112
келіспейтіндерге жиіркенішті көрсетумен боямаланады. Жасан-
ды, тəкаппарлық мойындатуды көксеуді жасырып тұрады.
Сары + қара: үрейлі сақтық
Өткен сəтсіздіктер оны өзіне деген сенімін туғызды, енді
адам алдағы істердің (оқиғалардың) өрлеуіне күмəнмен қарайды.
Адам ашуланшық жəне өте сақ. Оған жетістігіне кепілдік керек.
Сондықтан да ол қандай-да бір жеңілдіктер жасамайды.
Күлгін түс: сезімді қатаң түрде бақылау
Күлгін түс: бір жағынан адам таза əрі толық сенімді қарым-
қатынас іздейді, ал бір жағынан оның сенімін пайдаланып жаман
мақсатқа пайдаланып кетпесін деп оны қатты бақылайды.
Мұндай мінез жауап қайтаруға қабілетті, бірақ өзін-өзі мықты
басқара білетін адамға тəн.
Күлгін + сұр: басқарылатын сезімталдық
Сезімнің басылуынан жүйке жүйесі шаршауын бастан
кешіреді. Адам жақсы қатынас орнатуға талпынады, бірақ өз
эмоциясын мықты басқарады, ал адамдардан толық ашық
қатынасты талап етеді. Себебі өзін жаман нəрселерден
қорғанып, алдап кете ме деп қорқады.
Күлгін + көк: алаңдаушылық, эмоционалды қанағат-
танбаушылықты туғызады
Көк түстің күлгін түстің алдында болуы эмоцияның
басылуын білдіреді. Адам ішкі жан дүниесін біреуге айту үшін
терең түсінігі бар адаммен қарым-қатынас іздейді. Қалыптасқан
қарым-қатынастар бұл талаптарға сəйкес келмейді. Сондықтан
да ол ашуланшақ болады жəне жалғыздыққа ұмтылады.
Күлгін + жасыл: мойындаудың жетіспеуінен қынжылу
Стресс оны ешкім түсінбеуінің себебінен туындайды. Адам
өзінің жағдайына қанағаттанбайды: оны ешкім түсінбейді,
жақсы көрмейді, сыйламайды. Оны ешкім мойындамайды,
қолдамайды.
125
«Блаларға қоғамдағы мінез-құлық этикасы бойынша алдын
алу сабақтары жүргізіледі. Айына бір рет «Жақсылық күні»
немесе «Жылы жүрекпен» атты акциялар ұйымдастырамыз.
Ата-аналармен де жұмыс істейміз. Мұның барлығын түсін-
діреміз, бірақ жиі өткізбейміз өйткені ата-аналарды жинау
өте қиын»
«Олар бұл эмоцияларды шығаруы керек, қағазды жыртып,
айқайлап, бірақ мұның барлығы біздің көзімізше жасалады»
Психологтар əдетте жеке əңгімелер жүргізеді. Оның негізгі
мақсаты: баланың психологиялық ерекшеліктерін жəне
агрессивтілігінің себептерін анықтау болып келеді.
«…Əрине, жеке жұмыс жүргізіледі. Мұндай балалар
сыныпта вербальды емес агрессияны көрсетеді, ал сыныптан
тыс жерде бала өзін қалыпты ұстайды немесе сыныпта
жанжал басталып төбелеске айналатын жағдайлар қазіргі
кезде жоқ. Басында кездескенмін, əрине».
«Вербальды емес агрессия сыныпта кездеседі: сыныптан
тыс жерде, бала сыныбынан алыс жерде ол өзін қалыпты
ұстайды, бірақ ол сол ортаға түскенде ол вербальды емес
агрессияны көрсете бастайды. Оны басқалардың мойындал-
мауы себебінен осындай қарым-қатынас болады. Бастапқыда
мен жеке əңгімелесу, отбасы аралық қатынастарды
диагносткалауды жүргіземін, содан соң социометрияны
жүргізіп оның сыныптағы мəртебесін анықтаймын. Одан əрі
оның мінез-құлығын түсіндіруга бағытталған 5 кеңес беру
жүргізіледі. Соңынан топта жұмыс жүргізіледі. Біз топтық
жұмыстарды баланың ұжымда жақсы сезінуі жəне оны
қабылдауы үшін жүргізіледі»
«Баламен не болып жатқанын, неге бұлай болып жатқаны
туралы əңгімелесеміз, міндетті түрде ата-аналарымен қалай
жұмыс істеу керектігі туралы түсіндіреміз»
«Мұндай балалармен жұмыс жасауда сабырлылық сақтау
керек – оларға дауыс көтеруге болмайды, қалай да жағдайды
124
«Балалармен сөйлесеміз. Егер біз сыныптан қуылған
оқушыларды байқасақ, ол балаларды шақырып жеке жұмыс
істейміз. Социометрияны жүргізіп, ренжіткендерді шақыр-
тып, олармен əңгімелесеміз».
«Əңгімелесеміз. Негізінде біз əңгімелесу əдісін қолданамыз.
Жоғарғы сынып оқушыларымен ойындар жүргізе алмаймыз,
олармен тренингтер жүргіземіз».
«Егер бір жағдай болса, онда сынып жетекшісі,
педагогтар осы жағдайды байқап, менің кабинетіме келіп, біз
ол оқушылармен дəріс, əңгіме жүргіземіз».
«Мұндай жағдайларда əңгіме жүргіземіз. Ең алдымен, біз
сөйлесеміз, себебін анықтаймыз. Бұл агрессияның себебін
тауып: не болғанын, не себептен болғанын, не үшін екендігін
білуге тырысамыз. Барлық себептер анықталған кезде, олармен
неге бұлай жасағандығы туралы сөйлесеміз... Себебін
анықтаймыз, ортақ қорытындыға келеміз: ары қарай не
істейтінгдігіміз туралы əңгімелесеміз»
«Мүмкін, қандай-да бір тренингтер, анкеталар жүргі-
земіз»
«Олармен тағы да сөйлесеміз. Əңгімеден кейін ол баланы
бақылап, оның сыныбында жетекшісімен бірге басқа да іс-
шаралар жүргіземіз. Ол оқушының өзі қатысатын акциялар,
шаралар, флеш-мобтар жүргіземіз. «Мен балаға түсіндіремін...
Ол өзі түсініп, талдау жасайды: «...егер мен ол адаммен
жалғыз қалсам, онда олай жасамас едім. Менің бұлай
жасауымның себебі басқа адамдардың көзінше батыр болып
көрінгім келеді. Өзіме назар аударғым келеді». Ал кемсіткен
адамдармен басқадай жұмыстар жүргіземіз».
«Балаға барып оған басу айтамын. Олар өз-өзіне келгеннен
кейін кабинетке біреуін кіргізіп, соңынан екіншісін кіргіземіз.
Себебін біліп: неге бұлай болды, неден басталды? Балалар
əрқашан қанағаттанған көңіл-күйде кетеді. Содан соң сынып
жетекшісіне сол бала туралы ұсыныстар айтамыз».
113
Күлгін + қызыл: жүйкесінің тозуы
Бұл түстердің үйлесуі жүйкесінің тозуын жəне жүрек
əрекетінің қауіптілігін көрсетеді. Эмоционалды қозу деңгейі өте
жоғары. Адам қалыптасқан жағдайға көңілі толмайды, оны
жағымсыз деп қабылдайды, бірақ ол ештеңені өзгерте алмайды.
Оған міндетті түрде оны түсінетін біреудің басуы керек.
Психологқа барғаны жөн.
Күлгін + сары: сенбеу, күмəндану
Өзін алданғандай сезініп, өмірде жолы болмай, шеттетілген
ретінде сезінеді. Қоршаған адамдардың мінез-құлығы мен
олардың оған деген қатынасын терең талдап, əр кезде олардың
шынайылығы туралы күмəнданады. Оған басқалар өзіне қарсы
бірнəрсе ойластырып жүргендей сезінеді. Күмəндану сенбеу-
шілікке айналады.
Күлгін + қоңыр: қайталанбастық
Адам оның талабына сай келетін, оның рухани дамуына
себеп болатын жəне терең түсінетін достарды іздейді. Басқа
жағынан, адам өзін-өзі көрсетуге тырысады жəне адамдарға
деген сыни позицияны ұстанады. Өзіне деген сенімсіздігін
сенімді мінез-құлық арқылы орнын толтыруға тырысады.
Күлгін + қара: тəуелсіздіктің қажеттілігі
Адамды өзінің сезімталдығы үрейлендіреді. Сондықтан да
ол адамдардан, əсіресе жақындарынан жайлы шешімдер
қабылдайды. Өзінің өміріне болмашы араласуды ол бірден
шеттетеді. Адам өзінің ойлағанын кедергісіз жəне шектеусіз
орындауына жүзеге асыруына себеп болатын өзара қарым-
қатынастар орнатуға тырысады.
Қоңыр түс: мойындатуға талпыну
Қоңыр түстің соңғы орында тұруы дене қажеттіліктерін
бірінші орынға қоятын адамдарда кездеседі. Физикалық
комфортқа ұмтылу жоғарғы мақсаттарға жетуде сəтсіздікке
ұшырауға алып келеді. Олар көпшіліктен бөлінуге тырысады
жəне де өздерінің қайталанбастығын ыңғайлы жағдайларда
көрсетуге тырысады; көппен бірдей болу сезімін ұнатпайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
