Шаршаудың дамуына әкеп соғатын биохимиялық өзгерістер: қуат көздері қорларының
төмендеуі, ағзаның ішкі ортасының гомеостаз қызметін пластикалық қамтамасыз етудің
бұзылуы; „ жұмысшы" алмасу өнімдерімен ферментативті белсенділіктің төмендеуі; зат
алмасу процестерінің жүйкелі және гормоналді рттелуінің өзгерістері. Шаршаудың
дамуындағы орталық және шеткі факторлар маңызы. Шаршаудың әртүрлі көріністерінің
биохимиялық сипаты. Шаршау күйінің биохимиялық белгілері.
13. Бұлшық ет қызметінен кейін тынығу кезеңіндегі ағзадағы биохимиялық
өзгерістер
Бұлшық ет қызметінен кейін тынығу кезеңіндегі биохимиялық процестер барысының
ерекшеліктері. Оттектік борышты „өтеудегі" биохимиялық процестер. Бұлшық ет жұмысы
кезіндегі түзілген зат алмасудың аралық өнімдерін жою. Оттектік борыш көлемінің жұмыс
кезіндегі анаэробты өзгерістер мөлшерімен ара қатынасы.
Зат алмасудың анаболиттік сатысы. Ыдырау және қайта түзілу процестерінің өзара
байланысы. Қайта қалпына келудің біркелкі болмауы. Бұлшық ет жүмысы кезінде
ыдырайтын заттардың қайта түзілу реті. Қайта қалпына келу процестері үшін липидтерді
қуат көзі ретінде қолдану. Белоктар түзілуін күшейту. Шектен тыс қайта қалпына келу
(суперкомпенсация) құбылысы. Шектен тыс қалпына келу сатысындағы биохимиялық
процестер реттелуінің ерекшеліктері.
14.
Спорттық
жаттығу
процесіне
бейімделудің
биохимиялық
заңдылықтары
Жаттығудың „жедел", „кешіктірмелі " және „кумулятивті " тиімділігінің биохимиялық
көріністері. Жедел биохимиялық өзгерістердің жаттығу кезінде дене жүктемелері
сипатына (қарқынына, ұзақтығына, жұмыс тәртібіне, жұмысқа қатысқан бүлшық еттер
санына және т.б.) тәуелділігі. Дене жүктемелері түрлерінің ағзадағы биохимиялық
өзгерістер бағыты бойынша жіктелуі. Тынығу кезеңінің әртүрлі сатыларында дене
жүктемелерін қайталай орындау кезіндегі био-химиялық процестердің өзара әрекеті.
Жүйелі жаттығу және жаттығу әсері төмендеу нәтижесінде жұмыс қабілетінің өсу негізіне
жататын бейімделген биохимиялық өзгерістер, олардың даму заңдылықтары. Жүйелі
жаттығу кезіндегі биохимиялық өзгерістер реттілігі. Шамадан тыс жаттығу кезінде
ағзадағы биохимиялық өзгерістер.
15.
Спортшы қимыл сапаларының биохимиялық сипаты және
оларды дамыту әдістері
Спортшының күш-шапшаңдық сапаларының биохимиялық негіздері. Бұлшық ет күші
және жиырылу жылдамдығы көріністерін анықтайтын биохимиялық және құрылымдық
факторлар. Жиырылудың күші, жылдамдығы және қарқыны арасындағы байланыстың
биохимиялық негіздері.
Спортшының шапшаңдық - күш қасиетін дамыту кезінде бұлшық еттер және жүйке
талшықтарындағы биохимиялық және құрылымдық өзгерістер.
Спортшы бұлшық етінің максималды күшін, бұлшық ет салмағын және жылдамдық
қасиетін арттыруға бағытталған шынығу әдістерінің биохимиялық ерекшеліктері.
Спортшы төзімділігінің биохимиялық негіздері. Спортшылардың төзімділігін
анықтайтын биохимиялық факторлар. Төзімділіктің алактатты, гликолитті және аэробты
компоненттері. Төзімділіктің ерекше көрінісі. Спортшы төзімділігінің әртүрлі белгілерін
дамытуға бағытталған шынығу әдістерінің биохимиялық ерекшеліктері.
