Жҧмыс айналымы. Кӛптеген жұмысшы машиналарына жұмыс айналымы тән, яғни, дискретті ӛнім шығарумен байланысты белгілі бір әрекеттер мен қозғалыстардың кезеңді қайталануы. Бұндай машиналар жұмысын бақылау барысында ӛңдеу жасаушы атқарушы механизмдердің, технологиялық әсер етулермен тікелей байланысты емес, алайда оған дайындалу шартындағы кӛмекші қозғалыстардың алма-кезекті жұмысшы қозғалыстарын байқауға болады.
Сурет. Машина жұмыс циклының құрамы
Сонымен, машинаны қосқанда алдымен кӛмекші қозғалыстар жүзеге асырылады: бұйымды беру және қысу, қосу.
Оған қоса, бірдей операциялардың, бірдей уақыт Т аралығында ережеге сай, қайталануы жұмыс айналымы деп аталады.
Осылайша, жұмыс айналымы — бұл екі атаулары бірдей операциялардың машинаның үзіліссіз жұмыс істеуі барысындағы, екеулеп жасайтын оның негізгі жұмыс механизмдерінің уақыт аралығы.
Машинаның жұмыс айналымы жұмысшы және бос жүрістер ұзақтығынан құралады:
Т = tp + tx1+ tx2 = tp + tx
Мұндағы, tp — жұмысшы жүрістердің уақыты, tx — бос жүрістер уақыты.
Жұмыс жүрістері деп ӛңделетін материалға (ӛңдеу, бақылау, жинау) тікелей технологиялық әсер ету жасалатын қозғалыстарды айтады.
Бос жүрістер деп ӛңдеуге (бұйымды беру, оны қысу, құралдарды беру және т.б.) қажетті жағдайлар дайындығы үшін қызмет ететін кӛмекші қозғалыстарды атайды. Кейбір жұмыс және бос жүрістер уақытқа қарай ӛзара бірігулері мүмкін.
Жұмыс айналымы кезеңінде машина бір бұйым немесе бұйымдар топтамасын береді, яғни, әрбір механизм айналым уақыты ішінде бір бұйымды ӛңдеу барысында, ережеге сай, бір рет қана жұмыс жасайды. Жұмыс айналымының сызбалық ӛзара түзетілуі және барлық элементтерінің орындалу реттілігі циклограммалармен үйлестіріледі.
Жұмысшы машинасы үшін негізгі және жеткілікті шара болып жұмысшы жүрістерінің ӛздігінен орындалуы, сәйкесінше, жұмысшы механизмдерінің болуы табылады.
Егер машина онсызда жұмыс және бос жүрістер жасап, сонымен қатар, бӛлек қозғалыстардың реттілігін басқаратын болса, ол автоматтандырылған жұмыс машинасы деп танылады.
Автомат. Автомат деп технологиялық үрдісті жүзеге асыру барысында ӛздігінен жұмыс айналымындағы жұмысшы және бос жүрістерді жасайтын және тек бақылау мен үйлестіруді қажет ететін ӛздігінен басқарылатын жұмыс машинасын атайды.
Осылайша, автоматтың құрастырмалы белгісі болып жұмыс айналымының барлық қозғалыстарын, олардың жұмысын түзетуші басқару механизмін жүзеге асыратын жұмысшы және бос жүрістер механизмдерінің толық топтамасының болуы табылады. Жұмыс айналымының бӛлек бір элементтерін орындаушы жұмысшы және бос жүрістер механизмдері мақсаттық механизмдер деп аталады.
Автомат механизмдерін топтастыру сұлбасы 10.2-суретте келтірілген. Барлық жұмысшы машиналар сияқты автомат қозғалтқышты, атқарушы және беріліс механизмдерден тұрады. Алайда егер машина автоматтандырылмаған болса, тек жұмысшы жүрісі механизмінен тұрады, автоматтың атқарушы механизмі әрбір нақты жағдайда саны мен атауы технологиялық мақсаттылығы, әрекет ету қағидасы, басқару жүйесінің типі және тағы басқалармен анықталатын бос жүріс және басқару механизмдерін қамтиды.
10.2-суретте келтірілген жону-револверлі автомат үшін сұлба келесідей жүзеге асырылады: 1 — револьверлі құрал күймешегі; 2 — алдыңғы кӛлбеулі құрал күймешегі; 3 — артқы кӛлбеулі құрал күймешегі; 4 — шыбықты беру механизмі; 5 — қысу механизмі; 6 — сүмбі қырының механизмі; 7 — револьвер басының бұрылу механизмі; 8 — револьвер басының жылдам берілу және алыну механизмі; 9 — таратушы білік; 10 — кӛмекші білік.
Сурет 10.2. Автомат механизмінің құрылымдық сұлбасы
10.2-суретте келтірілген кӛпжағдайлы агрегатты автомат станок үшін атқарушы механизм сұлбаға сай, келесідей механизмдерді қамтиды: 1 — бұрғылаушы күштік бастиек; 2 — фрезерлік күштік бастиек; 3 — бұрандалы күштік бастиек; 4 — тиеу механизмі; 5 — қосалқы бӛліктегі бұйым қысылуының механизмі; 6 — үстелдің бұрылуының механизмі; 7 — үстелдің тіркелген механизмі; 8 —
қондырмалы күштік үстел; 9 — күштік бастиек айналымын басқарудың гидро жаяу жолы; 10 — станок айналымын басқару жүйесі.
Вакумдық ӛңдеу машиналары (электр вакуумдық аспаптарды тарту) келесідей механизмдерден тұрады: 1 — вакуумдық сорғыштар; 2 — газсыздандыру үшін аспапты қыздыру механизмі; 3
— қопарғыш аспап механизмі; 4 — патрондағы аспаптарды орнату және бейіндеу механизмі; 5 — қысу механизмі; 6 — үстел бұрылуының механизмі; 7 — үстел тіркелуінің механизмі; 8 — штенгель қалдығын тазарту механизмі; 9 — таратушы білік; 10 — сорылып тартылатын аспаптардың герметикалық бақылану механизмі.
Машинаның автоматтандырылу деңгейін ӛңдеу үрдістерін реттеу және тұрақтандыруға арналған автоматтық механизмдер және қондырғылар енгізумен, бұйым сапасының бақылауын, бұйымның ауыстырылуы және үйлестірілуін, қалдықтарды тазарту және басқа да механизмдерді енгізумен артады. Егер осы аталған механизмдердің жұмысы автоматтың жұмыс айналымымен тікелей байланысты болмаса, оларды айналымнан тыс механизмдер деп атайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
