Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

белгілі  бір  пішіні  беру  шаблондарды,  пішінді  кескіндерді,  иілгіш
 
өліктерді  және  арматураларды  пайдалануды  жеңілдетеді.  Белгілі 
бір  пішінді  беру  үшін  көптеген  металды  штангалардың  иілуін  тек 
арнайы әзірленген және осы мақсаттар үшін өлшейтін және икемді 
құрал–жабдықтар шығарылады (3.8–сурет).
 
Сым  белгілі  бір  радиуста  немесе  айналдыра  шеңбер  бойымен 
дөңгелек тісті тістермен бүктеледі, ал сәл бұрышпен иілу кезінде – 
тегістегішпен; күрделі иілу кезінде бір мезгілде дөңгелек тістер мен 
пиллерлерді қолдануға болады.
 
Металды  реттегенде  және  иілдіргенде,  қолданылған  құралдар- 
дың техникалық жай–күйін тексеріп, пластинкаға, вице–тесікке не- 
месе басқа құрылғыны дұрыс және дәл бекітіңіз. Білекке арналған 
киімнің жеңдері басылған болуы керек, қолды қолғапқа салу керек.
 
Бұрғылау  –  арнайы  кескіш  аспапты  пайдаланып  өнімде  немесе 
материалдарда дөңгелек тесік жасау – бұрғылау кезінде бір уақыт- 
та бұрғыланған тесік осінің бойымен айналмалы және аударымдық 
қозғалысы бар бұрғылау болады.
 
Бұрғылау  негізінен  құрастырылатын  бөлшектердегі  тесіктердің 
орындалуында қолданылады. Қажетті дәлдік дәрежесіне қарай, өң- 
деудің мынадай түрлері қолданылады: бұрғылау, ринг, рэминг, ринг, 
скважиналар,  санау,  орталықтандыру.  Бұрғылау  қондырғыларында 
келесі жұмыстар орындалады: бұрғылау, бұрғылау есігінің үлкенірек 
диаметріне бұрау, реминг, апару, қаптау, қайта басу, айналдыру.
 
Үңгілеу  –  бұрын  бұрғыланған  тесік  диаметрі  немесе  қосымша 
беттердің пайда болуы.
 
Үңгілеу  жұмыстарын  жүргізу  үшін  кесетін  бөлігінде  цилиндр- 
лік,  конустық,  ұштық  немесе  пішінделген  беткейі  бар  (3.9–сурет). 
Төсеніштің мақсаты – тойтармалар, бұрандалар немесе бұрандалар
 
3.8-сурет. Құбырларға арналған иілгіш құрылғы:
 
1 - түсіру; 2 - тұтқасы; 3 - ролик; 4 - бейтарап ось; 5 - пластина; 6 – 
шеңбер
 
79
 
 

3.9-сурет. Зенкерлер:
 
а - цилиндрлік немесе терең тесіктерге арналған; b - конустық ойықтар- 
ды  қалыптастыру  және  бөрту  үшін  конус;  c  -  беткі  қабаттардың  беткі  қа- 
баттарына (қырыну) қарайтын беттер; g - пішінделген беттердің ремингіне 
арналған
 
үшін  тесіктерде  тиісті  орындарды  жасау  немесе  аяқталу  беттерін
 
теңестіру.
 
Шағын диаметрлердің есептегіштері әдетте қатты, ал үлкен диа- 
метрлер – дәнекерленген немесе насаднийден жасалған. Конустық 
бағандар 60, 75, 90 және 120 ° бұрыштарында бұрыштары бар.
 
Қашау – тесіктерді кесу үшін қолданылатын көп пышақ кесетін 
құрал тесіктер жоғары дәлдік дәрежесімен және кішігірім кедір–бұ- 
дырлармен ерекшеленеді.
 
Тұтқалар шиеленіске және аяқтауға бөлінеді. Соңғы орналастыру 
2–ші  және  3–ші  сыныптардың (10  ...  7–ші  сап) дәлдігін  және  7–ші 
және 8–ші сыныптардағы беткейлік кедір–бұдырлы 1–ші сыныпты 
(6,5–ші  сынып)  мұқият  орындауымен  тазалық  қамтамасыз  етеді. 
(микроағзалардың биіктігі 1,25... 032 мкм). Орналастыру сызбамен 
талап етілетін соңғы тесік өлшемін береді. Қолмен жұлып–бөліп алу 
біртекті және жинақталмаған болуы мүмкін. Тұтқаларда қарапайым 
және спиральды тістер болуы мүмкін. 3.10–суретте қолмен тазалау 
көрсетіледі.
 
Қашаудың  тістердің  саны  оның  диаметрі  мен  мақсатына  бай- 
ланысты.  Тістері  қолмен  және  тістері  бар  машиналарды  тазалау 
үшін  тістер  саны  жиі  кездеседі  (мысалы:  8,  10,  12,  14).  Жоғары 
жылдамдықтағы  болаттан  жасалған  рейжерлер  45–сапалы  болат- 
тан жасалған дәнекерленген шаналармен дайындалады. Құрамалы,
 
80
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
     
 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3.10-сурет. Қашау :
 
a - конустылық шлам; b - конустық аралық; c - конустық өңдеу; d - ци- 
линдрлік тікелей тістері бар; d - цилиндрлік реттелетін; электрондық цилин- 
дрлік кеңейту
 
сондай–ақ  реттелетін  және  корпустың  конструкциялары  конструк-
 
циялық болаттардан жасалған.
 
