253
болады. Бірақ біз массив формуласын қолданып, басқаша есептейміз.
Іс – əрекеттің реті төмендегідей болады. G4 ұяшығын белсенді
етіңіз, массив интервалы болатын G4:G11 ұяшықтарын белгілеңіз
жəне =E4:E11-F4:F11 формуласын енгізіңіз (11.14-сурет). Ұяшықтар
тобын белгілеу үшін тышқанды қолданған ыңғайлы.
Формуланы енгізуді аяқтауға асықпаңыз. Егер, сіз [Enter]
пернесін бассаңыз, онда бағдарлама массивтің бірінші элементіне
арналған мəнді ғана есептеп шығарады. Енгізілетін формуланың
əрекеті барлық көрсетілген ұяшықтарға əсер етуі үшін, оны енгізуді
[Ctrl] + [Shift] + [Enter] пернелер комбинациясын басумен аяқтау
керек. Бұл пернелер комбинациясын басқаннан кейін, G4:G11
ұяшықтарында {=E4:E11-F4:F11} массив формуласы пайда болады.
Формула бейнелі жақшаға алынғанына назар аудырыңыз, бұл -
массив формуласының белгісі.
Массив ұяшықтары бағдарламамен біртұтас ретінде өңделеді.
Массивтің бір ұяшығын өзгертпек болсаңыз, массив ұяшығынан бұл
операцияның орындалуы мүмкін еместігі туралы ақпарат шығады.
Массив формуласын [F2] пернесімен шақырылатын, редактрлеу
режимінде өзгертуге болады, алайда, өзгертуді растау үшін,
редактрлеуден кейін тағы да пернелер комбинациясын [Ctrl] + [Shift]
+ [Enter] басу керектігін ұмытпаңыз.
Массив
формуласын
көшіру
тəсілі
оны
орындаудың
күрделілігінен жəне көлемділігінен сирек қолданылады.
Қорытынды соманы есептеу. Кестеде баған бойымен немесе
жол бойымен қорытынды соманы есептеп шығару жиі талап етіледі.
Бұл үшін Excel бағдарламасы бірнеше тəсілдерді ұсынады.
1. Формуланы қолмен енгізудің қорытындыларын есептеу.
Есептеудің бұл тəсілі «=» белгісінен кейін, қосылатын ұяшықтардың
адрестерін терумен, оларды бос орынсыз «+» белгісімен бөле
отырып, формуланы қолмен енгізуді білдіреді. Егер, барлығы екі -
үш санды қосу керек болса, бұл тəсілді қолдануға болады.
11.14 -сурет. Массив формуласын көшіру
254
11.15. –сурет. Автосумма арқылы қорытындыларды есептеу
Біздің мысалымызда сегіз санды қосу керек, сондықтан,
формула мына түрде болады - =С4+С5+С6+С7+С8+С9+С10+С11. Бұл
формула өте көлемді болғандықтан, қорытындыны есептеуге бұл
тəсілді қолданбаймыз.
2.
Қорытындыларды берілгендердің автосуммасы арқылы
есептеу. Excel бағдарламасында автоматты сома функциясы бар, ол
құралдар панеліндегі Автосумма
батырмасын басумен орындалады.
Біздің мысалымыздағы кестенің астыңғы жағында қорытында жасау
үшін, бұл батырманы қолданайық. С бағаны бойынша қорытынды
есептеулерін жүргізейік. С12 ұяшығын белгілейміз жəне құралдар
панеліндегі Автосумма
батырмасын басамыз (11.15-сурет).
Excel бағдарламасы С4 -тен С11-ге дейінгі қажетті ұяшықтарды
пунктир рамкамен өзі белгілейді, ал формула жолында =СУММ(С4:С11)
команда пайда болады. [Enter] пернесін басқаннан кейін, С12
ұяшығында барлық қызметкерлердің жалақы көлемі пайда болады.
Тышқанның екі рет шертуін қолданатын автосуммалаудың түрлері
көп. келесі тəсілмен D бағаны бойынша қорытындыны есептеңіз.
Курсорды D12 ұяшығына орнатыңыз жəне автосумма белгісіне
тышқанмен екі рет шертіңіз, сол сəтте сома есептелінеді жəне ұяшықта
есептеудің нəтижесі көрінеді .
3.
Функция шеберін қолданумен қорытындыларды есептеу.
