Ферменттердің катализаторлар ретінде ерекшеліктері. Ферменттердің термолабилділігі.
Ортаның белсенді реакциясының ферменттер белсенділігіне әсері. Ферментативті
комплекстер түзілуі. Ферменттік катализдің химизмі. Ферменттерді белсендірушілер және
ингибиторлары. Ферменттер жіктелуі туралы жалпы түсініктер. Дене жаттығуларының
ферменттер белсенділігі мен қасиеттеріне әсері.
Гормондар — заттар алмасуын реттеушісі. Гормондардың қасиеттері, химиялық
табиғаты және әсер ету механизмі. Дене қызметіндегі гормондардың маңызы.
Витаминдер туралы жалпы түсінік және олардың зат алмасуын
реттеудегі маңызы. Витаминдердің коферменттер түзілуіне қатысуы.
Витаминдердің жіктелуі, қүрылысы және қасиеттері. Майда еритін
және суда еритін витаминдер кездесетін тағам көзінің сипаттамасы,
химиялық ерекшеліктері.
Гиповитаминоз, авитоминоз және
гипервитаминоз туралы түсінік. Биохимиялық процестерді реттеудегі витаминдердің
маңызы.
Көмірсулар алмасуы
Көмірсулардың химиялық құрамы, биологиялық маңызы, жіктелуі. Ағзаға қажетті
көмірсулар көзі. Ағзадағы көмірсуларды пайдалану жолдары. Ас қорыту жолдарында
көмірсулардың қорытылуы, қанға сіңуі. Қандағы қант деңгейі.
Көмірсу алмасуының реттелуі. Жасуша деңгейінде көмірсулардың алмасуы:
гликогеннің ыдырауы, гликолиз.
Көмірсулардың аэробты тотығуы. Пирожүзім қышқылының декорбоксилдене тотығуы
және А- ацетил коферментінің түзілуі. Үшкарбон қышқыл цикліндегі субстратты
фосфорлану. Үшкарбон қышқыл циклінің сутегін оттегіне тасымалдайтын жүйелермен
және медиаторлы фосфорланумен байланысы. Көмірсулар тотығуының пентозды тізбегі
және янтар қышқылының анаэробты түзілуі туралы жалпы түсініктер.
Көмірсулардың
пластикалық
алмасуда
қолданылуы.
Гетерополисахаридтердің химиялық қүрамы және қүрылымы туралы түсінік.
Гетерополисахаридтердің ағзадағы маңызы. Глюконеогенез туралы жалпы түсініктер. Дене
қызметі кезіндегі көмірсулар алмасуы.
Липидтер алмасуы
Липидтердің химиялық құрамы, жіктелуі, биологиялық маңызы. Майларға тәуліктік
қажеттілік. Ас қорыту процесіндегі майлардың қорытылуы, қорытылған өнімдердің сіңуі.
Өт қышқылдарының маңызы. Ішек қабырғасы жасушаларында ағзаға тән липидтердің
түзілуі. Май қышқылдары түзілуі туралы жалпы түсінік. Липопротеидтердің түзілуі,
олардың ағзадағы липидтер тасымалдануы және майлардың қор түрінде жинақталуы
жасуша мембраналары құрылымдары қалыптасуындағы, маңызы.
Қордағы майлардың жүмсалуы. Липолиз және оның реттелуі. Глицериннің тотығуы.
Майлы қышқылдардың бета- тотығуы, осы процесте А — ацетилкоферментінің түзілуі. А -
ацетилкоферментінің ары қарайғы өзгерістері: үшкарбон қышқылдар тізбегінде тотығу,
кетонды денелер түзілуіне қатысу; холестерин түзілуі. Бауырда кетонды денелердің
түзілуі. Липидтер алмасуының реттелуі. Майлар тотығуы қуатының тиімділігі. Кетонды
денелердің бұлшық ет ұлпаларындағы қуат көзі ретінде қолданылуы. Фосфолипидтердің,
гликолипидтердің, стероидтардың құрьшымы, биологиялық маңызы және жасуша аралық
айналымы туралы жалпы түсініктер.
