Оқулық Федералдық мемлекеттік мекемесі «Білім беруді дамытудың федералдық институты» ұсынған

311 
 
қарастырайық: 
•  JPEG  (.jpeg,  .jpg)  шығындармен  сығуды  қамтамасыз  етеді. 
Файлдардың 
көлемін 
қатты 
кішірейтуді 
жүргізеді, 
бірақ, 
шекаралардың 
анықтылығын 
жоғалтады. 
Жартылай 
тонды 
фотографиялық суреттерді өңдеуде қолданылады; 
•  TIFF  (.tif,  .tiff)  шығындарсыз  сығуды  жəне  сүзуді  қамтамасыз 
етеді.  жоғары  сапалы  жартылай  тонды  суреттерді  жоғары  сапасын 
сақтай отырып, өңдеу үшін қолданылады. 
•  GIF  (.gif)  шығындарсыз  кезекпен  сығуды  қамтамасыз  етеді. 
Графикалық ақпаратты Интернетке жіберуге, сайттарға орналастыру 
үшін  қолданылады. 8-разрядты графиканы қолдайды. 
•  PNG  (.png)  шығындарсыз,  кезекпен  сығуды  жəне  сүзуді 
қамтамасыз  етеді,  24-биттік  графиканы  қолдайды.  Бір    файлға 
бірнеше  суретті  енгізе  алмайды.  Преспективалық    графикалық 
формат GIF форматын ауыстыра бастады; 
•  BMP (.bmp) шығындарсыз сығуды қамтамасыз етеді. Жартылай 
тонды суреттерді өңдеу үшін қолданылады. 1 пиксельге 8,16 жəне 24 
битті баптауды рұқсат етеді. PAINT, MS Office –те қолданылады; 
•  WMF  (.wmf)  –  өңдеу  бағдарламалары  үшін  суреттерді  шығару 
нұсқаулары.  Ақпаратты  сақтау  суреттердің  өздерін  емес,  сурет  салу 
бойынша  нұсқаулар  түрінде  жүзеге  асырылады.  Windows 
қосымшаларының арасындағы графикалық берілгендермен алмасу; 
•  PCX  (.pcx)  шығындарсыз  сығуды  қамтамасыз  етеді.  Ескірген 
графикалық  формат.  Қазіргі  кезде  оны  GIF  немесе  JPEG 
алмастырады. 
Графикалық бейнелерді сипаттаудың түсі мен әдістері. Сурет 
тек  қана  екі  түспен  берілуі  мүмкін:  қара  жəне  ақ.  Бұл  жағдайда  екі 
түсті сурет аламыз жəне əр пиксельге бір бит жеткілікті. 
Қара – ақ суреттер үш негізгі түрде болады: 
•  қара – ақ жартылай тонсыз – əдетте сызықтар мен аймақтардан 
тұратын қауырсын типті суреттер. 
•  растрлы  жартылай  тонмен  қара  –  ақ,  сұр  түсті  эффект  бос 
орындары  бар  өте  ұсақ  қара  нүктелермен  əр  түрлі  аймақтарды 
толтырумен  жүзеге  асырылады.  Бос  орындар  неғұрлым  көп  болса, 
соғұрлым тон ақшылт болады; 
•  қара  –  ақ  256  сұр  реңктерімен  (сұр  файлдар).  Бұл  форматта 
əдетте сканерленген қара – ақ фотосуреттер ұсынылады. 
Көптеген  бағдарламаларда  біршама  қызықты  түрлендірулер  тек 
түрлі  түстермен  мүмкін,  болмаған  жағдайда  –  сұр  файлдармен,  ал 
қара – ақ файлдар көлемі жағынан едəуір кіші. 
Түрлі  -  түсті  файлдар  түстердің  саны  бойынша  төмендегідей 
үлгіде бөлінеді: 16 (4 бит нүктеге), 256 (8 бит нүктеге), 32 000 (16 
бит нүктеге— High Color), 16 000 000 (24 бит нүктеге— True Color) 
жəне 32 бит. Неғұрлым түстер көп болса, суреттің сапасы соғұрлым 
жоғары жəне файлдардың өлшемі де сонша үлкен болады. 

