2. Жаттығу кезінде алған білімдерімен ЖҚТБ-ға байланысты мысал келтіру
3. Қатысушылардың біреуінен осы дискуссия туралы кішігірім 3-4 сөйлемнен тұратын
резюме құрауды тапсыру
Күтілетін нәтижелер
1. Әлеуметтік аспект
-дискриминациялық және жағымсыз сұрақтар
2. Физикалық аспект
-қорғансыздық
3. Экономикалық аспект
-жұмыс іздеу мен жұмыс табу кезіндегі қиындық
4. Эмоциялық аспект
-көңілсіздік қорқыныш сезімі
Оқытушыға ұсыныс
1. Оқушының АҚТҚ/ЖҚТБ инфекциясы барлық аспектіге әсер ететінін түсінгеніне көз жеткізу
2. АҚТҚ/ЖҚТБ жайлы өз ойларын айтқан оқушыларды мадақтау
4.1 А қажетті материалы
АҚТҚ/ЖҚТБ эпидемиясы
Әлемдік шолу
2004 жылғы БҰАТББ-ның ақпараттық есептуі бойынша , жер бетінде 39,4 млн адам ЖҚТБ-
мен ауырады. Олардың 37,2млн-ы ересектер, 17,6 млн-ы әйелдер, 2,2 млн-ы балалар (15
жасқа дейінгілері) 2004 жылы осы аурудан 3,1 млн адам (ересектер 2,6 млн,15 жасқа дейінгі
балалар-510000) қайтыс болды. Орта Азия елдеріндегі АҚТҚ/ЖҚТБ-ның таралу жағдайы
1. Ағымдық жағдай
Мамандардың есептеуі бойынша, бүгінгі күнде Орта Азияда 90мыңға жуық ЖҚТБ-мен
ауыратындар өмір сүруде.
2005 жылдың орта шенінде Орта Азияда ЖҚТБ-ға қарсы аумақтық күрес реализациясы бас-
талды. Осыған орай; ЖҚТБ-ға қарсы халықтық стратегиялар енгізілді. “Орта Азиядағы ЖҚТБ-
ны зерттеу” Халықаралық банктің есептеуі бойынша мына бес ел – Қазақстан, Қырғызстан,
Тәжікстан, Түркіменстан, Өзбекстан алдағы жиырма жылдықта ЖҚТБ эпидемиясының құрбаны
көп болатын елдердің қатарына енеді деген болжам бар.
Бүгінгі таңда ЖҚТБ-ның таралуына жастардың 80-90пайызы себепкер болады. Бұрынғы
Кеңес Одағы кезінде осындай көрсеткіштер мына елдерде – Ресей, Украина, Молдова орын
алды.
2. Болашақты қорғау
Мамандардың зерттеуі бойынша 2010 жылға 18,5 млн адам АҚТҚ инфекциясын жұқтыруы
мүмкін деген болжамдар айтылуда. ЖҚТБ-ның алдын алу жұмыстарын керек мөлшерде
ұйымдастырмаса, жоғарыдағы көрсеткіштердің болу қаупі болатындығын ескерген жөн.
3. Эпидемияны тоқтатуға түрлі мерекелік кештерді өткізу арқылы болады.
Мерекелік кештерді өткізе отырып, ЖҚТБ-ны тоқтатуға болатын фактілер
дәлелденген.
Тайланд және Комбоджа секілді мемлекеттер бұған үлгі бола алады. Себебі, олар ЖҚТБ-ны
таратуға жол бермейді.
Мысалы: 1991 жылы 143000, 2001 жылы 29000 адамның өмірін СПИД-тен аман алып
қалған.
4.Алдын-ала емдеудің негізі.
Қауіпті іс-әрекеттің өзгерісі.
Алдын-ала емдеудің ерекшелігі-адамдардың өз тәртіптеріне баса көңіл аударуы. Бұған
қалай қол жеткізуге болады?
Тәртіпті заңды психологиялық қатармен өзгертуге болады.
Тәртіпті өзгерту жолдары.
1.
Тіпті күнделікті кейбір әдеттері қауіпті болуы мүмкін екенін ойланбауы
2.
Ойлана бастайды(тәртіпті өзгертуге көмектесу керек)
3.
Іс-әрекетке дайын(өзін-өзі тәрбиелеуге үйрету, тәуекел жасаудан арылуға көмектесу)
4.
Іс-әрекет жасауда (өзін-өзі қолдау жүйесін қалыптастыру)
5.
Бағалы нәтиже (әрдайым жақын адамның қолдауын сезіну)
Мәселені шешуде әлеуметтік жарнамалар, плакаттар, бейнекөріністер бірінші деңгейде
тұрады. Содан кейін, тәртіпті өзгертуге нақты ақпараттар мөрленген материалдар, сенім
телефондары, мамандардың кеңестері қажет.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
74
Тиімді қорытындылар шығару үшін, айналасындағылар мен ата-аналар және туыстар мен
қолданушы топтар психологиялық көмек көрсетіп және арнайы жұмыс жүргізілуі керек.
Осы психологиялық тізімнің ерекшеліктерінсіз жүргізілген алдын алу жұмыстарының
деңгейі 1-ші және 2-ші деңгейде қалып қояды. Адамдардың көпшілігі осы қауіптің өзіне төнетіні
жайында ойланбайды, келесілері ойланса да жағдайды өзгерту үшін ешқандай шара
қолданбайды.
4.1 Б қажетті материалы
ТМД мен Шығыс Европада АҚТҚ/ЖҚТБ эпидемиясын тоқтату іс-шаралары.
Дүниежүзінде Шығыс Европа мен ТМД елдері АҚТҚ/ЖҚТБ ауруларының тез қарқында да-
мып, таралып жатқан елдері болып табылады. Россия, Украина, Эстония елдері дүниежүзінде
осы аурулар ең көп таралған елдер. Бұл елдерде 100 адамның біреуі АҚТҚ пен ауыруын
жұқтырған. АҚТҚ инфекциясының тез таралуы. Пандемияға айналып кету қаупін тудырады.
Ұлттық деңгейде алынған, белсенді саяси басшылық пен міндеттеме АҚТҚ -ны алдын алу
шаралары бағдарламасын жүзеге асыру үшін ауқымды қаржы келуін талап етеді. АҚТҚ эпиде-
миясының таралуын тоқтату үшін мемлекет тарапынан көлемді инвецтиция бөлінуі негізгі
факторлардың бірі.
АҚТҚ-ның алдын алу шаралары бағдарламасын жүзеге асыруда көптеген қызығушы
жақтар мен азаматтық ұйымдардың күш біріктіруі негізінде жасалған инвестициялар оның
негізін қалан-ған тасы болып табылады. Мекемелер мен қызыметкерлердің кең ауқымды іс-
әрекетін біріктіреді. Көптеген мекемелердің біріктірілген күші-қоғамдық, азаматтық, ЖҚТБ
ауыруы орталық-тары АҚТҚ пен жұмыс істейтін адамдар сонымен қатар бизнесмендер (БАҚ
және ойын сауық бизнесімен айналысушылар) Қауіпсіздік Комитеті АҚТҚ/ЖҚТБ мәселесіне
назар аударып және бағдарламаны жүзеге асыруды қадағалайды. Барлық елдерге жіберілген
информациялық компаниялар мен қоғамдық орындарға бағытталған білім бағдарламалары
АҚТҚ инфекция-сының таралуына ЖҚТБ пен емдеуді қажет ететін 80 мың адамның бүгін де тек
7 мың адам ғана емделуде. 70% шамамен 3 мың адам ТМД елдеріндегі қарсы терапиялық ем
алған Ресейде тұрады.
4.1 С қажетті материалдар
Білім барлығы үшін, ауқымды мониторингтік есеп 2003-2004 ж.
Барлық мемлекеттер алғашқы және орта білімнің тең дәрежеде еместігі жайында 2005ж бір
келісімге келді. Ауқымды мониторингтік есеп, кез-келген адамның білім алуда және тең дәре-
жеде бола алмайтындарына құқықтары бар екендіктерін белгіледі. Осы есеп пен келісе
отырып, бұл сұрақты шешу үшін көптеген мемлекеттерде білім танудағы гендерлік тепе-теңдік
үлкен реформалардың бір бөлігі болады делінген. Халықаралық ұйымдардың бірігуі БОББ
есебінде стратегиялық білімнің барлығына міндетті екендігінен туындағанын көрсетеді.
Халықаралық қоғамдар 2005 жылғы бастауыш және орта мектептердегі гендерлік тең-
сіздікті төмендетіп және 2015 ж гендерлік білім алуға құқығы бар, ол халақаралық конвенцияда
көрсетіліп, заңдастырылған және мемлекеттермен қол қойылған. Есепте әйелдер мен
қыздардың әлеуметтік және экономикалық басылымдықтары, білім алулары ерекше аталған.
Есепте теңсіздіктің көптеген аспектілеріне талдау жасалынған. Білім алу құқығына байла-
нысты мәселелердің шешімі мыналар мен байланысты: белгілі міндеттер, отбасы немесе қо-
ғамның күштеуі қыз балалардың мектеп орындарына дұрыс бармауы, ерте некеге тұру,
бұлардың барлығы қыз балалардың білім алу процестерінде кедергі жасайды, ауқымды
қасірет, қарулы қақтығыстар және қаражаттың жетіспеушілігі барлығы АҚТҚ/ЖҚТБ мен байла-
нысты. Білім алудағы құқықтық сұрақтар, мектептің жүйесінде қыз балалардың қандай дәреже-
де қамтылғанын, білімнің аспектілерімен және білім алуда арнайы әдістердің, арнайы орталар-
дың бар екендігімен байланысты. Сол сияқты мынандай алаңдаушылық бар, мектептерде қыз
балалардың әлеуметтік және экономикалық құқықтары қандай дәрежеде көрсетілген. Заңдағы
және реформадағы өзгерістер гендерлік тепе-теңдіктің толықтыруы болып табылады.
Есепте мемлекеттің атқаратын рөлі үш нақты жағдайда көрсетілген: әйелдер мен қыздар
үшін білім алудың мүмкіндік ортасы, заң актілері арқылы және саяси реформалар, гендерлік
тепе-теңдіктің болуы, инвестицияның бөлу, ресурстардың бір бөлігі әйелдер мен қыздардың
білім алуына және білім алу реформаларына арналған.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
75
Достарыңызбен бөлісу: |
