінде  ескертетін  терезе 

пайда  болады,  онда  Yes  батырмасын  шертсек,  қажет  жол  модуль  мәтініне  қосылады. 

Содан кейін программаны орындауға қайта жіберу керек. 

Модульдер мен формалар арасында қосылу 

Егер  жобада  бірнеше  форма  бар  болса,  онда  олардың  арасында  қосылуды  View  | 

Forms  (Shift+F12  немесе  құралдар  панеліндегі  сәйкес  кнопка)  командасын  орындау 

арқылы  жүргізуге  болады,  ал  модульдер  арасында  қосылуды  View  |  Units  (Ctrl+F12 

немесе  құралдар  панеліндегі  сәйкес  кнопка)  командасын  орындау  арқылы  жүргізуге 

болады. 

Форма мен оған сәйкес модуль терезесі арасында қосылуды View | Toggle Form/Unit 

(F12 немесе құралдар панеліндегі сәйкес кнопка) командасын орындау арқылы жүргізуге 

болады. 

Басқа форма компоненттеріне сілтеме 

Сілтемелерді ұйымдастыру үшін ең бірінші implementation бөлімінің uses  бөліміне 

басқа формамен байланысқан модуль атын қосу қажет. Содан кейін сәйкес форманың кез 

келген компоненттері ағымды модульде қолайлы болады.  

Мысалы,  Form1  форманың  (Edit1)  енгізу  өрісінде  Form2  форманың  (Edit1)  енгізу 

өрісінен  ақпарат  көрінуі  үшін  Form1  формамен  байланысқан  Unit1  модуліне  оператор 

қосу керек: 

Edit1.Text:=Form2.Edit1.Text; 

 

3. Көпбетті терезені вкладкаларымен бірге құру (PageControl компоненті) 

 

 

ПОӘК 042-18-12.1.47/03-2013 

 

Баспа № 1  18.09.2013ж. 

57 беттің 26-сі   

 

PageControl компоненті компоненттер палитрасының Win32 бетінде орналасқан. Ол 

қосымшаны көптеген беттер арқылы құруға мүмкіндік береді. Қандайда бір бетке көшу 

үшін атаулары бар вкладкалар пайдаланылады. 

Көпбетті терезе құру үшін мыналарды орындау керек: 

1.  Формаға PageControl компонентін орнату. 

2.  Тышқанның  оң  жақ  батырмасымен  PageControl  компонентін  шерту  және  пайда 

болған контексті менюден жаңа бет құру үшін New Page командасын таңдау керек. 

3.  Жаңа  бет  құрғаннан  кейін  автоматты  түрде  активті  компонент  TabSheet  (бет) 

компоненті болады және вкладка атын өзгерту үшін оның Caption қасиетін өзгерту керек.  

Бақылау сұрақтары 

1.  SaveDialog,  OpenDialog  компоненттерінің  міндеті  қандай,  негізгі  қасиеттері, 

оқиғалар, әдістер? 

2.  FontDialog компонентінің міндеті қандай, негізгі қасиеттері, оқиғалар, әдістер? 

3.  Жобаға жаңа форманы қалай қосу керек? 

4.  Программаның  қандай  жолдарын  басқа  форманың  компоненттеріне  сілтеме 

кезінде қосуға болады? 

5.  Көпбетті  қосымшаны  қалай  құруға  болады?  PageControl  компонентінің  міндеті 

қандай, негізгі қасиеттері, оқиғалар, әдістер? 

Әдебиеттер: (1) 385-395, 343 б. 

 

9 апта 

10 тақырып. Файлдармен жұмыс 

Дәріс жоспары 

1.  Файл. 

2.  Мәтіндік, типтелген, типтелмеген файлдар. 

3.  Файлдармен жұмыс істеуге арналған процедуралар мен функциялар. 

 

Дәрістің қысқаша мазмұны 

1. Файлдар 

Файл – бұл белгілі бір атпен дискте жазылған ақпараттар жиыны. 

Кез келген файлдың 3 ерекшелігі бар: 

1.  Файлдың аты бар. 

2.  Файл бір типті компоненттерден тұрады. 

3.  Файл  ұзындығы  деп  аталатын  файлда  элементтер  саны  тіркелмеген.  Осы 

файлдың  массивтен  негізгі  ерекшелігі.  Бірде  бір  элементтен  тұрмайтын  файл  бос  деп 

аталады: оның ұзындығы нольге тең.  

Деректер файлын программа үшін пайдалану ыңғайлы, өйткені: 

1.  Деректер файлы алдын-ала дайындалуы және бірнеше рет пайдаланылуы мүмкін. 

2.  Деректер файлы  басқа программамен дайындалуы мүмкін. 

3.  Файлдан деректерді пайдаланатын программа орындау кезінде пайдаланушының 

қатысуын қажет етпейді. 

Файлдың үш класы бар: 

1.  Типтелген файлдар 

2.  Типтелмеген файлдар