Белоктар және нуклеин қышқылдарының алмасуы
Белоктардың
химиялық
құрамы
және
биологиялық
маңызы.
Тағамдағы құнды және құнсыз белоктар туралы түсінік. Белоктардың
ерекшелігі.
Белоктардың құрылысы. Бұлшық ет жүмысын
орындауға қатысатын белоктар: жиырылу, ұлпалар, оттегін тасымалдайтын белоктар
сипаттамасы. Ас қорыту процесіндегі белоктардың химиялық өзгерісі. Осы
процеске қатысатын
ферменттер, олардың әсер ету жағдайлары. Белоктар қорытылуының соңғы өнімдері.
Қорытылмаған белоктар айналымы.
Аминқышқылдарының метаболиттік жинақ қоры туралы түсінік.
Амиқышқылдарының ағзадағы қолданылу жолдары.
Белоктың жасушада түзілуі. Белок түзілуіндегі нуклеин қышқылдарының маңызы.
ДНК - белоктардың қүрылысы туралы ерекше хабардың сақтаушысы. Генетикалық
кодтың биохимиялық негіздері. Түқым қуалаушылық қасиеттің берілу процестеріндегі
РНК-ң маңызы. Белок түзілуіндегі аминқьппқылдар белсенділігі. Рибосомалардағы
белокты молекулалардың жинақталуы. Белок молекулаларының кеңістікті құрылымының
пайда болуы. Белок түзілуінің реттелуі.
Аминқышқылдарының
катаболиттік
өзгерістері.
Амиқышқылдарынан
амин
тобын
кетоқышқылдарға
тасымалдау,
декарбоксилдену
реакциялары.
Алмастырылатьш
аминқышқылдарының және
олардан биологиялық белсенді
туындысының түзілуі. Аминқышқылдары өзгерістерінің үшкарбон қышқылдар тізбегімен
байланысы.
Аминқышқылдары және азотты негіздерден амин тобы бөлінуі кезінде-гі аммиактың
түзілуі. Аммиак тасымалдануы. Мочевина түзілуінің орнитинді тізбегі — аммиакты
жоюдың негізгі жолы.
Нуклеопротеидтер, хромопротеидтер құрылысы және алмасуы туралы түсініктер.
Несеп қьгшқылының түзілуі. Дене жұмысы кезіндегі белок алмасу ерекшеліктері.
Су және минералды заттар алмасуы
Ағзадағы судың мөлшері, оның кейбір үлпалар арасындағы таралуы. Судың ағзадағы
маңызы. Ағзаның маңызды сулы - дисперсті жүйелері: қан, лимфа, несеп, сілекей және т.б.
олардың химиялық құрамы.
Адамның суға деген сұранысы және оны қанағаттандыру жолдары. Экзогенді су. Зат
алмасу реакцияларындағы эндогенді судың түзілуі. Судың қорға жиналуы. Судың жасуша
мембранасы арқылы тасымалдану ерекшеліктері. Судың ағзадан шығарылуы. Ағзада су
тепе- теңдігін реттеудің биоимиялық механизмдері, дене жұмысы кезіндегі су тепе-
тендігінің өзгерісі.
Адам ағзасындағы макро-, микро- және ультрамикроэлементтер мөлшері. Иондардың
жасуша құрылымдары түзілуіндегі және биополимерлердің кеңістікті конформациясын
ұстауға қатысуы. Иондардың мембрандық потенциал түзілуіне, осмостық қысым және
ағзаның сұйық ортасының белсенді реакциясын реттеуге қатысуы.
Ағзаның буферлік жүйелері. Ағзаның сұйық ортасының қышқыл-сілті тепе-тендігін
реттеу.
Ағзаның әртүрлі минералды қоспаларға қажеттілігі және оның сыртқы орта
жағдайларына, қызметтік күйіне байланысты өзгерістері. Иондар тасымалдануының
ерекшеліктері және олардың ұлпалармен, мүшелермен таралуы. Иондардың термен және
