37
Мемлекеттің балалардың қҧқықтарын қорғау саласындағы жетістіктеріне
қарамастан, іс жҥзінде балалар қҧқықтарының бҧзылуы қоғам ӛмірінің барлық
салаларында дерлік кездеседі. Омбудсменнің 2011 жылғы есепті дерегі
бойынша 2009 жылдан бастап Адам қҧқықтары жӛніндегі уәкіл атына балалар
қҧқықтарының бҧзылуы туралы тҥскен арыздардың 3 есеге артуы байқалып
отыр: 2009 ж. - 24 ӛтініш, 2010 ж. - 43, 2011 ж. – 106. Бҧл бҧзушылықтар
санының кӛбеюіне, халықтың қҧқықтық сауаттылығының артуынан арыздану
ресімінің дамуына да байланысты болуы мҥмкін.
Ӛтініштердің едәуір бӛлігі балалардың сапалы білім мен медициналық кӛмек
алу, әлеуметтік қамсыздандыру, тҧрғын ҥй алу, оқу, медициналық, тәрбиелеу
және басқа мекемелердегі әкімшілендіру, алименттердің уақтылы тӛленуі
мәселелеріне қатысты. Осылайша, қоғамда қалыптасқан жағдай қолданыстағы
заңнама балалардың қҧқықтары мен мҥдделерінің нақты қорғалуын
толыққанды қамтамасыз ете алмайтынын және кӛп жағдайда оларды іске асыру
тетіктері кӛзделмейтінін куәландырады. Мҥмкіндігі шектеулі, жетім балалар
мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар және аз қамтылған
отбасылардан шыққан балалар осал жағдайда қалып отыр. Ең алдымен,
заңнамада жергілікті органдардың ӛз функцияларын орындауына жауаптылығы
нақты жазылуы тиіс. Заңдарды іске асыру тетіктеріндегі проблемалы
аймақтарды анықтауды жалғастыру және балалардың қҧқықтары мен
мҥдделерін қорғау саласындағы заңнаманы жетілдіру қажет.
«Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан
Республикасы Президентінің Жарлығы.
Аталған Жарлықпен «Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік
білім беруді дамытудың 2008 – 2012 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2008
жылғы 1 шілдедегі № 626 Жарлығының кҥші жойылды деп танылды (№ 32,
333-қҧжат).
Бағдарлама мақсаттарының бірі білім беру қызметіне тең қол жеткізуді
қамтамасыз етуге бағдарланған қаржыландыру жҥйесін жетілдіру, балаларды
мектепке дейінгі сапалы тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, оларды
мектепке даярлау ҥшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әр тҥрлі
бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету және инклюзивті білім
беруді дамыту болып табылады. Бағдарлама екі кезеңде іске асырылатын
38
болады: бірінші кезең: 2011 – 2015 жылдар; екінші кезең: 2016 – 2020 жылдар.
Кҥтілетін нәтижелер: білім беру мен тәрбиелеудің қҧрылымындағы,
мазмҧныны мен технологияларындағы, білім беру қызметін басқару
жҥйесіндегі, ҧйымдастырушылық-қҧқықтық нысандарындағы ӛзгерістер. Білім
беру
«Қазақстан
-
2030»
ҧзақ
мерзімді
Стратегиясының
басты
басымдықтарының бірі болып табылады, сондықтан білім беру жҥйесін
жетілдіру аталған мақсатқа жету жолында ерекше рӛлге ие.
«Қазақстанда балалар үйлері бітірушілерінің кедейшілігін тӛмендету»
Еуропалық Одақтың қаржыландыруымен Орталық Азия Еуразия Қорының
2010 – 2012 жылдарға арналған жобасы.
Жоба балаларға арналған мекемелер бітірушілерінің арасындағы сәтсіздіктің
негізгі себептерін анықтауға, сондай-ақ бітірушілердің балалар ҥйлерінен
шыққаннан кейінгі қоғамға сәтті бейімделуіне ықпал ететін тиімді әдістерді
әзірлеуге және енгізуге бағытталған. Жоба жергілікті ҥкіметтік емес
ҧйымдармен және мекемелермен ынтымақтастықта Қазақстанның тӛрт
ӛңірінде: Астана, Қостанай, Павлодар және Шымкентте іске асырылуда.
«Отбасы мен қоғам әлеуетін нығайту» ЮНИСЕФ-тің 2008-2010 жылдарға
арналған жобасы
Бағдарламаның мақсаты «аналар денсаулығы мен тамақтануын жақсарту,
кҥнделікті қызметтерге қолжетімділік пен ӛмірлік дағдыларға оқытуды қоса
алғанда босануға кӛмектесетін алдыңғы қатарлы технологияларды қолдану»
болып табылады. Бағдарлама шеңберінде
25
мына жобаларды іске асыру
жоспарланып отыр: «Перинатальдық кҥтімнің алдыңғы қатарлы дағдыларын
ендіру», «Жастарға психоәлеуметтік кӛмек кӛрсету қызметтерін енгізу,
репродуктивтік жас және АИТВ/ЖИТС проблемасы туралы білімдерді
жақсарту», «Бала туатын жастағы аналардың қан аздықпен ауыруын тӛмендету
ҥшін ҧнды темірмен және фолий қышқылымен байыту жӛніндегі науқан» және
«Қҧс және адам тҧмауының алдын алу жӛніндегі ақпараттық науқан».
Жоғарыда кӛрсетілген іс-шаралар кешенін ӛткізу 0 жастан 5 жасқа дейінгі
балалардың ӛмір сҥру мен даму қҧқығын қамтамасыз ету мҥмкіндігін
арттырады және оларды жасӛспірімдік және ересек ӛмірге даяр және дені сау
болып ӛсуге кӛмектеседі деп кҥтілуде.
25
http://www.unicef.org/kazakhstan/ru/what.html
39
Жыл сайынғы негізде ӛткізілетін «Қуан, сәби», «Ризашылық», «Балаларға
жылулық сыйла», «Қамқоршы кҥні» республикалық акциялары балалар
ҥйлерінің тәрбиеленушілерін 9%-ға азайтуға мҥмкіндік бергенін атап ӛткен
жӛн. Бҧдан басқа,
кәмелетке толмағандардың қараусыздығы
мен
панасыздығының алдын алу жӛніндегі жҧмыс белсендірілді. Сонымен қатар
ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына тәрбиелеуге алған
қазақстандық азаматтарды ынталандыру мәселесі шешілді.
ҚР БҒМ Балалар құқығын қорғау комитетінің және БҰҰ (ЮНИСЕФ)
Балалар қорының «Балаға оң кӛзбен қарайтын қала» жобасы
«Балаға оң кӛзбен қарайтын қала» - бҧл БҦҦ (ЮНИСЕФ) Балалар қорының
ғаламдық бастамасы, ол 1996 жылы БҦҦ екінші конференциясында елді
мекендер бойынша жарияланды. «Балаға оң кӛзбен қарайтын қала» Балалар
қҧқығы жӛніндегі конвенцияны мейлінше толық іске асыруға ықпал етуге
бағытталған балалар ӛмірінің аса жоғары сапасына қол жеткізуге кӛмектесетін
жергілікті басқару стратегиясы болып табылады. Осындай балаға дос болу
міндеттемелерін ӛзіне алған қала жергілікті басқару жҥйесін Балалар қҧқығы
конвенциясының қағидаттарына сәйкес қҧрастыруы тиіс
26
.
Ғаламдық бастамаға Білім және ғылым Министрлігі баспасӛз қызметінің
мәліметі бойынша Қазақстанда 17 қала қосылған (Астана, Алматы, Сарань,
Сатпаев, Балхаш, Абай, Осакаровка, Семей, Ӛскемен, Ақсу, Екібастҧз,
Павлодар, Ақсай, Қызылорда, Петропавловск, Ақтӛбе, Шымкент). ҚР БҒМ
Балалар қҧқығын қорғау комитеті аталған қалалардың әкімдіктерімен
меморандумдарға қол қойды.
Қалаларда балалар, отбасылар жағдайы зерттелген, мекемеаралық ҥйлестіру
кеңестері қҧрылған, халықаралық бастаманы жҥзеге асыру стратегиялық
бағдарламалары қҧрылып, қабылданған.
Нәтижесінде халықаралық бастаманы жҥзеге асыратын қалаларда келесі
жобалар енгізілуде: «Балаларға жылы шырайлы емханалар», «Балаларға жылы
шырайлы кітапханалар» (Балхаш), «Әке кеңесі» мен мәдени-сауықтыру және
спорттық орталықтары жҧмыс істейді (Сатпаев), Отбасын және балалықты
қолдау орталығы, Кҥрделі отбасы орталығы (Ӛскемен), Кҥрделі отбасы
орталығы (Сарань). Сонымен қатар балаларды топтық сабақтарға әкелуді
ҧйымдастыру мен арнайы жабдықталған бӛлмелерді қҧрумен бірге инклюзивті
26
http://www.zakon.kz
Достарыңызбен бөлісу: |