16.
Әртүрлі спортпен айналысатын спортшылар ағзасындағы
биохимиялық өзгерістердің ерекшеліктері
Әртүрлі спорт түрімен шынықтыру және жарыс кезіндегі биохимиялық өзгерістер
сипаты мен терендігін анықтайтын факторлар. Ағзадағы биохимиялық өзгерістердің дене
жүктемесін орындау жағдайларына тәуелділігі. Бой жазу кезіндегі биохимиялық
өзгерістер. Сөре алдындағы күйдің биохимиялық сипаттамасы. Зат
алмасудың гормоналды реттелуінің
шынықтыру және жарыс
жағдайларындағы маңызы.
Циклды спорт түрлерінің биохимиялық сипаттамасы. „Қарқын" және „шекті уақыт"
тәуелділігінің биохимиялық түсініктемесі. Әртүрлі салыстырмалы қарқындағы циклды
жаттығуларды орындау кезінде спортшы ағзасындағы биохимиялық өзгерістер
ерекшеліктері. Шыныққандықтын спорттық жүру, жүзу, шаңғы тебу, коньки тебу және
велосипедті спортпен шұғылдану кездеріндегі • биохимиялық көрсеткіштері.
Ациклды спорт түрлері: ауыр атлетика, бокс, күрес, секіру, лақтыру, гимнастика,
спорттық ойындармен шұғылдану кезіндегі биохимиялық өзгерістер. Үлкен эмоциялы
қысыммен байланысты жарыс жүктемелер кезінде спортшы ағзасындағы биохимиялық
өзгерістер ерекшеліктері.
17.
Спортшы ағзасындағы биохимиялық өзгерістерге орта және
жоғары биіктіктің әсері
Тау ауа - райының ағзаға әсері. Гипокапния. Биіктікке бейімделудің биохимиялық
негіздері. Альпинизм. Тау аурулары. Спортшылардың шынығу және жарыс кездеріндегі
биохимиялық өзгерістеріне орта биіктік жағдайларының әсері. Акклиматизация және
реакклиматизацияның биохимиялық негіздері. Спортшының жұмыс қабілеттілігін арттыру
үшін орта биіктіктегі жаттығуларды қолданудың биохимиялық негіздемесі.
18.
Әртүрлі жастағы адамдардың дене жаттығуларымен және
спортпен шұғылдану әдісін биохимиялық негіздеу
Әртүрлі жас кезендеріндегі функционалды және пластикалық алмасу процестері
қарқындылығының өзгеруі.
Өсіп келе жатқан ағзаның биохимиялық ерекшеліктері. Пластикалық алмасу
процестерінің жоғары қарқындылығы - балалар ағзасындағы қызметтік қабілеттіліктердің
салыстырмалы төмендеу себебі. Балалар мен жасөспірімдер ағзаларындағы стандартты
және шекті дене жүктемелерін орындау кезіндегі дене шынықтыру және спорт сабақтарын
қүру ерекшеліктерін биохимиялық негіздеу. Биохимиялық белгілерді балалық және
жасөспірім жастағы жүктемелердің мүмкін мөлшерін анықтау үшін қолдану.
Жеке спорт түрлерімен шұғылдану үідін іріктеу кезінде қолданылатын биохимиялық
әдістер.
Жасы толған және егде ағзалардың биохимиялық ерекшеліктері. Әртүрлі жынысты
адамдардағы зат алмасу реттелуінің ерекшеліктері. Дене жаттығуларымен және спортпен
жүйелі шұғылданудың жасы
тоған және егде ағзаның биохимиялық өлшемдеріне қалыпты әсері.
Дене жаттығуларымен және спортпен жүйелі шұғылдану адамның
әртүрлі
жас кезендеріндегі денсаулығына және
жұмыс
қабілеттілігіне оң әсер етуінің биохимиялық негіздемесі.
Бұлшық ет жұмысы қабілеттілігін анықтайтын аэробты және анаэробты
факторлардың жас бойынша өзгерістері.
