Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

Негізгі операциялар: дайындамаларды кесу, бұрғылау, ашу, кесу,
 
тегістеу, және жылтырату. Көмекші операцияларға таңбалау, корсету, 
өлшеу, аспапты немесе слесарь  винтегрін түзету, материалды түзету, 
иілу,  перкинг,  мөртабан, дәнекерлеу,  желімдеу,  қаңылтыр,  дәнекер- 
леу, пластиктен және термиялық өңдеу кіреді. Демонтаж операция- 
лары машиналар жиынтығы, құрастыру қондырғылары мен бөлшек- 
теріне арналған бөлшектеуді (қолмен немесе механикаландырылған 
құралды пайдаланумен) байланысты барлық операцияларды қамти- 
ды.  Монтаждау  операциялары  бөліктерді,  монтаждық  қондырғы- 
ларды,  жиынтықтарды,  агрегаттарды  құрастыруды  және  олардан 
машиналар  мен  механизмдерді  құрастыруды  қамтиды.  Монтаждау 
жұмыстарынан басқа, техникалық құжаттаманың негізгі монтаждық 
өлшемдеріне және техникалық бақылау талаптарын, кейбір жағдай- 
ларда  бөлшектерді  дайындау  мен  монтаждауды  қадағалау  жатады. 
Орнату операциялары жиналған жинақтарды, жиынтықтар мен жи- 
нақтарды,  сондай–ақ  бүкіл  машинаны  тұтастай  реттеуді  қамтиды. 
Жұмыс орны слесарь  жұмысына қажетті жабдықпен жабдықталған. 
Шеберхананың  жұмыс  орны  жабық  және  ашық  жерде  өндірістік 
бөлме орналасуына және өндірістік процестің технологиясына сәй- 
кес орналасуы мүмкін. Слесардың жұмыс аумағы орындалатын жұ- 
мыстардың сипаты мен көлеміне байланысты.
 
Металл өңдеу мөлшерін өлшеу үшін қолданылатын әмбебап өл- 
шеу құралдарына – өлшеуіш металл өлшеуішті немесе металл өлше- 
уіш лента, әмбебап калибр, калибр сыртқы өлшемдерге қалыпты, ка- 
либр диаметрін өлшеу үшін қалыпты, қарапайым өлшеу тереңдігін 
өлшеуіш, әмбебап бұрыш көрсеткіші, 90 градусометрлік гониометр
 
°, сонымен қатар айналым жатады.
 
Сантехника  саласында  қолданылатын  өлшемдерді  басқарудың 
қарапайым арнайы құралдары екі жақты бұрышты, тікбұрышты сы- 
зғыш, бұрандалы сызықша, мықтап өлшеуіш, бір жақты, бір жақты 
тығын тіреуіші, бір жақты шекті кронштейн және екі жақты шекті 
кронштейні бар бұрыштық сызғышты қамтиды.
 
Дәл өлшеулерге арналған аспаптар мен құралдар. Дәл өлшеулер- 
ге арналған аспаптар мен құралдарға бір немесе екі жақты роликтер, 
стандартты және бұрыштық плиталар, сыртқы өлшемдерге арналған 
микрометрлер,  микрометриялық  микроскопиялық  метрлер,  микро- 
метриялық  тереңдік  өлшеуіштері,  индикаторлар,  профилометрлер, 
проекторлар, өлшеуіш микроскоптар, өлшеу машиналары, сондай– 
ақ әр түрлі пневматикалық және электр аспаптарымен және қосалқы 
құрылғылармен жабдықталған.
 