Соққы  (3.11–сурет)  –  U7  немесе  U8  сыныбындағы  көміртекті 
болаттан  жасалған  болаттан  жасалған,  қалыңдығы  4  мм  аспайтын 
металдан немесе металл немесе металл емес материалдарды тесуге 
арналған.
 
Пышақтың жұмыс бөлімі дөңгелек, тікбұрышты, квадрат, сопақ 
немесе  басқа  нысанда  болуы  мүмкін.  Былғары  және  қаламсапқа 
арналған соққы жұмыс бөлігінде соққы төменгі бөлігінің қабырға- 
сынан өтетін ұзындықты бүйірлік тесікке жалғасатын соқыр ойыққа 
ие.  Қалдықтар  осы  тесік  арқылы  жойылады.  Тесігі  тесікке  беткі 
қабатқа зақым келтірілсе және тесіктің тазалығы мен дәлдігі талап 
етілмесе, тесік тесіп кетеді.
 
Бұранда ою – сыртқы немесе ішкі цилиндрлік немесе конустық 
бетіне бұрандалы беттің құрылуы.
 
Бұрандалар  бетіне,  роликтерге  және  бөліктердің  басқа  сыртқы 
беттеріне  бұрандаларды  қолмен  немесе  машинамен  бұрау  мүмкін. 
Қол құралдары мыналарды қамтиды: дөңгелек кесілген және үздіксіз
 
3.11-сурет. Соққы:
 
a - металл парақ үшін қатты; б - былғары және пластмасса үшін полые
 
81
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

өлшеуіштер, сондай–ақ төрт және алтыбұрышты пластиналар өлше-
 
неді, құбырларда ою үшін кластерлер. Тесіктерге тиіп қолмен және 
машина арқылы, крандар арқылы орындалады (3.12–сурет)
 
Цилиндрлік  және  конустық  крандар  бар.  Қол  крандары  бір,  екі 
толық және үш бөліктен тұрады. Әдетте үш шұңқырдан тұратын жи- 
нақ қолданылады: өрескел, бір сызықты немесе 1 санымен белгілен- 
ген; Орташа, екі белбеумен немесе 2 нөмірмен белгіленеді; Соңғысы 
үш сызықпен немесе 3 санымен көрсетіледі.
 
Жиегінде диаметрі диаметрі сыртқы диаметрі d , ішкі диаметрі
 
1
 
d , диаметрі d  орташа диаметрі және D  гайкалық тесіктің ішкі диа-
 
1
 
2
 
1
 
метрі, диаметрі D  диаметрі жиі кездеседі, диаметрі орташа D  диа-
 
3
 
метрі d  жиі кездеседі (сурет 3.13).
 
2
 
2
 
Бұранданың орташа диаметрі формула бойынша анықталады
 
d  = (d  + d )/2.
 
2 
3 
1
 
Бұрандалы тесік диаметрі формула бойынша есептеледі
 
d  = d  – 1,1P.
 
0 
3
 
Дөңгелектің диаметрі формула бойынша үшбұрышты жіпте
 
3.12-сурет. Қолмен жұмыс істейтін саңылаушы:
 
a  -  жоба;  b  -  орта;  әрлеу:  1  -  калибрлеу  бөлігі;  2  -  жұмыс  бөлімі;  3  - 
кесу бөлігі; 4 - флейта ойысы; 5 - кесу жиектері; 6 - құдықтар; a - артқы 
бұрышы; p - кесу бұрышы; y - алдыңғы бұрыш
 
82
 
 
     
 
 
     
 
 
 
 
 
 
 

3.13-сурет. Кесек және жіп профилі:
 
a - бұранда; b - жаңғақтар
 
d  = d  – 0,1Р,
 
c 
3
 
мұнда Р – бұл жіптің шегі.
 
Кесуден  бұрын,  шұңғылшадан   тазартылуы   керек;   оның   бет- 
кі  жағында  бөртпе  беті  алынып  тасталуы  керек.  Ағындарды  кесу 
кезінде  бас  тартудың  негізгі  себептері  мыналар  болып  табылады: 
тесіктердің  немесе  шыбықтардың  диаметрі  кесілген  жіпке,  құрал- 
дың  зақымдалуына,  майлауды  пайдаланбай,  жіптерді  кесуге,  тегіс 
құралға, нашар бекітуге немесе құралдың нашар орнатылуына сәй- 
кес келмейді.
 
Ою кезінде, бөліктің немесе құралдың өткір жиегінің қолына жа- 
рақат алу қаупі бар.
 
Қол құралдарын чиптерден тазалау үшін саусақтарыңызды пай- 
даланбаңыз.  Саусақтарыңызды  машиналарда  қозғалыстағы  құрал- 
дармен тазалауға қатаң тыйым салынады.
 

жүктеу 6,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: