Қазақ тілі
225
561-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
1) Әлкей Марғұланды кім деп танимыз?
2) Ә.Марғұланның балалық шағы туралы не айта
аласыздар?
3) Қызметі мен еңбектері жайлы не білесіздер?
4) Ә.Марғұлан Шоқан Уәлихановтың мұрасын жинақтаушы
екендігі жайлы не айтасыздар?
562-тапсырма. Мәтінді тақырыпшаларға бөліп, жоспар
құрып мазмұндаңыздар
563-тапсырма. Берілген сөздердің синонимін табыңыздар.
Мұра. Ғалым. Ел. Мұғалім. Жинақтаушы. Өлке.
564-тапсырма.
Төменде
берілген
сөз
тіркестерінің
мағынасын түсіндіріңіздер.
қажырлықпен еңбек ету
өзіндік із қалдыру
тәлім алу
еңбек жолы
зерделеген құнды еңбектер
шашырап жатқан
күш жұмсау
талмай іздену
ғұмыр бойы
мақсатқа жету
565-тапсырма. Мына ғибрат сөздерді мұқият оқып,
мазмұнын түсінуге тырысыңыздар.
Дүниетану, білімге талпыну әрбір адамның есейген
дәуірінен аңсап қараған түбегейлі ісінің бірі болып келеді. Егер
бұл талпыну болмаса, әрбір адам білімге, еңбекке үңіле
қарамаса, тек ақша қарын тойдырып, ұйқымен уақыт өткізсе,
ешбір ілгері басу − прогресс те болмас еді.
Ә. Марғұлан
Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова
226
Парасаттылық, шарапаттылык, кеңдік, адалдық ғылымда
қызмет істеген әрбір адамға лайық, халқымызды мәпелеп, бетке
ұстары − ғылым адамдары.
Евней Букетов
Ғылымды үйренем деген адамның ақыл-ойы айқын, ерік-
жігері, тілек-мақсаты ақиқат пен әділдік үшін талап жолында
болуы шарт. Жай ләззат іздеу, кәсіпқұмарлыққа ұқсас әрекет
онда болмасқа керек.
Әл-Фараби
Болмасаң да ұқсап бақ,
Бір ғалымды көрсеңіз...
Сізге ғылым кім берер
Жанбай жатып сөнсеңіз.
Абай Құнанбаев
566-тапсырма. Төменде
берілген сөздерді біріктіре
отырып, сөз тіркесін, сөйлем құрастырыңыздар.
ғылым
ғалым
ғұлама
адам
қажырлы еңбектер
тәлім
жинақтаушы
құнды
қайраткері
мұрасын алу
567-тапсырма. Білім, ғылым туралы қандай мақал-мәтел
білесіздер.
Білім,
ғылым
туралы
өз
толғаныстарыңыз,
пікірлеріңіз қандай?
568-тапсырма. Ғалым сөзімен есімді тіркес жасаңыздар.
Үлгі: Ойшыл ғалым Ә. Марғұланның өмір жолына
байланысты берілген кестені толтырыңыздар.
569-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұнын айтып беріңіздер.
Уәлиханов Шота Ыдырысұлы 1932 жылдың 26 сәуірінде
бұрынғы Көкшетау облысы, Айыртау (қазіргі Павлодар)
Қазақ тілі
227
ауданының Сырымбет аулында, дүниге келген қазақтың әйгілі
сәулетшісі. 1978 ж. Қазақ Кеңес социалистік республикасының
еңбек сіңірген сәулетшісі атағы берілген. 1956 ж. Мәскеудің сәулет
өнері институтын бітірген. 1956−1965 жылдар аралығында Қазақ
қала құрылысын жобалау институтында және КСРО (Кеңес
социалистік республикалар одағы) құрылыс және сәулет өнері
академиясының Қазақ филиалында сәулетші, кіші ғылыми
қызметкер болды. Ал 1966−1967 жылдар аралығында Алматы
қаласы бас сәулетшісінің орынбасары. 1967−1970 жылдар
аралығында Қазақ өнеркәсіп құрылысын жобалау институтының
(«Қазпромстройниипроект») аға ғылыми қызметкері. 1971−1978 жыл-
дар аралығында Қазақ КСР-нің мәдени ескерткіштерін қорғау
қоғамы төрағасының бірінші орынбасары 1973−1975 жьлдар
аралығында
Қазақстан
сәулетшілер
одағы
басқармасының
төрағасы. 1975 жылдан бері КСРО Сәулетшілер одағы'
басқармасының хатшысы. 1982 жылдан бастап, Қазақ азаматтық
ауыл құрылысын жобалау институтында («Граждансельпроект»)
бас сәулетші. Уәлиханов Шота − бірнеше қоғамдық ірі
ғимараттардың, 20 монумент пен ескерткіштердің (басқалармен
бірге) авторы. Солардың ішінде: Алматыдағы «Динамо» стадионы
(1958), «Универсам» магазині (1979), «Казгипрозем» үйінің
(1983) ғимараттары бар.
Сонымен қатар, Шоқан Уәлихановтың ескерткішінің (1969)
(ол үшін 1970 жылы Қазақ КСР-нің Мемлекеттік сыйлығы берілді)
және бұрынғы Семей облысының Қарауыл селосындағы Абай
ескерткішінің Әліби Жангелдиннің, Тоқаш Бокиннің, Ғани
Мұратбаевтың, т.б. ескерткіштерінің авторы. Ол Қазақстан сәулет
өнері мәселелеріне арналған көптеген еңбек жазды. Шота
Уәлиханов − драматург. КСРО Жазушылар одағының мүшесі.
Оның «Шоқан», «Ағнұр», «Тағдыр» атты пьесалары республика
театрларының сахналарында қойылды. Халықаралық сәулетшілер
одағының дүниежүзілік 12 − 13 конгрестеріне қатысты.
570-тапсырма . Мәтін бойынша сұхбат құрастырыңыздар.
571-тапсырма. Мәтінді орыс тіліне аударыңыздар.
Біздің елтаңбамыз шеңбер ішінде. Шеңбер мағынасы −
тіршілік, шексіз өмір дегенді білдіреді. Елтаңбадағы ең негізгі