69
 
 

Көмекші  өлшеу  аспаптары  плиталарды,  сызғыштарды,  призма-
 
ларды, өлшеу роликтерін, синусын өлшеуіштерді, деңгейлерін, өл- 
шеу  тіректерін  және  тесіктерді  өлшеу  үшін  сыналарды  қамтиды. 
Барлық өлшеу құралдары өте дәл және мұқият күтім жасауды қажет 
етеді. Пайдалану және сақтау үшін тиісті жағдайларды қамтамасыз 
ету  олардың  жұмысының  және  дәлдігін  қамтамасыз  етудің  кепілі 
болып табылады. Дұрыс емес өңдеу мерзімінен бұрын нашарлауға 
және бұзылуына, жұмыс істемеуіне, тіпті өлшеу құралдарына зақым 
келтіруге  әкеледі.  Өлшеу  құралын  және  аспаптарды  пайдалану 
кезінде  механикалық  зақымданулар,  температураның  күрт  өзгеруі, 
магниттеу, коррозияға жол берілмейді. Өлшеу аспаптары мен аспап- 
тарының жұмыс істеуі үшін қажетті талаптар – тазалық, сапалы қы- 
змет көрсету және, ең алдымен, өлшеу құралдарының конструкция- 
лары мен жұмыс жағдайларын жақсы білу.
 
Тұрмыстық техника, аспаптар және құралдар. Құрал–саймандар- 
дың  құрамында  құбырларға  арналған  ілгіш,  құбырларға  арналған 
ілгектер, тізбекті құбырлар, ілгіштер, ілгіштер, соққылар, соққылар, 
тегістеуіштер,  тегістеуіштер,  пышақтар,  қол  мен  үстелді  бұрғы- 
лар,  бұрғылар,  рамингтер,  крандар,  ұста,  құлыптар,  сөндіргіштер, 
қысқыштар,кескіш материал, кілттің және майланған бұйымдар үшін 
кескішпен, сәндік кескіндеме, тегістеу пластинасы мен тегістеуіш, 
дәнекерлеу үтік, сорғыш, пневматикалық балғамен, мойынтіректерді 
тазартқыш, таңбалау табақшалары, таңбалау құралдары мен бұран- 
далы  қапсырмаларды  суретке  түсіруге  арналған  аспаптар  болады. 
Слесарлық  жұмыста  қолданылатын  негізгі  машиналар,  қосалқы 
жабдықтар  мен  керек–жарақтарға  бұрғылау,  фрезерлеу,  бұрғылау, 
бұрғылау, тегістеу машиналары, бұрандалы  баспалар, қапсырмала- 
ры бар балғамен және бұрғылау құралдары,механикалық бұрғылау 
және термиялық өңдеу, қолмен көтергіштер, үстел үстемелері, дай- 
ын бұйымдарға арналған контейнерлер, бөлшектер мен қалдықтар, 
сондай–ақ тазалайтын материалдар бар. Көмекші слесарлық құралы 
және қосалқы материалдарға – қолды щеткалар, файлдарды тазала- 
уға арналған металл щетка, таңбалау құралы, тазалағыш материал- 
дар,  бор,  гауһардың  щеткаларына,  ағаш  тақтайшаларға,  майларға 
және  майды,  болат  маркерлерге  (сандық  және  алфавиттік),  ағаш, 
пышақ,  ағаш  балға,  резеңке  балка,  зығыр  мата,  щеткалар,  қалайы 
балқытуға арналған қасық, түсті металдардың төменгі балқытылған 
қорытпаларын  еріту  үшін  майдалау,  май  және  оқшаулау  таспасы, 
бұйра, бояу  жатады. Тұрмыстық стендтер әртүрлі конструкциялар, 
бір және қосарлы, тұрақты және жылжымалы болуы мүмкін.
 
70
 
 

Шеберхананың  конструкциясы  ілгекке  немесе  алдыңғы  шекке
 
және орындыққа параллель бөлінеді.
 
Параллельді слесарь ерлер тобы стационарлық, роторлы, жылжы- 
малы және тасымалданатын болып табылады. Қолмен жұмыс істей- 
тін  слесарь  лар  тобына  жатады.  Параллельді  металл  құлыптар,  ең 
алдымен, щектердің өзара орналасуы арқылы ерекшеленеді: парал- 
лель слесаристің щеткалары қатарлас параллельде жүреді және объ- 
ектіні  бүкіл  бетімен  жабады;  щеткалары  бұрышта  бөлінеді,  ал  зат 
тек  щекеттердің  төменгі  бетінен  бекітіледі.  Кафедраның  төсеніші 
болат құюдан жасалады, сондықтан олар соққыларға төзімді.
 
