Оқытушыларына арналған әдістемелік нұсқау Алматы, 2006 жыл

ЖҚТБ  және  АҚТҚ
АҚТҚ  –  адам  қорғаныш  тапшылығының  қоздырғышы
Қоздырғыш  өмір  формасы
АҚТҚ-  инфекциясы  –  АҚТҚ  жұқпасын  тудыратын  іс-әрекет
ЖҚТБ  –  жұқтырған  қорғаныш  тапшылығының  белгісі. 
ЖҚТБ  –  АҚТҚ  жұқпасының  аяқтаушы  деңгейі,  өлі  жасушалармен  байланысты, 
иммунитетке  жауап  береді,  яғни  ағзаның  қорғанышы  және  сыртқы  фактордан.
ЖҚТБ  мен  АҚТҚ    маңызына  қатысты: 
ЖҚТБ/АҚТҚ  дүние  жүзіне  тез  таралып  келеді,  бірақ  әсіресе  дамыған  мемлекеттерде;
ЖҚТБ    ға  қарсы  осы  күнге  дейін  толығымен  емдейтін  дәрі-дәрмектер  жоқ;
ЖҚТБ-ға  қарсы  егу  жоқ;
Ешкім  АҚТҚ/ЖҚТБ-дан  сақтанбаған  жағдайда  АҚТҚ  жұқпасының  сақтанудың  алдын   
алуға  болады.
АҚТҚ/ЖҚТБ  туралы  білу  әсіресе  жастарға  өте  маңызды 
Жастар  АҚТҚ/ЖҚТБ  орталықта-рында  болады.  Олар  ЖҚТБ-ға  қатысты  хабарларды  көп 
біле  бермейді.  Көпшілігі  жасөспірім  шағында  тексерілу  кезеңінде  белгілі  болады.  Себебі, 
жастар  біріншіден,  есірткімен  жыныстық  қатынастың  дәмін  татады.  Дүние  жүзінің  үміті  жастар 
сол  уақытта  осы  жұқпалымен  күресетін  болады. 
Жастар  жыныстық  қатынаста  болады
Қазақстан  мен  басқа  мемлекеттердегі  сияқты  көптеген  жастардың  жыныстық  өмірі  жасөс-
пірім  шағында  басталады.  Кейбір  қыздар  мен  ұлдар  жыныстық  қатынасқа  15  жасқа  дейін  түседі. 
Бірақ  та,  ЖҚТБ-ң  таралуымен  тиімді  күресу  үшін  және  жастарды  қорғау  үшін,  олардың  ерте 
жыныстық  байланысқа  түскенін  мойындау  қажет.
Жастардың  көпшілігі  АҚТҚ/ЖҚТБ  туралы  жеткілікті  мәліметтерді  білмейді
Көп  адамдар  осы  кезге  дейін  АҚТҚ/ЖҚТБ  қауіпті  және  оның  бар  екенін  білмейді  және  де 
АҚТҚ-ң  жұғу  және  сақтану  жолдарын  білмейді  немесе  АҚТҚ/ЖҚТБ  туралы  қате  түсінікте  бола-
ды.  Кейбіреулер  АҚТҚ-ны  масаның  шағуынан  немесе  сау  болып  көрінген  адам  АҚТҚ  дұрыс 
екендігіне  сенеді.
Жасөспірімдерге  қатысты  жеткіліксіз  мәліметтер  мен  дағды  ЖҚТБ  алдында  қорғансыз 
болады.  Бұл  сұрақтар  әртүрлі  мемлекеттерде  өткен  әлеуметтік  тексерулерден  дәлелденеді.
Жастар  мәліметтерді  білуге  құқылы
Жастар  АҚТҚ  инфекциясынан  өзін  және  басқадан  қалай  қорғану  керек  және  АҚТҚ/ЖҚТБ 
зардаптарын  қалай  азайту  керек  екенін  білуге  құқылы.
Оларға:
адам  денесі;
гендермен  байланысты  сұрақтар;
жыныс  және  жыныстық  қатынас;
АҚТҚ/ЖҚТБ  және  қажетті  дағдылар;
өзінің  АҚТҚ  деңгейін,  тест  арқылы  өтетін  мүмкіншілігін  көрсететін  жерлер;
өзіңді,  жақын  туысқаныңды  және  достарыңды  АҚТҚ/ЖҚТБ  -дан  қалай  қорғану  керек;
білімді  ақпараттар  және  адам  құқығы;
жастарды  қалай  серіктестікке  қосуға  болатыны  туралы  білу  қажет.
3.3  ЖАТТЫҒУ
Қатер  бағасы
Уақыт:      30  минут
Көрнекілігі:        тест  “Қатердің  дәрежесі”
Тапсырамалар:
1. Жұқпалы  ЖҚТБ-ның  әртүрлі  жағдайдарғы  қатерлік  дәрежесін  бағалау.
Өткізу  ережесі.
1. Әрбір  қатысушыға  төмендегі  тестті  тарату  керек  және  жұқпалы  АҚТҚ-ға  қатердің  қандай 
дәрежеде  болатынын  белгілеуін  сұрау  керек. 
61
АҚТҚ/ЖҚТБ
 ТУРАЛЫ
 ЖАЛПЫ
 МАҒЛҰМАТТАР

2.
Қатысушылар  жұптанып  осы  тестке  жауап  береді,  содан  кейін  екі  жұп  бірігіп  тест 
жауаптарын  талқылайды.
3. Қорыта  келе  қатысушылардың  жауаптарын  ретімен  сұрап,  жауапқа  түсініктеме  беруін 
өтінеді.  Қатысушыларға  ескерту,  АҚТҚ  ауруы  тек  үш  жолмен  ғана  беріледі:  қан  арқылы, 
жыныстық  қатынас  арқылы  анадан  балаға.
Тест:  “Қатер  дәрежесі”
АҚТҚ-ны  жұқтырудың  қатерлі  дәрежесі
                  Жоғарғы 
Төменгі                  Қатер
                      қатер
    қатер                        жоқ
Беттен  сүю
Терең  сүйіс  (тіл  арқылы  сүйісу)
Ортақ  ыдысты  қолдану
Ортақ  дәретхана  қолдану
Жөтел,  түшкірік
Біреудің  тіс  щеткесін  қолдану
Бассейнге  түсу
Біреудің  қырыну  құралын  қолдану
Қайнатылмаған  құралдармен  денеге  сурет  салу
Қайнатылмаған  құралдармен  құлақ  тесу
Ортақ  шприц  пен  инені  есірткіге  қолдану
Тексерілмеген  қан  құю
Жәндіктердің  шағуы
Сақтанбаған  жыныстық  қатынас
АҚТҚ    мен  ауыратын  адамның 
істеген  тамағын  жеу
Тесттің  кілті:    Қатер  дәрежесі
АҚТҚны  жұқтырудың  қатерлі  дәрежесі
                  Жоғарғы 
Төменгі                  Қатер
                      қатер
    қатер                        жоқ
Беттен  сүю
                                                    +
Терең  сүйіс  (тіл  арқылы  сүйісу)
            +
Ортақ  ыдысты  қолдану
                                                    +
Ортақ  дәретхана  қолдану
                                                    +
Жөтел,  түшкірік
                                                    +
Біреудің  тіс  щеткасын  қолдану
                +
Бассейнге  түсу
                                                    +
Біреудің  қырыну  құралын  қолдану
                            +
Қайнатылмаған  құралдармен  денеге  сурет  салу                            +
Қайнатылмаған  құралдармен  құлақ  тесу
                            +
Ортақ  шприц  пен  инені  есірткіге  қолдану
                            +
Тексерілмеген  қан  құю
                            +
Жәндіктердің  шағуы
                                                    +
Сақтанбаған  жыныстық  қатынас
                            +
АҚТҚ-мен  ауыратын  адамның  істеген  тамағын  жеу
                                                    +
62
АҚТҚ/ЖҚТБ
 ТУРАЛЫ
 ЖАЛПЫ
 МАҒЛҰМАТТАР