4
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ КҮШТЕП ҚИЫЛАТЫН НЕКЕЛЕРДІҢ АЛДЫН АЛУ
Құрастырушылар: Әсия ХАЙРУЛИНА –
«Әйелдердің шығармашылық бастамасы Лигасы» ҚБ
төрайымы, ҚР Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-
демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссияның мүшесі; Гүлмира
ӘЖІҒАЛИЕВА – заңгер; Дина КЕНЕНСАРИНОВА – үйлестіруші.
Рецензияшылар: Гүлнұр Дүйсенова ХӘКІМЖАНОВА,
м.ғ.к, «Әлеуметтік қызметкерлер мен
еріктілер қауымдастығы» ҚБ президенті, «Әлеуметтік жұмыс - әлеуметтік
қызметтер» журналының бас редакторы.
Зәмзә Мұташқызы ҚОДАР Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогикалық Университетінің
әлеуметтік және гендерлік зерттеулер ғылыми-зерттеу институтының
директоры, философия ғылымдарының докторы, Ресей Жаратылыстану
Академиясының корреспондент-мүшесі, ҚР Президенті жанындағы
Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық
комиссиясы Эксперттік Кеңесінің мүшесі.
Орыс тілінен аударған және редакторы - Оңғар ҚҰРАЛОВ
Бұл материалдар
«Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі Бала құқықта-
рын қорғау жөніндегі Комитеті» ММ-нің тапсырысы бойынша
«Әйелдердің шығар-
машылық бастамасы Лигасы» әзірледі және Қазақстандағы ерте және күштеп қиылатын
некелер проблемалары туралы мәліметтерден тұрады. Көмекші құралда ұғымдық негіз-
дерді қосқанда проблемалардың барлық аспектілері көрініс тапқан; қыз балалардың
құқықтарын қорғаудағы халықаралық және қазақстандық заңнама; гендерлік теңсіздік
деңгейіне әсер ететін діни және мәдени стереотиптерге байланысты мәселелер; сондай-ақ
репродуктивтік денсаулықты қорғауға, ВИЧ/СПИД-тің, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың
алдын алуға қатысты материалдар. Бұл мәліметтер ерте және күштеп қиылатын неке-
лердің алдын алу мақсатында жасөспірімдермен педагогикалық шаралар ұйымдастыруға
және ата-аналар мен тұрғындарға түсіндіру жұмыстарын жүргізуге бағытталған.
УДК 347.6
ББК 67.404.4
Е 74
УДК 347.6
ББК 67.404.4
Е 74 Ерте жастағы және күштеп қиылатын некелердің алдын алу
Әдістемелік құрал/құраст. Ә.Хйрулина, Г. Әжшғалиева, Д.
Кененсаринова
. – Алматы; 2014. – 100 б.
–қазақша-орысша
ISBN 978-601-80292-5-7
Таралым 1000 даналардың. Издательство Арт Депо студия. Тапсырыс № 331
ISBN 978-601-80292-5-7
Алматы, 2014
5
Әдістемелік құрал
Өзектілігі
4
Ерте жастағы және күштеп қиылатын некелер дегеніміз не
5
Құқықтық контекст
8
Қыз балалар құқықтарын көтермелеу
10
Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу
14
Репродуктивтік құқықтар және денсаулық
19
Ислам – отбасындағы әйелдердің ролі туралы және
ислам – әйелдер мен қыз балаларға қатысты күш
көрсетуге қарсы
21
Шынайы оқиғалар
24
Ата-аналар мен жергілікті тұрғындар үшін
«Қыздарымызды бірге қорғаймыз» атты сынып сағатын
өткізуге арналған материалдар
27
Жасөспірімдер үшін «Сіздер есейіп келесіздер» атты
тақырыптық сабақтар өткізуге арналған материалдар
28
Жеткіншектер үшін «Репродуктивтік денсаулық»
тақырыбы бойынша тренинг өткізудің жобалы жоспары
34
«ВИЧ/СПИД-тің алдын алу» тақырыбы бойынша тренинг
өткізудің жобалы жоспары
36
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ КҮШТЕП ҚИЫЛАТЫН НЕКЕ ЛЕРДІҢ
АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША ТҮСІНДІРУ ЖҰМЫС ТАРЫН
ЖҮРГІЗУ КЕЗІНДЕГІ НЕГІЗГІ ҮНДЕУЛЕР
40
Дереккөздер
41
Мазмұны
6
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ КҮШТЕП ҚИЫЛАТЫН НЕКЕЛЕРДІҢ АЛДЫН АЛУ
Өзектілігі
Әйелдердің шығармашылық бастамасы Лигасы жүргізген Қазақстандағы
ерте және күштеп қиылатын некелер проблемалары жөніндегі зерттеу
16 жасқа толмаған және Қазақстандағы әйел тұрғындарының бестен бір
бөлігін құрайтын жеткіншек қыздар елдегі ерекше және зорлық-зом-
былық көріністеріне жиі ұшырайтын бөлігіне жатады.
Олар тек жыныстық жетілу кезеңіне байланысты
физиологиялық жас ерекшеліктерімен, психологи-
ялық-эмоциональдық проблемалармен ғана емес,
сонымен бірге түрлі әлеуметтік-экономикалық
мәселелермен, сондай-ақ әлі күнге Қазақстанның
кейбір аймақтарында кездесетін кемсітушіліктер
мен зорлық-зомбылықтардың жасырын түрлерімен
бетпе-бет келеді. Осындай келеңсіз көріністердің
бірі - кәмелет жасына толмаған қыз балаларды күй-
еуге беру немесе некеге отыру мақсатында алып
қашу сияқты ерте жастағы және некені күштеп
қию жағдаяттары. Мұндай әрекет қазақстандық та,
халықаралық та заңнамалар нормаларына қайшы
келеді, сондай-ақ болашақ әйелдердің денсау-
лығына және әлеуметтік саулықтарына түзелместей
зиян келтіреді.
Біздің зерттеулеріміз ерте және некені
күштеп қию проблемаларының негізгі
себептерінің бірі – жеткіншектер мен ере-
сектердің әйелдер мен қыз балалардың
құқықтарына қатысты, зорлық-зомбылыққа
қарсы тұра білудің қажеттігіне және қыз
балалар мен жеткіншектердің репро-
дуктивті денсаулығын сақтаудың маңы-
здылығына қатысты жеткілікті дәрежеде
хабардар еместігін көрсетіп берді.
Осыған байланысты жеткіншектердің өздерінің
де, сондай-ақ олардың ата-аналары мен жергілікті
тұрғындардың да кәмелет жасына толмаған қыз
балалардың қоғамның ерекше әлсіз тобы ретінде
құқықтарын қорғаудың маңыздылығы туралы түсінік
деңгейін арттыру жөніндегі шараларды қабылдау
қажет. Бұл шаралар қыз балалар мен әйелдерді
кемсітуге, әлеуметтік және мәдени сенімдерге бір-
лесе қарсы тұрудың катализаторы болуы тиіс. Педа-
гогтар мен білім беру жүйесінің өзге де қызметкер-
лері осы мақсатты топқа тікелей әсер ете алатын
негізгі қатысушы ретінде араласуы әрбір қыз бала
үшін амандығы мен саулығын қамтамасыз ететін
мақсатқа сәтті жетудің негізі болып табылады.