Функция шеберінің мүмкіндігін қолдана отырып, Е бағаны бойынша
қорытындыны есептеңіз. Курсорды Е12 ұяшығына орнатыңыз жəне
Қою/функция командасымен
Функция шеберін жүктеңіз немесе д
батырмасына басыңыз. Ашылған Функция шебері терезесінде
Математикалық категориясын таңдаңыз да, функциялар тізімінде
СУММ функциясын таңдаңыз (11.17- сурет). Содан соң ОК пернесін
басыңыз; нəтижесінде Функция аргументі деген жаңа терезе ашылады.
Excel бағдарламасы Е4:Е11 ұяшықтарының қажетті диапазонын өзі
көрсетеді, сізге тек ОК батырмасын басу ғана қалады.
255
11.16. – сурет. Функция шеберін қолдану арқылы
қорытындыларды есептеу
11.17. –сурет. Функция аргументтерін енгізу
Кестенің қалған бағандарындағы (F жəне G) қарастырылған
тəсілдердің біреуімен қорытынды нəтижелерін есептейік. Бірақ,
толтыру маркерін тарту арқылы D12 ұяшығынан формуланы жол
бойымен оң жаққа көшіріп əкелу оңай.
Осылайша, біз кестенің барлық бағандарын толтырдық.
Формулаларды есептеу барысында жиі туындайтын
сұрақтар
Қолданушылардың ең жиі қойылатын сұрақтарына мамандардың
жауабын келтіреміз.
Сұрақ 1. Формуланы енгізу барысында ұяшықтар адрестерін
256
енгізудің ыңғайлы жолы қайсысы – пернетақтадан ба, əлде тышқанның
көмегімен бе?
Жауап. Формуланы енгізуге екі тəсілді де қолдануға болады, бірақ
жұмысты тездету үшін, жəне қате болдырмау үшін, пернетақтадан
ұяшықтар адрестерін терудің орнына, керекті ұяшықтарға тышқанмен
шерту арқылы олардың адрестерін енгізген дұрыс. Формулада олардың
адрестері бірден пайда болады.
Сұрақ 2. Формуланы енгізгенде, үнемі теңдік белгісін теру қажет
пе?
Жауап. Үнемі емес. Теңдік белгісі сияқты қосу жəне азайту белгілері
формулаларды анықтау үшін қызмет етеді. Excel бағдарламасы қосу
жəне азайту белгілерінен басталатын берілгендерді формула ретінде
қарастырады. Сондықтан, егер, сіз қосу немесе азайту операторынан
басталатын формуланы енгізіп, [Enter] пернесін бассаңыз, онда
бағдарлама формула алдына автоматты түрде теңдік белгісін қояды.
Ендеше, формулаларды теңдік белгісінсіз енгізуге болады, бірақ, онда
формула қосу немесе азайту операторынан басталуы тиіс.
Сұрақ 3. Кейде формуланы тергеннен кейін ұяшықта «#ИМЯ?»
жазбасы пайда болады. Бұл нені білдіреді?
Жауап. Бұл жазба – қате кодының белгісі. Мұндай қате пайда
болғанда, ұяшықтардың барлық адрестері ағылшын тілінде жазылғанын,
бос орын жоқтығын, ұяшықтарға жасалған сілтемелер дұрыстығын
тексеру керек,
Сұрақ 4. Формуланы көшірудің қандай тəсілі бұл операцияны
бəрінен тез орындауға мүмкіндік береді?
Жауап. Формулаларды көшірудің ең тез тəсілі толтыру маркеріне
тышқанмен екі рет шерту болып табылады (көшірудің 3-тəсілі).
Формуланы көшіру үшін, көшірілетін формула орналасқан ұяшықты
белсенді ету керек, курсорды толтыру маркеріне апарып, курсор қара
крестик түріне өзгереді де, толтыру маркеріне тышқанмен екі рет
шертуді орындау керек. Баған бойымен төменге формула көшіріледі де,
ұяшықтарда есептеудің нəтижелері пайда болады.
Егер, кестенің сол жақ көрші бағанында бос ұяшықтар болмаса, бұл
тəсіл қолданылады.
Сұрақ 5. Жол бойымен орнаасқан берілгендердің автосуммасын
орындауға бола ма?
Жауап. Болады, бұл жағдайдағы іс – əрекеттер жоғарыда айтылған
баған бойымен берілгендерді автосуммалау əрекеттерімен бірдей.
11.5.
Кестенің ұяшықтарын форматтау
Excel бағдарламасында жұмыс істей отырып, жалақыны есептеу
кестесін құрдық жəне онда есептеулер жүргіздік. Бірақ, кесте соңына
Достарыңызбен бөлісу: |
