Ерте жастағы және күштеп қиылатын некелердің алдын алу

18

ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ КҮШТЕП ҚИЫЛАТЫН НЕКЕЛЕРДІҢ АЛДЫН АЛУ

ЖАС САНАТЫ

ЭМОЦИЯСЫ

САНА-СЕЗІМІ

МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫ 

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ 

БАЛАЛАР

 

Балалар бұл жаста 

дәрменсіз әрі тез 

жәбірленгіш болады.

Айғай-сүрең, 

мазасыздық. Ажырасу 

туралы дабыл. 

Эмоционалдық 

естен айырушылық, 

ашушаңдық. 

Оқиғаларды тез ұмыту. 

Зорлық-зомбылықты 

шамалап түсіну. 

Отбасының қайта 

бірігуін қалау.

Жиі жылайды. 

Ашушаңдық, ойға 

беріліп кету, селқостық, 

ұстамсыздық, 

өзімшілдік. 

Бастығырылу, ұйқының 

бұзылуы.

МЕКТЕП 

ОҚУШЫЛАРЫ 

Бұл жастағы балалар 

зорлық-зомбылыққа 

белсендірек қарсылық 

әрекеттер жасайды. 

Күйзеліс, жабырқаңқы 

жағдай, мазасыздық, 

жазықты болу 

мен ұят сезімі. 

Жауапкершілікті 

және дәрменсіздікті 

сезінеді, үлкендерге 

деген сенімсіздік. 

Зорлық-зомбылық 

жасайтын (бір 

мезгілде шын 

берілгендік пен 

күдіктену) ата-анаға 

қатысты екі жақты 

сезім.

Ойды бір жерге 

жинақтай 

алмаушылық, беймаза 

ойлар мен зорлық-

зомбылық кейпі. 

Зорлық-зомбылық 

құрбанын немесе 

отбасын босатуға 

байланысты құрғақ 

қиялдар. Зорлық-

зомбылықты түсінуге 

ұмтылыс.

Мектептегі сабақ 

үлгерімінің төмендеуі. 

Психо-соматикалық 

сипаттағы (іші, басы 

ауру) шағымдар. 

Өзгелерге деген 

агрессивті және қатал 

қатынас.

Ешкімді 

тыңдамаушылық 

және қиқар мінез. 

Қатарластарымен 

қарым-қатынастың 

бұзылуы. Зиянды 

әдеттердің қалыптаса 

бастауы.

ЖАСӨСПІРІМ 

ЖАСТАҒЫЛАР

Отбасында ылғи 

да шыдамсыздық 

және күш көрсету 

көріністері баланы 

жасөспірім 

жасында отбасынан 

бөлектенуіне алып 

келеді. Соның 

салдарынан 

жеткіншектер өз 

отбасыларын тастап 

кетіп, әлеуметке 

қарсы және өзін-

өзі күйрету мінез-

құлықтарын көрсете 

бастауы мүмкін.

Жазықты болу және 

ұят сезімі, өзін-өзі 

өлтіру идеясы. Ашу, 

ыза, ағынан жарылу, 

агрессияшылдық 

көріністер. Күйзеліс 

және үмітсіздік сезімі. 

Ата-аналардың біріне 

берілгендік. Өзгелерді 

аяушылықтың 

болмауы, үлкендерге 

күдікпен және 

сенімсіздікпен қарау.

Мазасыз ойлар және 

зорлық-зомбылық 

кейпі. Ойды бір 

жерге жинақтай 

алмаушылық. 

Махаббат пен күш 

көрсету ұғымдарының 

араласып кетуі. 

Зорлық-зомбылық 

қалыпты жағдай 

дегенге сену. Өз 

әрекеттері үшін кінәні 

өзге біреуге аудара 

салу.

Мектептегі сабақ 

үлгерімінің төмендеуі, 

сабаққа қатыспау, 

үйден қашып кету. 

Жоғары сексуалдық 

белсенділік. Әлеуметке 

қарсы мінез-құлқы, 

құқықбұзушылық, 

ішімдікке, есірткіге 

құмарлық.

Ересектермен 

ынтымақтаса жұмыс 

істеуден бас тарту, 

жеке адамдар 

арасындағы қарым-

қатынаста қоқан-

лоққы және күш 

көрсету мінез-құлқы. 

Сүйіктісіне күш 

көрсету және жәбірлеу.

Кесте 

Балаларға қатал қараудың салдары

3

18.02.2014 ж. жағдай бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізілген.

19

Әдістемелік құрал 

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтан қорғайтын басты құралдардың бірі «Тұр-

мыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы»

3

 Мемлекет басшысы 2009 

жылы 4 желтоқсанда қол қойған №214-4 ҚР Заңы болып табылады.

1-бап. Негізгі ұғымдар 

1)  жәбірленуші  -  өзіне  қатысты  тұрмыстық  зорлық-зомбылықпен 

моральдық  зардап,  дене  зардабы  және  (немесе)  мүліктік  зиян 

келтірілді деп ұйғаруға негіз бар жеке адам;

1-1) көмек көрсету жөніндегі ұйымдар – осы Заңға сәйкес жәбір-

ленушілерге арнаулы әлеуметтік кызметтер және (немесе) 

көмек көрсетуді жүзеге асыратын заңды тұлғалар;

2)  отбасы-тұрмыстық  қатынастар  –  ерлі-зайыптылар,  бұрынғы 

ерлі-зайыптылар,  бірге  тұратын  немесе  бірге  тұрған  адамдар, 

жақын туыстар, ортақ баласы (балалары) бар адамдар арасын-

дағы қатынастар;

3)  тұрмыстық  зорлық-зомбылық  -  отбасы-тұрмыстық  қатынастар 

аясында бір адамның басқаға (басқаларға) қатысты дене зарда-

бын және (немесе) психикалық зардап келтіретін немесе келтіру 

қаупі  бар  құқыққа  қарсы  қасақана  әрекеті  (іс-әрекеті  немесе 

әрекетсіздігі);

4)  тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы – тұрмыстық зор-

лық-зомбылық профилактикасының субъектілері жүзеге асыра-

тын, отбасы-тұр мыстық қатынастар аясында адамның және аза-

маттың конституциялық құқықтарын, бостандықтары мен заңды 

мүдделерін  қорғауға,  тұрмыстық  зорлық-зомбылықтың  алдын 

алуға және жолын кесуге, сондай-ақ оларды жасауға ықпал ететін 

себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған 

құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастырушылық 

шаралар кешені;

5)  тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының субъектілері 

-  тұрмыстық  зорлық-зомбылық  профилактикасын  жүзеге  асы-

ратын мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару орган-

дары, ұйымдар және Қазақстан Республикасының азаматтары.

17-бап. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жеке профи-

лактикасының шаралары

2-пункт. 

1)  профилактикалық әңгімелесу;

2)  әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жасау не қорғау 

нұсқамасын шығару үшін тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған 

адамды ішкі істер органдарына жеткізу;

3)  қорғау нұсқамасы;

4)  әкімшілік ұстау;

5)  медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары;

6)  құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу;

ЖА

ЛПЫ 

АҚПАР

АТ

ТАР