Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова
250
638-тапсырма. Төмендегі сөздердің түсініктемесін біліп
алыңыздар.
Ағаш үй – ағаштан орап жасаған үй. Қос – киіз үйдің бір
түрі. Жер кепе – жер үй, лашық. Абылайша – киіз үйдің бір түрі.
Жорықта, не үдере көшкенде уық пен шаңырақтан тіге салып,
үзікпен жабады. Ақ орда – ақ киіз үй. Ақбоз үй – бозғылт
киізбен жапқан киіз үй. Жоламай (жол амал) – жолда жүргенде
тігетін киіз үй (оның уық, керегесі болмайды). Жар – үйдің
қабырғасы. Жақтау – босаға, қасек. Қанат – киіз үйдің керегесі.
«Алты қанат ақ орда үй шайқалды» (Абай). Алты қанат – алты
бөлек (алты қанат кереге, алты қанат ши).
639-тапсырма.
Әр
халықтың
ақын-жазушыларының
пікіріндегі ортақ әңгіме не туралы екенін түсіндіріңіздер.
Айтылған пікірлердегі негізгі ойларды анықтаңыздар.
Ана тілін жақсы меңгеріп алмай тұрып, өзге пәндерді
түсіну мүмкін емес. Ана тілі – жүректің терең сырларын,
халықтың
басынан
кешкен
дәуірлерін
ұрпақтан-ұрпаққа
жеткізіп, сақтап отыратын қазына.
Ж. Аймауытов
Ана тілім менің! Сен маған ризасың ба, білмеймін, бірақ
менің тілегім сенсің. Сені мен мақтан етемін.
Р. Ғамзатов
Білімділіктің ең басты факторы туған тілінде сөйлеу мен
оны сыйлаудан басталады.
Г. Гегель
Туған тіл – ақыл-ой дамуының негізі және барлық
білімдердің қазынасы.
К.Д. Ушинский
640-тапсырма. Берілген сөз тіркестерін пайдалана
отырып, шағын мәтін құрастырыңыздар.
Құрылыс жұмыстары, құрал-жабдық, құрылыс машиналары,
доңғалақты кран, топырақ таптауыш, жер қазғыш машиналар,
Қазақ тілі
251
тастақ қабаттарды бұзу, көтергіш кран, жолдар салу, жөндеу
жұмыстары, өңдеуіш машиналар.
641-тапсырма. Термин сөздерді жаттап алыңыздар.
құрылыс құрылымдары – строительные конструкции
қопарғыш – корчеватель
бұта кескіш – кусторез
бояу жұмыстары – малярные работы
құрылыстың механикалық құралдануы – механовооруженность
жинақтау – монтаж
аспалы қабырғалар – навесные стены
тозаңдату – напыление
қаптау – обделка
жиек – обрез
642-тапсырма. Мәтінмен танысыңыздар.
Құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және
жобалау институты
Құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау
институты, «НИИ стромпроект» ЖШС 1931 жылы Құрылыс
материалдары мен ғимараттар ғылыми-зерттеу институты
ретінде құрылған. Алматы қаласында орналасқан. 1942 жылдан
КСРО ҒА-ның Қазақ бөлімшесі жанындағы химия металлургия
институты 1945 жылдан Қазақстан ҒА-ның Химия институты,
Металлургия және кен байыту институты, отқа төзімді және
құрылыс материалдары институты, 1953 жылдан Архитектура,
құрылыс және құрылыс материалдары институты, 1956 жылдан
Қазақстан ҒА-ның Құрылыс және құрылыс материалдары
институты атанды. 1957 жылдан КСРО Құрылыс және
архитектура академиясының қазақ бөлімшесі болды. 1965 жыл-
дан қазіргі атымен аталады. Құрамында құрылыс материал-
дарын сертификацияны сынақтан өткізетін, т.б. көптеген
лабораториялар, 8-сектор, жобалау бөлімі (9 өндірістік бөлім
тәжірибелік кәсіпорын ) бар.
Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова
252
Негізгі жұмыс бағыты – құрылысқа қажетті шикізаттар
негізінде қабырғалық керамика және силикат материалдарын
алудың тиімді технологиялық тәсілдерін жетілдіру, фосфор
және металлургиялық қождарды, боксит шламын, т.б. өнеркәсіп
қалдықтарын
пайдалана
отырып,
әртүрлі
құрылыс
материалдарын алу. Институттың ғылыми зерттеулері мен
жобаларының негізінде гипс шығаратын заттар Ақтөбе, Атырау,
және Түркістан қалаларында; құрғақ құрылыс материалдарының
қоспасын шығаратын (Боралдай кентінде, Алматы обл), жоғары
көміртегі феррохром қождары үйіндісінен беріктігі жоғары, от
пен суыққа төзімді қиыршықтас шығаратын зауыттар (Ақтөбе
қаласында) іске қосылды. Институттың қалыптасуына үлкен
үлес қосқан ғалымдар: М.С. Жуковский, М.Ф. Назаренко,
С.М. Зубаков, А. Жақышев, Б. Пәрімбетов, т.б. болды.
Институтта Қазақстан ҒА-ның академиктері: А.А. Глаголев,
Ө.
Аяпов,
техн.ғыл.докт.,
профессорлар:
А.И.
Минас,
Қ. Қуатбаев қызмет етті.
643-тапсырма. Мәтінге жоспар құрастырып, мазмұндап
беріңіздер.
644-тапсырма. Мәтін бойынша төмендегі тезистерді
толықтырыңыздар.
Тезис
Қажетті мәтіндер
Құрылыс материалдары ғылыми-
зерттеу және жобалау
институтының құрылуы
Негізгі жұмыс бағыты
Институт негізінде пайда болған
зауыттар
Институттың қалыптасуына үлес
қосқан ғалымдар туралы
645-тапсырма. Мәтінді оқып, тірек сөздерді мәтін
бойынша дұрыс орналастырыңыздар.
Бөлімшесі болды
Достарыңызбен бөлісу: | 
