65
12 Негізгі жасушалар. Нанотехнология өскен стволды жасушаның қажетті
жасуша түріне ауыстыруға көмек береді. Зерттеу нәтижесі, өскен стволды
жасушаның функциялайтын нейрондарға ауыстыруға болатынын көрсетті.
13 Сүйекті регенерациялау. Нанотехнологияны қолдана отырып, сүйекті
жылдам қалыпқа келтіруге болады. Нанобөлшектер түрлі химиялық құрамға ие,
ол сүйектің бірігуін жылдамдатады.
14 Визуализация.
Нанотехнология
молекулалық
визуализацияда
қолданылады және түрлі ауруды диагностикалауға және емдеуге жағдай
жасайды.
15 Қант диабеті. Қан құрамындағы қантты зерттеу үшін қан алудың
орнына, нанотехнология көмегімен линзалар қоладанылады, яғни оның түсі
өзгеруіне байланысты қандай жағдайда екенін жылдам анықтауға ықпал
жасайды.
16 Хирургия. Заманауи әлемде хирург-роботтар бар, ал нанохирургия –
жаңа сала, онда кейбір алзерлер қолданылуы арқылы, хирургиялық
операцияларды орындау үшін баңдарланады.
17 Эпилепсия. Наночиптер арқылы қалшылдау приступтарын басұаруға
болады. Ол ми сигналдарын талдау үшін және мида қажетті бағдарламаны
орнату үшін қолданылады.
18 Кері сенсорлы байланыс. Наночиптер көмегімен өз денесін сезінуден
қалған адамдарға көмек беруге болады. Ол үшін наночиптерді электрлік
импульстермен қамтамассыз етеді.
19 Протезді басқару. Протездеуді оны басқаруды нанотехнология арқылы
миға тапсырма беріледі.
20 Медициналық бақылау. Нанотехнология көмегімен ағзаның түрлі
жүйесін бақылауға болады. Денеге имплантталған наночиптер адам
денсаулығын бақылап, дәрігер компьютеріне алынған мәліметтерді жіберіп
отырады.
21 Медициналық есептер. Ағза жүйесінің мониторингіне қосымша ретінде
электронды медициналық жазбалардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
22 Аурудң алдын алу. Ағзаға наноқондырғыны орнату арқылы түрлі
аурудың алдын алуға болады. Дұрыс бағдарлама жасағанда туындаған мәселені
шешіп, ағзаға залалын азайтып, кейіннен жоюға болады. Нноқондырғылар
хроникалық ұзақ мерзімді ауруларды да емдеуге ықпал жасайды.
23 Пренеталды диагностика. Мұнда наноқондырғыны еш зиянсыз
жатырға немесе іштегі өнімгеде енгізуге болады, ол баланың іште жатқан кеден
бастап ауруын зерттеуге, бар болса оны емдеуге мүмкіндікк береді.
24 Жекелей
медицина.
Нанотехнология
әр
адамның
тұлғалық
физиологиялық қасиетіне қарай гендерін түзетіп, қажетті емдеу жоспарын ағза
қажеттілігіне сай орындауға мүмкіндік береді.
25 Зерттеу.
Нанотехнологиялар
адам
ағзасының
құрылымдық
ерекшеліктері мен жасушалар жағдайын толығырық зерттеуге мүмкіндігі зор.
Бұл аталғандар әлі де болса күннен күнге даму үстінде. Сондықтан дәріс
беру кезінде мұндай жаңалықтарға назар аударсақ, мәліметті қызыға отырып,
студент ізденеді.
66
Енді төменде өткізілген тәжірибелік сабақтың үзіндісін ұсынып отырмыз.
Гемодинамиканың физикалық негізі. Күре тамыр және көк тамыр
арнасындағы қан қозғалысының заңдылықтары. Қан қысымын өлшеу.
Коротков әдісі. Тәуліктік қан қысымының мониторингі.
Сабақ жоспары:
1.
Сұйық ағысынының физикалық заңдылықтары: тұтқырлық, Ньютон
заңы, ламинарлы және турбулентті ағыс
2.
Сұйық ағысының сызықтық және көлемдік жылдамдығы, сұйық
ағысының үздіксіздік шарты.
3.
Қаннның гемодинамикалық қасиеттері.
4.
Қан қысымын өлшеу әдістері: Коротков әдісі, тәуліктік мониторинг.
5.
Ағыстың физикалық құбылысын медицинада қолдану.
Сабақ мақсаты: сұйық ағысының негізгі заңдылықтарымен танысу және
оны қан ағысына қолдану. Қанның тамырлар бойымен ағу ерекшеліктерін
талдау және оның медицинадағы маңызы. Қан қысымын өлшеу әдістерін
қарастыру.
Жүрек- қан тамырлар жүйесі адам ағзасында қанның тұйық жүйе бойымен
үнемі ағуын қамтамасыз етеді. Осы арқылы жасушалардың қалыпты жұмыс
істеуін, яғни оларға қажетті заттарды жеткізуге және сыртқы ортаға қажетсіз
заттарды шығаруға мүмкіндік береді. Жүрек қан тамырлар жүйесіндегі қан
айналысын сипаттау үшін қан қысымы мен оның жылдамдығы арасындағы, бұл
шамалардың қан тамырларының түрлері мен қан құрамына, жүйенің жүрек
жұмысына тәуелділігін білу қажет.
Сұйықтың қозғалысы мен онда байқалатын құбылыстарды гидродинамика
зерттейді, ал гидродинамиканың заңдылықтарын жүрек- қан тамырлар
жүйесіндегі қан айнасысына зерттеуге қолданатын биофизиканың бөлімін
гемодинамика деп атайды. Шын мәнінде қан ағысы гидродинамика
қарастыратын сұйықтан өзгеше. Қан ағатын түтіктердің қабырғалары серпімді
және олар көптеген тармақтарға бөлініп кетеді, ал гидродинамикада болса
қабырғалары серпімсіз, темір түтіктермен ағатын жағдайларды қарастырады,
оның үстіне жүректің жұмысын қарапайым насоспен салыстыруға тіптен
болмайды. Осы жағдайлар жүрек қан тамырлар жүйесін физика-
математикалық жолдармен толық сипаттауға болмайтындығын көретеді,
сондықтан биофизика қан айналысының тек қарапайым түрлерін қарастырады.
Сұйықты ағыс түріне байланысты ламинарлы және турбулентті деген
түрлерге бөлінеді. Ламинарлы деп аққан сұйық қабаттары бір бірімен
араласпайтын, бір қабат екінші қабат бетімен сырғи ағатын ағысты атайды.
Мұндай ағыстың жылдамдығы барлық қабаттарда бірдей мәнге ие болады.
Егер сұйықтың ағу жылдамдығы белгілі бір шамадан асса, онда сұйық
қабаттары бір бірімен араласып, сұйық бөлшектерінің ағу траекториялары
күрделеніп, ағыс құйын тәрізді болады, мұндай ағыс турбулентті деп
аталынады.
Егер
аққан
сұйық
қабаттарының
жылдамдықтарының
айырмашылығы белгілі бір шамадан асса, онда қабаттардағы қысым өзгереді,
нәтижесінде сұйық бөлшектері қысым шамасы үлкен сыртқы қабаттан, қысымы
төмен ішкі қабатқа қарай ауысады, мұндай орын ауыстырулар ағыстың
Достарыңызбен бөлісу: |
