46
ЕР
ЖЕТУ.
ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ
АНАТОМИЯЛЫҚ,
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ
ЖӘНЕ
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Басты бағалау. Таңдау тұрақтылық көпжақты теңдік және оны сыйлау басты
конценциялар адам міндеті. Бұл тараптарда осы сөздер мынандай мағынаны білдіреді.
Таңдау: Бостандықты таңдау, соның ішінде сексуалдық пайда болуы, қажетсіздік және
ортақ хабарды қолма-қол жеткізу және жағдай жасау, бір-бірін сыйлау міндеті.
Мәртебесі: Ер адам бағалы, жасына қарамай төуелсіз жыныстық қатынасты шамалай
отырып басқалармен өзіне керекті жыныстық қатынасты жасай алады.
Теңдік: Ерлер мен әйелдер тең. Оларды бірдей сыйлау, жеткізілген бағдарламаны бірдей
қолдану, сексуалды денсаулыққа жарата білу.
Сыйлау: Барлық ерлер мен әйелдерді сексуалды қабылдауға және таңдауға қарамай
сыйлауға міндетті.
Сексуалды қылық пен жеке тұлғаның тиісті жынысқа жатуын бағалау. Бұл басты белгі
қылық қатарына сыртқы көрініс (шаш жөндеу, бояуларды қолдану, сәндік бұйымдар және т.б.)
киімде ұстамдылық, анықталған тілді қолдану. Белгіленген көріністі қабылдау, өзінің жыныстық
қатынасын шығаруға мүмкіндік береді. Жыныстық қылық ылғи да үйреншікті қылық моделіне
жатпайды.
Жыныстық жас өзгеріс меншігі. Көбіне ерлерге рұқсат етіледі, әйелдерге рұқсат етілмейді
және керісінше осындай екі норма “Қос стандарт “ деп аталады.
Жасы келгендердің нормасына жыныстық қылықтар кіреді. Балаларға арналған дәл
осындай жағдай жастарға және тағы басқаларға арналған.
Жыныстық қатынас балаларда ерте сәбилік кезден пайда болады. Бірақ сексуалдық оянуы
пубертант кезеңнен басталады. Осы кезең әйелдердің екінші жыныстық белгі беру кезінде
пайда болады. Дәл осы уақытта жастар анық сексуалды түрткіні бастан өткізеді немесе физио-
логиялық қажеттілікті сезінеді. Жас өспірімдер кезеңінде сексуалды оянуы күшейеді, осы жас
өспірімдерді мастубрацияға апарады. Бұл көбінесе ер балаларға қатысты.Олардың Физиоло-
гиялық қажеттілігі гениталиямен байланысты. Ал қыздардың жас кезінде сексуалдың оянуы
бірде бар, бірде жоқ және белгілі эмоциямен байланысты, қиялды жағдаят. Секс басты болған
жағдайда жасөспірім болып қалу, сол кездегі амалдарды өзі мойындау, өзіне көңіл бөлдіру, өзін
адам қатарынан көрсету, жыныстық қатынасты орнына қою.
Физиологиялық ояну жастық шақтан басталады. Сонымен белгілі форма құруын доғар-
майды, үлкендермен қиын мінездері жиі қаралады және т.б. Жасөспірімдердің көңіл-күйлері
құбылмалы болып келеді. Бұл кезеңде олар өздерінің көңіл-күйлерін қадағалай алмайды және
ондай жағдай ұзақ уақытқа созылады. Мектептен берілген тапсырма жиі орындалмай қалып
жатады. Жастар көбінесе өз достарына қызығушылықпен қарайды. Уақытының көп мезгілін
физикалық ойындарға арнайды.
Бірінші көрінетін белгілер дәл сол кезеңдегі ата-анасымен, үлкендермен араласуы болып
табылады. Сонымен қатар бұл кезеңде ата-аналар балаларына көңіл бөлуі өте маңызды.
Сондықтан жасөспірімдердің кейбір қылықтарын тыйып, сексуалдық қатынасты орнымен шешу
керектігін қадағалау керек.