Бұрандалы  қысқыш  (қысқыш)  болаттан  жасалған  қосалқы  ме- 
талл құралы.
 
Қысқыштардың дизайны олардың мақсатына байланысты әртүр- 
лі. Қайта өңделген немесе жиналған бөлшектерді қысқыш бұранда- 
мен жүзеге асырылады. Операциялар сипатына қарай (өңдеу, жинау), 
қысқыштар  негізгі  қысқышты  немесе  диспергиядағы  дайындықты 
қосымша  қысқыштың  рөлін  орындайды.  Кішкентай  металл  бұй- 
ымдары үшін қолданылады.
 
Кілттер жаңғақтар мен болттарды орауға және босатуға, сондай– 
ақ жаңғақтарды тартқан кезде болтты ұстауға арналған. Кілттердің 
екі  түрі  бар:  реттелмейтін  және  реттелетін  әмбебап.  Реттелмеген 
кілттерде  сомын  немесе  бұрандаманың  алты  қырлы  кілті  астында 
ашаның тұрақты өлшемі бар, ал әмбебап ажыратқыш кілттерде кілт 
ашасының белгілі бір шектерде өзгеретін өлшемі бар.
 
Алынғыш – бұл біліктерді, муфталарды, мойынтіректерді, тетік- 
терді және т.б. біліктерден алудың металл құралы.
 
Розеткаға арналған шкаф екі немесе үш қаптамадан тұрады (щекс) 
және таяқтарды иығымен байланыстыратын клип, ішкі щеткалары 
бар сондай–ақ гексагональды немесе шаршы басы немесе тұтқасы 
бар бұранда.
 
Слесарь  қолмен ұсталатын көтергіш – металдан жасалған көмек- 
ші жабдыққа жатады және көтеру және жылжыту үшін қолданылады 
ауыр бөлшектер немесе материалдар. Қозғалыс бағыты ерікті болуы 
мүмкін.  Аспалар  жөндеу–монтаж  жұмыстарына  да  қолданылады. 
Жүк көтергіштерінің жүктемесі – 1,5 тоннаға дейін.
 
Жоспарлау  машинасы  осы  беттердің қолмен  өңделуін  барынша 
азайту  үшін  өнімнің  тегіс  беттерін  тегістейді.  Кросс–планер  құй- 
ылған төсек, үстел мен жүгірткіден тұрады. Жетектің механизмдері 
кадрға  орналастырылған.  Жақтаудың  үстіңгі  жағында  орналасқан 
жүгірткі бағыттаушы рельстер бойындағы кері қозғалыстағы арнайы
 
71
 
 

механизм  арқылы  жұмыс  істейді  (жұмыс  және  тынығу).  Слайдер
 
аяқталғанда  планердің  кескішті  калибрдің  бұрылыс  басы  ұстаушы 
бар.  Кронштейндегі  тік  жақтаудың  бағыттауыштарында  бұранда- 
мен  басқарылатын  машиналық  үстел  орнатылған.  Жұмыс  бөлшек- 
терін  қысу  үшін  үстелге  параллель  немесе  қысқыш  құрал  бекітіл- 
ген. Көмекші құралдар мен материалдар, технологиялық процестің 
қажеттілігіне  және  өндіріс  шарттарына  байланысты,  әртүрлі  мақ- 
саттарға  ие.  Олар  заттардың  немесе  құралдардың  беттерін  сақтау, 
майлау,  бояу  және  т.б.  үшін  тазартады.  Көмекші  материалдардың 
көмегімен сіз өнімді эстетикалық, жағымды көрініспен қамтамасыз 
ете  аласыз.  Қосалқы  құрал  өнімді  өңдеу,  бөлшектеу  немесе  жинау 
үшін пайдаланылуы мүмкін, сондай–ақ орындалатын операциялар- 
дың  мұқтаждығына  және  сипатына  байланысты  басқа  мақсаттарға 
ие болады.
 

жүктеу 6,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: