Ғ'к
артылған
ыстықтың
тиімді
коэффициенті,
жылу
алмастырғынггың ескергіш эсері;
IIь
— коллектордың жылу шығынының толық коэффициенті,
Вт/(м2 • к ) ;
н
"
5
:
Тб
-
базнстік температура тең деп алынады 70 ° С
;
N —
бір айдағы күн саны;
та -
ортаайлық келтірілген жүту қабілеті;
Д г — бір айдағы секунд саны.
Орынбасу коэффициенті:
/ 1 1,029% - |0 6 5 Х С 10,245УС2 + 0,001
ЪХС2
+ 0,0215ГС3 = 0 .0 0 7
Күн жылу тасымалының экономикалық жүйе көрсеткішінің есебі
Күн коллекторы үшін экономикалық есебінің көрсеткішін
шығарамыз, ауданы
А
=5
м
1.
Отынның орын басуының жылдық дәрежесі:
Т.Г&Н
/ “ " = '1 і- ..... .... 0,454.
1=1
'
Отынның жылдық үнемделуі, күн энергиясы есебінен алынған:
_
/•жыпу^жыя і
і
\ 0,454-144,187
В = Д Щ
" /[(>тПж г )I ~Ч-------- Ч— = 2,793 •
(29,3
0
,
8
)
мүндағы, Щ = 29,3
гДж/т
- 1 т шартты отынның жану жылуы;
Пжг. ~
жылу генераторының п.ә.к., қабылданған
0
,
8
.
Бақы лау сүрақтары :
1.
Күн радиациясының горизонталь беттікке күндізгі уақытта
келіп түсуінің орташа айлық мэні қалай анықталады?
2.
Күндізгі уақытта жер беті атмосферасының шектігінен тыс
горизонталды бетгікке келіп түсетін күн радиациясының орташа
айлык шамасы қандай?
114
3.
Күн қондырғысының негізгі көрсеткіштері жэне п.э.к. қалай
анықталады?
4.
Күн коллекторының жылу теңдеуін анықта.
5.
Күн коллекторында жұтылған күн энергиясы шамасын
анықта.
6.
Күн коллекторынан жоғалатын толық жылу энергиясының
теңдеуі.
7.
Конвективті
О
жэне сәулелік
О
жылужоғалысы қалай
■К Р?
Р
^конв^
*
^сэу
*
анықталады?
115
9.
КҮН ЭНЕРГИЯСЫН ТІКЕЛЕИ ЭЛЕКТР
ЭНЕРГИЯСЫНА ТҮРЛЕНДІРУДІҢ ФИЗИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ. ФОТОТҮРЛЕНДІРГІШТЕР
9.1 Жарықтыц жұтылуы және фотоэлементтердің түрлері
Қазіргі кездегі физика жарықты электромагниттік толқындар
ретінде қарастырады, оның екі түрлі табигаты бар. Ол өзін толқын
ретінде көрсетеді жэне корпускулалық қасиетке ие. Жарық сэуле
шығарады жэне үздіксіз ағынмен емес, ол бөлек, бір-бірімен байла-
нысы жоқ порциялармен немесе толқындық фотондармен таралады.
Әрбір фотон белгілі мөлшердегі энергия тасығыш болып сана-
лады. Фотондар энергия мөлшері бойынша ажыратылады. Энер-
гия молшері ең үлкен фотон бүл толқындық теорияның ең үлкен
жиілігімен сипатталатын сэулеленуге сэйкес фотон [1,12,46].
Егер тек көрінетін жарық туралы айтсақ, ең үлкен энергияға
күлгін түсті фотондар ие, ал ең кіші фотондар, қызғылт сәуле
ағындарының қүрамына кіреді /
8
/.
Фотон энергиясы е сәулелену жиілігіне V пропорционал екені
анық:
£ = Һ
у
,
(9.1)
Егер е фотон энергиясы жоғары болса, яғни жиілік V төмен болса,
электрмагниттік сәулеленудің корпускулалық қүрьшымы соғүрлым
тезірек анықталады.
Рентген немесе ү-сэулелер ағынында практикалық түрде
негізінен корпускулалық қасиет пайда болады.
Фотон энергиясы
е
төмен болса, яғни жиілік
V
төмен болса
сэулеленудің толқындық қасиеті соғүрлым үлкен дәрежеде көрінеді.
Үзын толқынды сәулелену ағыны (радиотолқындар) тек өзінің
толқындык қасиетін ғана оңай анықтайды жэне практикалық түрде
корггускулалықты анықтамайды.
Электромагниттік сәулелену шкаласында көрінетін жарық
жиіліктері немесе толқын үзындықтарының арасы өте тар мэнге
ие болады: 0,4-0
,8
мк. Көрінетін сәулеленудің жартылай өткізгіші
бетіне түскенде болатын физикалық қүбылыстарды қарастырғанда,
116
эртүрлі энергиялардың фотондар ағыны ретінде қарастыруға болады
[5,12,34,50].
Егер фотондардың агыны қандай да бір металл бетіне түссе,
фотондардың бір бөлігі сонда шағылады, ал қалған бөлігі металға
жүгылады. Жүтылған фотондар өз энергиясын металдың кристалл
торына жэне бос электрондарға береді де, тордың амплитудалық
тербелісін
және
бос
электрондарының
хаостық
қозғалыс
жылдамдығын жоғарылатады.
фотоэлектрон
1
2 7%
а)
1
3
2
9.1-сурет. Металдар мен жартылай өткізгіштердің фотоэффектілік
сұлбасы
Егер фотон энергиясы үлкен болса, онда ол металдан электрон-
ды шығарып алуға жеткілікті болады, яғни шығу жүмысына ф (9.1
а-сурет) қарағанда тең немесе үлкен энерғияны қабылдайды.
Бүл қүбылыс сырткы фотоэффект деп аталады. Егер жұгылған
фотон энергиясы металдан электронды шығарып алуға жеткілікті
болмаса, оның энергиясы ақырында түгелімен металды қыздыруға
кетеді [46,51, 52].
Бүндай қүбылысты біз жартылай өткізгішке фотондардың ағыны
әсер еткенде байқаймыз.
Кристалдық жартылай өткізгіштердің металдардан таза түрінде
(қоспаларсыз) айьфмашылығы, егер оларға ешқандай сыртқы фак-
торлар әсер етпесе (температура, электрлік өріс, жарық сәулеленуі,
т.с.с.), бос электрондары болмайды.
Бірак жартылай өткізгіш материалына әрқашан қандай да бір
температура (жиі бөлменікі) эсер етсе, атомдармен байланысқан
электрондардың бір бөлігі жылулық тербелістердің арқасында атом-
дардан үзуге жеткілікті энергия шығаруы мүмкін. Бүндай электрон-
Достарыңызбен бөлісу: |