312 
 
Графикалық  файлдардың  өлшемін  кішірейту  үшін,  арнайы 
компрестеу  (сығу)  процедуралары  қолданылады,  бұл  жағдайда 
файлдың өлшемі шамамен 10 есеге кішірейеді. 
Графикалық  файлдарда  түстерді  жіберудің  бірнеше  жүйесі  бар. 
Ең кең танымал түсті жіберу жүйесі RGB - Red—Green—Blue (қызыл 
—жасыл—көк).  Әр  үш  түстің  əрқайсысының  интенсивтілігі  0-ден 
255-ке  дейінгі  сандармен  беріледі  жəне  түс  осы  диапазонның  үш 
санының  жиынтығымен сипатталуы  мүмкін.  Мысалы,  0,  255,  0 — 
бұл жасыл түс; 0, 0, 255 — көк түс. 
RGB  жүйесі  қарапайым  жəне  ыңғайлы,  бірақ  үнемі 
қолданылмайды. Полиграфиядан суретті басып шығарудың алдында 
графикалық файлдар түрінде құрылған, алайда қазіргі кезде түстерді 
жіберудің  басқа  жүйесі  -  CMYK  —  Cyan  —  Magenta—Yellow  +  
BlacK  (көгілдір—күлгін—  сары  +  қара)  қолданылады.  Оларда RGB- 
ға  қосымша  үш  түс  жəне  олардан  басқа  тағы  да  қара  түс 
қолданылады, қағазда басқа үш түстерді араластыру арқылы оны алу 
қиын: 
КӨГІЛДІР (CYAN) = АҚ — ҚЫЗЫЛ (RED) = ЖАСЫЛ+ +КӨК; 
КҮЛГІН (MAGENTA) = АҚ — ЖАСЫЛ(GREEN) = = ҚЫЗЫЛ + КӨК; 
САРЫ(YELLOW) = АҚ — КӨК (BLUE) = ҚЫЗЫЛ + +ЖАСЫЛ. 
Бұл принцип бойынша түрлі - түсті сиябүрккіш принтерлер басады: 
оларға CMY үш бояу бар картридждер жəне қара  бояумен  қосымша 
картридж қойылады (түрлі – түсті сиябүріккіш  принтерлердің  ең 
қарапайым модельдерінде қара түспен бөлек сиясауыт қолданылмайды). 
CMYK жүйесі, əсіресе, алдағы уақытта басып шығаруға  жəне жоғары
 
сапалы  полиграфиялық  орындауға  бағытталған 
Adobe 
Photoshop  жəне  CorelDraw  сияқты  кəсіби  графикалық  құралдарда кең 
қолданылады. 
HSB  —  Hue  —  Saturation—Brightness  (реңк—қанықтылық—жарық), 
түсті  жіберу  жүйесі  сонымен  қатар,  суреттермен  жұмыс  барысында 
қолданылатын, 
жарықтылығы, 
түстер 
реңктері 
жəне 
оның 
қанықтылығының  үйлесімділігімен  нəтиже  беретін  түсінің  бағалауына 
негізделеді.  Мысалы,  жуаның  жасыл  түрінің  салаттың  жасыл  түрінен 
айырмашылығы бар. Жасыл түстің жарықтығына байланысты. 
MS Office қосымшаларынан түстерді баптау терезесіне қарасақ, онда 
Спектр  аймағында  түстерді  баптаудың  екі  түстер  моделі  бар:  RGB  м 
HSB (13.1-сурет) 
Графикалық  ақпаратқа  əр  түрлі  жағдайларда  əр  түрлі  талаптар 
қойылады.  Бір  жағдайдаларда,  мысалы,  сызбалар  мен  сұлбаларда 
сызықтар  мен  өлшемдерді  дəл  сақтау  маңызды  болып  табылады,  ал 
түстерді  жіберу  маңызды  емес  немесе  мүлдем  қолданылмайды. 
Фотосурет  үшін,  түсті  жіберу  маңызды,  ал  сызықтардың  анықтылығы 
өте  маңызды  болмайды.  Осыдан  келіп,  жартылай  тонды  (photographic) 
жəне контурлық (line art) суреттерді жиі ажыратады