Оқулық Федералдық мемлекеттік мекемесі «Білім беруді дамытудың федералдық институты» ұсынған



жүктеу 2,79 Kb.
Pdf просмотр
бет18/116
Дата25.05.2018
өлшемі2,79 Kb.
#17744
түріОқулық
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   116

51 
 
кішкентай  көлемдегі  өте  тез  еске  сақтау  құрылғысы  (ЕСҚ)  бар.  Ол 
процессор  мен  жедел  жадының  арасында  берілгендерді  алмасу 
кезінде  процессор  жəне  жедел  жадының  ақпаратты  өңдеу 
жылдамдығындағы айырмашылықты толықтыру үшін қолданылады. 
Кэш-жады  статикалық  жады  SRAM  (Static  RAM)  DRAM  –  ға 
қарағанда, қымбат жəне тез əрекет ететін микросхемаларында жүзеге 
асырылады. 
Тұрақты  жады.  Жадының  бұл  түрі  əдетте,  микропроцессормен 
бағдарламаны  орындау  барысында  өзгермеуге  тиісті  ақпаратты 
сақтайды.  Бұл  жадының  атауы  -  ROM  (Read  Only  Memory)  немесе 
ТЕСҚ  (тұрақты  еске  сақтау  құрылғысы)  –  оның  тек  есептеу  жəне 
сақтау  режимдерін  қамтамасыз  ететіндігін  көрсетеді.  Тұрақты 
жадының  артықшылығы  қуат  көзінен  ажыратылғанда  да,  ақпаратты 
сақтай алады. Бұл құрылғы энергияға тəуелсіз деген атқа ие болды. 
Тұрақты  жадының  барлық  микросхемалары  оларға  ақпаратты 
енгізудің тəсіліне қарай үш түрге бөлінеді: 
•  маскалық (ROM), құрастырушымен бағдарламаланған; 
•  құрастырушымен  бір  рет  бағдарламаланған  (Programmable 
ROM); 
•  құрастырушымен көп рет  бағдарламаланған (Erasable PROM). 
Соңғылары  өз  кезегінде  электрлік  өшірілетін  жəне  ультракүлгін 
сəулесінің  көмегімен  өшірілетін  болып  бөлінеді.  EPROM  электрлік 
өшірілетін  ақпараттарға  флеш  –  жады  да  жатады.  Ол  кəдімгі 
EPROM-нан  қолжетудің  жоғары  жылдамдығымен  жəне  жазылған 
ақпаратты тез өшіру мүмкіндігімен ерекшеленеді. 
Сыртқы жады. Жадының бұл түрі ақпаратты компьютерден тыс 
– 
магниттік, 
магниттік 
– 
оптикалы 
жəне 
оптикалық 
тасымалдауыштарда ұзақ сақтауға арналған. 
Жадының  моделін  төрт  деңгейлі  иерархия  түрінде  жиі  ұсынады 
(тез əсер етуі жəне бағасына байланысты): 
•  бірінші деңгейдегі кэш – жады (асқан жедел L1); 
•  екінші деңгейдегі кэш-жады (асқан жедел L2); 
•  негізгі (жедел) жады; 
•  сыртқы жады. 
Қызықты мәлімет 
Ғылым бір орында тұрмайды, ғалымдар жақын болашақта кəдімгі 
пластмассаның негізінде жадының тез əсер ететін элементтері пайда 
болатындығына  уəде  береді.  Арзан  мөлдір  полимер  материалының 
(PEDOT)  жаңа  қасиеті  анықталды.  Оның  арқасында  берілгендерді 
жазудың  соншалықты  тығыздығын  алуға  мүмкіндік  беретін  жəне 
соның  арқасында  1  мм
2
-қа  1  Мбайт  сиымдылық  үлесі  бар 
тасымалдаушы  құруға  болады  (бұл  полимердің  1  см
3
-і  1  Гбайт-қа 
дейін  берілгендерді  сақтай  алады).  Бұл  кезеңдегі  жалғыз  мəселе  - 
технологиялық үрдісті құрастыру. 


52 
 
3.5. 
Электронды тақшалар, бақылаушылар және 
шиналар 
 
Компьютердің  жұмысы  кезінде  жедел  жады  мен  сыртқы 
құрылғылар  арасында  ақпаратпен  алмасу  жүріп  жатады;  бірақ  бұл 
құрылғылар  тікелей  өзара  əрекеттеспейді.  Компьютерде  əр  сыртқы 
құрылғы  үшін  оларды  басқаратын  бақылаушы  немесе  адаптер  деп 
аталатын  электрондық  сызба  бар.  Барлық  бақылаушылар 
микропроцессормен  жəне  жедел  жадымен  берілгендерді  жіберетін 
əдетте,  шина  деп  атайтын  жүйелік  магистраль  арқылы  өзара 
əрекеттеседі. 
Шиналар.  Шиналар  тақшалар,  шлейф  -  кəдімгі  немесе  тегіс 
кабель  түрінде  орындалған  болуы  мүмкін,  бірақ  олардың атқаратын 
қызметі  біреу  -  компьютердің  барлық  компоненттеріне  кодталған 
ақпаратты  жіберу  үшін  жалпы  канал  ұсыну.  Сондықтан,  шинамен 
байланысқан 
кез 
келген 
құрылғы 
шинамен 
байланысты 
компьютердің басқа құрылғысымен ақпаратпен алмаса алады. 
Қазіргі  компьютерлерде  шинаның  бірнеше  түрлері  болады, 
олардың негізгілері: 
•  төмен  жылдамдықты  құрылғылардың  бақылаушыларына 
арналған  ISA  шинасы  (яғни  берілгендерді  алмасу  үшін 
пернетақтамен,  тышқанмен,  дискеттерге  арналған дискжетектермен, 
модеммен, дыбыстық картамен жəне т.б.); 
•  PCI  шинасы  (Peripheral  Component  Interconnect  bus  —қосымша 
құрылғылардың  өзара  əрекеттесу  шинасы)  жоғары  жылдамдықты 
құрылғылармен берілгендерді алмастыру  үшін (қатқыл дискілермен, 
бейне бақылаушыларымен жəне т.б.) 
•  AGPшинасы  (Accelerated  Graphics  Port  —жылдамдатылған 
графикалық порт) бейне тақшаларды іске  қосу үшін. 
AGP  шинасы  компьютердің  графикалық  астыңғы  жүйесінің 
өнімділігін  арттыруға  арналған.  Егер  сіз  графикамен  көп  жұмыс 
істемек  болсаңыз,  онда  AGP  порты  бар  жүйеге  жəне  оған  қосылған 
графикалық акселераторға шығындалуға тура келеді. 
Компьютердің əр түрлі құрылғыларын бір-бірімен жалғау үшін, 
оларда  бірдей  интерфейс  (ағыл.  тіл.  inter  —  аралық  +  face  —бет) 
болу  керек.  Қосымша  құрылғылардың  интерфейстерінің  келісімі 
тікелей  емес,  шинаға  өзінің  бақылаушылары  (адаптерлері)  жəне 
порттары  арқылы  қосылуға  мүмкіндік  береді.  Құрылғылардың 
порттары 
компьютердің 
қосымша 
құрылғыларын 
микропроцессордың  сыртқы  шиналарына  жəне  бір  немесе  бірнеше 
енгізу - шығару регистрлері  бар электрондық сызбаларды құрайды. 
Ретімен  орналасқан  порттар  (СОМ)  ақпаратты  машина 
кодтарында  əкелетін  электр  импульстарын  рет  –  ретімен  -  бірінен  
соң  бірін  жібереді.  Реттелген  порттарға  əдетте  тышқан  мен  модемді 
қосады.    Олар    жүйелік    блоктың    артқы    панеліне   шығарылған 


53 
 
аппараттық 25 жəне 9 контакты қосқыштардың көмегімен жүзеге 
асырылады, 
Қатарласқан  порт  (LPT)  ақпаратты  жіберудің  біршама  жоғары 
жылдамдығын  жүзеге  асырады  жəне  принтерді  қосу  үшін 
қолданылады. Ол жүйелік блоктың артқы қабырғасында аппараттық 
25 - контактілік қосқыш түрінде іске асырылады. 
Соңғы жылдары USB (Universal Serial Bus  —əмбебап  реттелген 
шина) порты кең танымалдылыққа ие болды. Ол компьютерге бірден 
бірнеше  жоғары  жылдамдықтағы  қосымша  құрылғылардың 
(сканерлер, сандық камералар жəне т.б.) қосылуын қамтамасыз етеді. 
Компьютерге қосымша құрылғыларды қосу үшін,  SCSI адаптерін 
қолдануға болады. (Small Computer System Interface —кіші  есептеу 
жүйелерінің интерфейсі). Ол жүйелік тақшаның кеңейтілген слотына 
орнатылады 
жəне    бірнеше 
құрылғылардың    (винчестерлер, 
сканерлер, CD-ROM дискжетектер жəне т.б.) жоғары жылдамдықпен 
қосылуын қамтамасыз етеді. 
Ойындарды  басқаруға  арналған  джойстиктерді  қосуға  əдетте, 
дыбыс  тақшасында  орналасқан  арнайы  Game-порт  (ойын  порты) 
қолданылады. 
Бақылаушылар. 
Компьютердің  техникалық  электрондық 
толтырымы  бірнеше  модульдермен  –  электрондық  тақшалармен 
орындалады. 
Әрбір 
тақша 
электрондық 
компоненттер 
(микросхемалар,  конденсаторлар  жəне  т.б.)  жəне  əр  түрлі 
қосылғыштар  бекітілген  пластиктің  тегіс  бөлігінен  тұрады. 
Электрондық тақшаның ішінде, тақшада орнатылған компоненттерді 
бір - бірімен жалғау үшін сымдар жүргізілген. 
Жүйелік (аналық) тақша. Компьютердегі ең үлкен электрондық 
тақша - жүйелік немесе аналық тақша болады. Әдетте, оның үстінде 
негізгі  микропроцессор,  жедел  жады,  кэш-жады,  шина  (шиналар) 
жəне  BIOS  орналасады.  Сонымен  қатар,  онда  компьютердің  кейбір 
құрылғыларын  басқаратын  бақылаушылар  орналасады.  Әдетте, 
пернетақтаның  бақылаушысы  жүйелік  тақшада  орналасады,  себебі, 
бұл  компьютерді  құрастыруды  жеңілдетеді.  Кей  кезде  жүйелік 
тақшада  дискеттердің  ішіне  орнатылған  бақылаушылары,  енгізу  – 
шығару  порттары,  қатқыл  дискілердің  бақылаушылары,  кейде 
бейнебақылаушылар орналастырылады. 
Аналық  тақшада  көптеген  ішкі  жəне  сыртқы  қосқыштар  жəне  əр 
түрлі көмекші микросхемалар орналастырылады. Олардың арасында 
чипсет (микросхемалардың жиынтығы) деп аталатын микросхемалар 
жетекші  рөл  атқарады,  олар  процессор  мен  компьютердің  басқа 
құрылғыларының арасын байланыстыратын қызмет атқарады. 
Әр  бақылаушы  қай  шинаға  арналса,  сол  шинаға  ғана  қосыла 
алады,  сондықтан  да,  түрлі  шина  қосқыштары  оларды  шатастырып 
алмау  үшін  əр  түрлі  болып  жасалған.  Бақылаушыны  сатып  алған 
жағдайда,  сіздің компьютеріңізде  қандай шиналардың  қосқыштары 


жүктеу 2,79 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   116




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау