ҚР ҚБҚ 4.01-02-2014
(түпкілікті нұсқа)
26
әдістердің қайта құру есебінен олардың техникалық және санитарлық беріктілікті арттыру
жұмыстары жүргізіледі.
8.2.6 Реагенттік шаруашылық,
суды коагуляциялау
8.2.6.1 Әр шаруашылық-ауыз сумен жабдықтаудың су даярлау станциясында әр түрлі
реагенттерді (коагулянтте мен флокулянттар) дәстүрлілермен салыстыру негізінде:
сульфат алюминий мен ПАА, осы жағдай үшін ең тиімді реагенттерді таңдау жүргізілу
қажет.
8.2.6.2 ТЖ жағдайда УЗ, РЗ және БҚ зарарлы суды тазарту үшін, солай-ақ су тазалау
станцияларының жұмыс барысында су тазалаудың арнайы режимінде (СТАР) коагулянтті,
хлорды және әктасты пайдалануымен қажет:
- СТҚ көпшілігі үшін дәстүрлі коагулянт пен хлорды даярлау мен мөлшерлеу
бойынша реагенттік цехтерді өнделіп жатқан суға осы реагенттердің жоғары мөлшерін
енгізуді қамтамасыз ету;
- СТҚ қоймасында белгіленген реагенттердің қажетті мөлшерін сақтау үшін оның 10
тәулік жұмыс ұзақтығына сүйене,
орын қарастыру қажет;
- УЗ, РЗ және БҚ реагенттермен түйістіру үшін қажетті уақытпен қамтамасыз ету және
суды тазарту үрдістің беріктігін арттыру үшін құрылыстың барлық қорын пайдалануға
енгізу.
8.2.6.3 Коагуляция үрдістің тиімділігі қомақты деңгейде коагулянтті өндірілетін
сумен араластыру жағдайына байланысты.
Осыған орай ұсынылады:
- құйынды типтегі бар араластырғыштарда ұзындығы бойынша бірнеше нүктелерде,
оның біркелкі үйлестірілуін қамтамасыз ететін коагулянтті
енгізуді қарастыру;
- араластырғыштарда суды
ауамен барботаждау құрылғысы;
- бір қатар жағдайларда (әсіресе аз тұнбалы түрлі-түсті және суық суларды тазарту
кезінде) механикалық араластырғыштарды қолдану ұсынылады.
8.2.6.4 Тазартылған судың тұнбасы жоғары болған жағдайда флокулянттарды
(полиакриламидті, басқа да анионды және катионды флокулянттарды) қолдану мақсатқа
сәйкес келеді, үлпелердің беріктілігін жоғарлатуға, олардың ірілендіру үрдісін
жылдамдатуға және скоагулянтты ерітіндісін тұндырылуға және судың тазалуына
мүмкіндік береді. Флокулянттарды суға гидроксидтердің алғашқы бөлшегінің пайда
болуынан және олардағы асылған және коллоидтік бөлшектерді сорбциялаудан кейін енгізу
ұсынылады.
8.2.6.5 Озонның су даярлау технологиясында қолдану кезінде судың коагуляция
үрдісіне озонға айналдырудың әсерін ескеру қажет.
8.2.7 Сүзгілер
8.2.7.1 Сүзгілеу станцияларда бастапқы су сапасының нашарланумен байланысты
төтенше жағдай кезінде бір мезгілде жақсы ағарту қабілеттілігі және іріктемелі сорбция
қатарындағы радиоактивті заттектері және адам өмірі мен денсаулығына қауіпті заттар мен
судан микроағзалар бар клиноптилолит қолдану керек.
8.2.7.2 Сүзгілерді жүктеу үшін Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген
әр түрлі сорбациялық және ион айырбастау материалдарды пайдалануды ұсынылады:
ұнтақталған керамзит, шунгизит, клиноптилолит, белсендірілген көмір.
8.2.7.3 Сүзгілеу станцияларының жедел сүзгілермен кез келген қайта құруда 15-16 л/(с
х м
2
) тең келетін ҚНжЕ талабына сәйкес, тіпті ол тазарту сорғыштарды үлкенірек өнімділік
сорғыштарға айыстыруды талап етсе де, сүзгілерді қарқынды жуылуын міндетті түрде
қамтамасыз етілуі қажет.
8.2.8 Суды
залалсыздандыру және хлорлау
ҚР ҚБҚ 4.01-02-2014
(түпкілікті нұсқа)
27
8.2.8.1
Суды залалсыздандыру тиімділігі микробиологиялық ластанудың
концентрациясы мен түріне, пайдалынатын залалсыздандыру реагенттерге олардың
тұрақтылығына, шығыс судың сапасына және оны өндеу технологияларына байланысты.