Психосексуалды жетістікке жету үшін, ұлдар мен қыздардың жағдайын бөлісу, басқалардың
арасындағы махаббат және жыныстық қарым-қатынасқа баға бере білу керек. Кейбір жас жігіт-
тер махаббатты сезінбей сексті үйренуден бастайды, кеш ұнатады, оларда осы жағдайды
жақсы меңгергені үшін ұят пайда болады, олар сезінеді және сүйгені үшін қысылады, кейбір
еркектер ешқашан да үйрене алмайды, өзінің жақсы көретін әйелімен болған кезде ғана
сезінеді.
Бұндай еркектер физиологиялық қатынаста секс түрінен рахат алуын пайдаланбай, эмо-
ция іздеуін жалғастырады. Бұл оның сексуалдық қатынаста онша жетіле қоймағанын көрсетеді.
Жеткіншек шақтағылардың психосексуалды жағдайының ерекшелігі.
Тәуелсіздік
Жеткіншек шақта қажет етушілік пайда болуы, неғұрлым ата-аналарына байланысты.
Жеткіншектер өздерінің құрдастарына аз бағынады. Бұл кезде ата-анасымен баласының
арасында қарсы тұрушылық күшейіп кетуі мүмкін.
Жекелік
Жеткіншектер өздерін танытқысы келеді, олар әрқашан “Мен кіммін?”, “Мен кім болам?”
сұраққа жауап іздейді. Бұл ойларын олар өздерінің жартысына білдіруді қажет етеді.
Жақындасу
Жеткіншектік кезең ол кiсілермен жақын араласуға дайындық кезеңі. Жеткіншектер
өздерінің эмоциясын басқаруды үйренеді. Олар біреуді сүйеді және сүйіктісі болады. Өздерінің
жақын адамдарымен қарым-қатынаста болады.
Бағалау жүйесі
Жасөспірімдер өздері өскен сайын мынадай сұрақтарға жауап іздеумен болады және оған
өздері жауап береді. Мен өзіме елестетемін. Жас өспірімдер сонымен қатар мынадай
сұрақтарға жауап іздейді. “Менің көз-қарасым қандай?”, “Мен неге сенемін?”, “Мен кімді таңдау
керекпін?”.
Мысалы жасөспірімдер жалпы бір бағытта таңдауы, немесе керісінше шешуі, алдауы
рұқсат етілген. Егер мақсатқа жетуге көмектесетін болса, не керек? Дәл осы сияқты сұрақ
жасөспірім алдында болуы мүмкін.
Сексті қолдану көз-қарасында сынау емес, ыңғайлы жағдайда сүйіспеншіліктің келуіне дейін
қалдыру керек.
Жасөспірімнің секс жайлыанықтау жүйесін бағыттау керек. Ата-аналар және басқада
үлкендер олардың баспалдағын қалауға жағдай жасау керек. Бірақ осы кезеңде жасөспірімдер
басқа да хабарларды игереді. Қатарластарынан көп құрамды ақпараттар, мектеп және т.б.
жерлерден
Шешуге болатын жолдар
1. Қатысушылар, кеңестер мен медициналық көмектерді жасөспірімдер қай жерлерден
алу керек екендігі туралы ақпараттар алды.
2.
Қатысушылар қауіпсіз жыныстық қатынастар туралы ойланады.
Оқытушыларға ұсыныс:
Жүктілікке екі серіктестің де жауапкершілік артатындығын қатысушыларға аса көңіл бөліп
айтып және осындай жағдайларда үлкендердің қатысуы дұрыс. Жасөспірім кездегі жүктілік,
баланың тууы, түсік (іш) тастау - өте қиын қадамдар.
Қазақстан Республикасының неке қию және жанұя заңына сәйкес ер адамдар мен әйел
адамдарға неке қиюға 18 жастан рұқсат етіледі. Белгілі себептерде АХАЖ орындары некелік
жасты тек 2 жылға төмендете алады.
Алдын ала клиникалар мен денсаулық сақтау орталықтары туралы хабардар болсаңыз,
жасөспірім шақтағы жүктілік жайында қатысушыларға хабарлаңыз.
Қатысушыларды әдістермен және контрацепцияның әдіс-амалдарымен таныстыру үшін,
дәрігер-гинекологты шақыруға болады.
ЕР
ЖЕТУ.
ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ
АНАТОМИЯЛЫҚ,
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ
ЖӘНЕ
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
47
Достарыңызбен бөлісу: |
