Уалиханова баян сапарбековна

60 
7 - кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
 
және  оларды  диагностикада  қолданудың 
физикалық негізі. 
Ультрадыбыстың физикалық сипаты, оның 
адам  ағзасына  әсері  және  оны  диагностикалық  
мақсатта қолдану.  
УЗД  құралының  құрылысы  мен  жұмыс 
істеу  принципі.  УЗД  құралындағы  датчиктер, 
олардың ерекшеліктер.  
2 
2 
3 
4 
Төменгі  жиілікті  (низкочастотный-НЧ) 
токты  диагностикада  қолданудың  физикалық 
негізі.  
Адам  ағзасының  импедансы  және  оның 
жиілікке тәуелділігі (дисперсиясы).  
Қан  тамырлар  жүйесін  диагностикалау. 
Реография 
әдісінің 
физикалық 
негізі,  
қолданылатын медициналық құралдар.  
 
 
1 
 
 
2 
 
 
3 
5 
Иондаушы 
сәулелерді 
диагностикада 
қолдану. 
Иондаушы 
сәулелерді 
диагностика 
қолданудың физикалық негізі. Иондаушы сәуле 
әсерінің сандық сипатамалары.  
Доза туралы түсініктер. 
 
Радионуклидтік 
диагностика.  
Сцинтилляциалық гамма камера АГАТ-В (
60
Со) 
құралының  құрылысы  мен  жұмыс  істеу 
прициптері және қолдану.  
Дозаметрлік  құралдар. 
 
 
 
2 
 
 
 
2 
 
 
 
3 
6 
Магниттік 
резонанстық 
томография 
құралы. 
Магниттік 
 
резонанстық 
томографияның физикалық негізі.  
Магниттік  резонанстық  томографияның  
хирургиядағы 
маңызы. 
«ОБРАЗ» 
(РФ) 
магниттік резонанстық томографтың құрылысы 
мен қолдану.  
Магниттік  резонанстық  томографияларды  
физика  техникалық  мүмкіндіктері  сәйкес 
таңдау.  
Магниттік  резонанстық  томографияны 
қолданудағы сақтық шаралары. 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
7 
Диагностикалау 
қызметіне 
қажетті 
медициналық  техникалардыңқазіргі  заманда 
және болашақта дамуы. 
 
Қазіргі  заманда  және  болашақта  жаңа 
диагностикалық  құралдары  жасау  мен  оның 
дамуы.  
Физикалық  факторларды  пайдалану  мен    оны 
медициналық  техникаларда  қолданудың    жаңа 
бағыттары. 
 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 

61 
7 - кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
8 
 
 Нанотехнологиялық 
құралдар; 
радионуклидтермен, 
иммундық 
ферменттермен, 
флюоресцентік, 
люминесцентік  интерференциалық  әдістерімен    
биологиялық 
сұйықтар 
мен 
ұлпаларды 
микроталдауды  автоматты  түрде  орындайтын  
және компьютерлік өңдеуді іске асыратын және 
қамтамасыз ететін медициналық техникалар. 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
9 
Наномедицина 
ұғымы. 
Физика 
ғылымында 
медицина 
мәселелерін 
жеңілдететін жаңалықтар. 
 
1 
 
1 
 
1 
 
Барлығы  
15 
15 
15 
 
Медицинадағы  заманауи  мәселелерді  қамтитын  бағдарламадағы  сұрақтар 
мазмұны,  оларды  шешу  барысында,  студенттерді  жалпы  халықтық  құндылық 
пен  білімге  жетелейді.  Практикалық  тапсырмалар  студенттерді  мәселені 
шешеуге үйретуге бағытталған. Сонымен қатар,  жағдайды талдай алу қабілеті, 
бақылау, материалды жүйелеу, гипотеза құру, сонымен қатар жобалау әрекетін 
өз  бетінше  құру  қабілеті  қалыптасады.  Жобалауға  үйрету  жеткілікті  түрде 
өзекті болады, себебі диагноз қоюдың өзі жобалау әрекетіне жатады. 
Жобалау  әрекетін  оқыту,  студент  осы  іс-әрекетке  жігерленген  болса 
табыстырақ  болмақ.  Сондықтан  сабақтың  әр  кезеңінде  студент  үшін  өзекті 
мәселе қойылады.  
Физикалық заңдылықтарға тоқталып өтейік. 
Дыбыс. Физикадан белгілі, дыбыс дегеніміз – газ тәрізді, сұйық және қатты 
заттардағы серпімді тербелістер мен толқындардың таралуы. 
Ультрадыбыс  деп  есту  әсерін  тудырмайтын,  жиілігі  20  кГц-тен  жоғары 
серпімді  тербелістер  мен  толқындарды  айтамыз.  Көбіне  мұндай  тербелістерді  
электр  тербеліс  генераторы  арқылы  өндіреді,  ол  магнитострикция  немесе  кері 
пьезоэлектрлік  әсері  құбылысына  негізделген.  Магнитострикция  құбылысы  – 
айнымалы магнит өрісінің әсерінен ферромагнитті өзекшенің тербелуі, ал кері 
пьезоэлектрлік  әсер  –  айнымалы  электр  өрісінің  әсерінен  пьезоэлектр 
пластиналарынын  тербелуі.  Екі  жағдайда  да  өзекшемен  немесе  пьезе 
пластинкамен қоршалған ортада көлденең ультрадыбысты толқындар тарайды, 
әсіресе ол резонансты жиіліктерде қатты байқалады. 
Ультрадыбысты  медицинада  пайдалану  оның  заттарға  механикалық, 
физико-химиялық, биологиялық және жылулық әсер етуіне негізделген. 
УД-толқындарының  механикалық  әсері  заттардың  микроқұрылымының 
деформациясымен  байланысты,  яғни  толқын  әсерінен  дене  құрамындағы  
молекулалар тербеліске түседі. 
УД-толқындардың  интенсивтілігі  артқанда  заттардың  құрылымының 
бұзылуы байқалады. Бұйректегі тастарды майдалайтын УД-емдеу аппаратының 

62 
жұмысы  толқындардың  осы  қасиетіне  негізделген.  Ал  сұйықтарда  бұл 
кавитация тудырады, яғни сұйық ортада газ немесе сұйық буымен толтырылған 
микроқуыстар  пайда болуы. Олар бір-біріне жақындандасып, үлкен қысыммен 
соқтығысады. 
Бұл 
процесс 
ортаның 
иондануына, 
молекулалардың 
дисоциациялануна,  сондай-ақ  жылудың    пайда  болуына  алып  келеді.  УД-
толқындарының  әсерімен  вирустар,  бактерияларды  өлтіруге  болады. 
Сондықтан  оны  стерилизациялауда  пайдаланады.  Ал  УД-ның  азғана  қуаты 
әсерінен  жасуша  мембранасының  өтімділігі  артады  да,  ұлпадағы  зат  алмасу 
процессі күшейеді.  
Медициналық  практикада  УД-толқындары  диагностикалық  және  емдік 
мақсаттарда қолданылады. 
УД  зерттеу  (УДЗ)  ультрадыбыстың  әр  -  түрлі  тығыздықтағы  ұлпалармен 
бөлініп тұрған шекарадан шағылу құбылысына негізделген. 
УЗИ-құрылғысы  үздіксіз  және  импульсті  режимдегі  УД-толқындарын 
шығаратын  пьезоэлектрлік  генератордан,  биологиялық  денеден  шағылған  УД 
толқындарын  қабылдайтын  пьезоэлектрлікдатчиктен,  оның  сигналдарын 
өңдейтін  микропроцессордан,  кескінді  бақылайтын  монитордан  т.б.  көптеген 
қосымша  бөліктерден  тұрады [138].  
УД-толқындары  сондай-ақ  қан  ағыны  жылдамдығын  өлшеуде  де 
қолданылады. Бұл әдіс Доплер эффектісіне негізделген. 
Доплер эфффектісі деп – бір-біріне қатысты қозғалыс кезіндегі негізгі УД 
толқын мен оның шағылысқан толқыны арасындағы жиіліктің өзгеруін айтады. 
Жиіліктің  әр-түрлі  болуына  қарай  зерттелген  дене  қозғалысыынң 
жылдамдықты  анықтауға  болады.  Доплерография  әдісінде  қозғалыстағы 
эритроциттен  шағылған  ультрадыбыс  жиілігі,  датчиктен  шыққан  негізгі  сәуле 
жиілігінен  өзгеше  болады.  Негізгі  толқынмен  салыстырғанда,  шағылған 
ультрадыбыстың  жиілігінің  артуы  немесе  кемуі  қан  ағыны  бағытына 
байланысты  (датчикке-қарай  немесе  оған  қарсы).  Қан  ағыны  жылдамдығы 
қаншалықты  үлкен  болса,  шағылған  ультрадыбыс  жиілігі  соншалықты  үлкен 
жиілікке  өзгереді.  Осы  мәліметтерді  салыстыра  отырып,  УДЗ  құралының 
микропроцессоры қан ағыны жылдамдығын есептейді [140]. 
Кардиологиялық 
ультрадыбыстық 
зерттеу
. 
Жүректі 
зерттеуде 
(кардиологиялық  датчиктер)  орташа  фокустық,  3  немесе  3,5  МГц  секторлық 
датчиктері қолданылады. 5 МГц датчиктерде ультрадыбыстың ену тереңдігі аз 
болғандықтан,  кардиологияда  шектелген  масштабты  түсіруде,  әсіресе 
балаларды зерттеуде қолданады. 
Доплерография.  Доплер  бөлігі  қан  ағыны  жылдамдығын  өлшеуде 
қолданылады.  Сондай-ақ  зерттеу  мәліметін  арттыру  ұшін  аппарат 
микрокомпьютері долпер сигналының спектралді сипатамасын есептейді. 
Доплер  сигналының  спектралді  сипаттамасының  пішіні  сканер 
мониторының  экранында  кескінделеді.  Жүрек  клапандарының,  түпкі 
тамырлардың  доплер  сигналдары  спектрінің  атласы  жасалған.  Атлас  жүрек 
бөлігі  жұмысының  патологиялық  бұзылуын  пішіні  бойынша  анықтауға 
мүмкіндік береді [120].