Сонымен бірге барлық микробиологиялық ластану түрлерін жою үшін тек
залалсыздандыру реагенттерді тиімді пайдалануы ғана емес, алайда суды тұнбадан,
түстіліктен, органикалық және басқа ластанудан тазарту тереңдігі де маңызды.
8.2.8.2 Суды залалсыздандырудың негізгі әдістерінің бірі сұйық хлорды және түрлі
хлорлы реагенттер қолдану арқылы оны хлорлау болып табылады. Газ тәрізді хлорды
пайдалануда оның кеміп қалу және су даярлау құрылғының орналасу аймағындағы қызмет
көрсететін қызметкерлер мен жай халықтың зақымдану қауіпі ескеріледі.
8.2.8.3 Хлорды шығару мүмкіндігі бар төтенше жағдайды болдырмау үшін сол жерде
ас тұз ерітіндісі электролиз жолымен өндірілген натрий гидрохлоритті қолдану ұсынылады.
Атаулы технология мүмкіндік береді:
- Сұйық хлордың кеміп қалу мен жайылу мүмкіндігімен байланысты, халық пен
қызметкерлердің опатына әкеліп соғатын әлеуетті
қауіпін жою;
- өндірістің экологиялық және гигиеналық қауіпсіздігін арттыру;
- құралдар мен құбырларды тоттануын едәуір азайту.
8.2.8.4 Хлорлаудың қалыпты жағдайлары (қалдық хлордың құрамы 0,5 мг/л кем емес
30 мин бойы контактта) кейбір вирустардың мөлшерін 99% астам азайтады.
8.2.8.5 Хлорлы реагенттер әсеріне тұрақты микробиологиялық ластанудан (гепатит А
вирусы, лямблия цисталары, сондай-ақ БҚ) ТЖ кезінде суды тазарту үшін суда қалдық
хлордың 5-0,6 мг/л мөлшерінде сумен хлор контакт уақытын 0,5-тен 3 сағатқа дейін ұзарту
қажет.
8.2.8.6 Суды өндеу үшін хлордың көтеріңкі мөлшерде қолдануда ауыз су қорынан
шығуда немесе уақытылы хабардар етуге тиісті тұтынушыда (қайнатумен) суды
дехлорлауын қарастыру қажет.
8.2.8.7 Кейбір жағдайларда, әсіресе жергілікті СТҚ қолдану кезінде, соғыс уақыты
жағдайында көздерді қолдануда және халықты эвакуациялауда суды залалсыздандырудың
альтернативтік әдістерін де қолдану қажет.
8.2.8.8 Орташа түстілігі бар аз тұндырылған суларды өндірудің бір қатар
жағдайларында ультра күлгін сәулелену (УК) қолдану мүмкін. УК- сәулеленуді қолдануы
хлорлау кезеңін алып тастамайды.
8.2.8.9 Суды залалсыздандырудың алғашқы кезеңінде ТЖ хлорлау мен УК-
сәулеленудің құрамдастырылған әдісін қолдану ұсынылады. Бұл жерде су даярлаудың
келесі кезендерінде (коагуляциялау, тұндыру, сүзгіден өткізу тағы сол сияқтылар)
технологиялық тиімділігін қамтамасыз етілетін жағдайыда хлордың мөлшері 15-100%-ға
азайтылуы мүмкін. Суды залалсыздандырудың ақырғы кезеңінде УК- сәулеленуді
таратушы сутартқыш жүйелерде тұрақты бактерицидтік әсерін қамтамасыз ету үшін басқа
хлор құрамдас реагенттермен үйлестіре қолдану қажет.
8.2.8.10 Суды залалсыздандыру үшін озонды қолдану әдісі басқа әдістерге қарағанда
бірнеше артықшылығы бар. Күшті тотықтандырғыш ретінде ол бір уақытта
алалсыздандырады және түссіздендіреді, оның органолептикалық көрсеткіштерін
жақсартады. Микроорганизмдерге озонның әсер ету механизмі тотықтандырғыш-қалпына
келтіру жүйесіне және ағзаның протоплазмасына ықпалды әсерімен уағдаласылған. Озон
залалсыздандыру реагент ретінде хлордан 15-20 рет тез әсер етеді, және оның
бактерицидтік әсері судың температурасы мен рН аз дәрежеде байланысты.
8.2.8.11 Озон, хлорға қатысты төзімді болып келетін, вирустарға және басқа
микроорганизмдерге белсендірек әрекет етеді. Солай, озонның қалдық концентрациясы
сумен 12-минуттік контактіден кейін 0,3-0,8 мг/л құрайды, энтеровирустар мен лямблия
цисттерді инактивациялаудың жоғары дәрежесіне жетеді.
