құрады, оның 20% (44,4 млрд.теңге) субсидиялар болып табылды.
2011 ж. мемлекеттік қолдау көлемі 233,4 млрд. теңгені кұрап, оның
ішінде, субсидиялар - 33,9 млрд, теңге болды.
Өндірісті жаңартатын, модернизациялау мен техникалык жэне
технологиялық қайта жарақтандыру жүргізетін шаруашылықтар
ғана жоғары субсидияларды пайдаланатын болады.
Реттеу механизмінде шеберлік-жоспарлар құру үрдіске айналған.
2010 жылы ет-сүт өнеркәсібін, құс шаруашылығын жэне биязы
жүнді қой шаруашылығын дамыту жөніндегі 3 шеберлік-жоспары
қүрылды. Бүл бағдарламалар субсидиялар арқылы қолдау табады.
Мал шаруашылығы мысалынан аграрлық өндірісті мемлекеттік
реттеу тетігі эртүрлі екенін көруге болады: бұлар бағдарламаны
жасаудан, яғни даму бағытын анықтаудан, субсидиялар, несиелер
беру, несиелік ставканы төмендету арқылы қаржылай қолдаудан
түрады. Ол үйымдық, институционалды жэне ауыл шаруашылығын
қолдаудың басқа да түрлері болып табылады.
10.3.
Қазақстан экономикасының аграрлық
секторындағы кеңейтілген қайта жаңғыртуды
қамтамасыз ету тетіктері
Мыналар:
1) ауылшаруашылығы техникасы мен технологиясының ли
зинг! арқылы несиелеуді дамыту, несиелік серіктестіктерді, микро-
несиелеуді, сатып алуды, ауылшаруашылығы өнімдерін өндіруді,
қайта өңдеуді, сатуды ұйымдастыру;
2) пайыздық ставкаларды арзандату арқылы аграрлық өндірісті
субсидиялау;
3) сатып алу операциялары мен баға интервенциясын жүргізу;
4) ауылшаруашылығы тауарларының экспорты мен импортын
реттеу;
5) техникалық жарақтандыруды реттеу;
6) аграриилерді ақпараттық маркетингтікпен қамтамасыз ету;
7) ғылыми, нормативтік-әдістемелік қамтамасыз ету мен кад-
рларды даярлау;
8) инвестицияларды элеуметтік жэне инженерлік инфрақұры-
лымды дамытуға жүмсау;
9) салықтық, бюджеттік, кедендік-тарифтік жэне техникалык
реттеу шараларын қолдану;
144
10)
ветеринариялық-санитарлық жэне фитосанитарлық (жайы-
лымдық шөп санитариясы) қауіпсіздігін қамтамасыз ету Қазақ-
станның агроөнеркэсіп кешенін жэне ауылдық аумақтарын дамы-
тудағы мемлекеттік реттеу тетіктері болып табылады.
Аталған тетіктерді ауылшаруашылығы өндірісінің ерекшелік-
терін ескере отырып пайдалану керек.
Қысқаша қорытындылар:
1. Қазақстан экономикасының аграрлық секторындағы уэкілетті
орган алғашқылардың бірі болып қоғамдық өндірістің осы
саласындағы мемлекеттік реттеу туралы ҚР заңын әзірледі, онда
мақсаттары, міндеттері, принциптері, ықпал ету механизмдері мен
тетіктері нақты да айқын көрсетілген.
2. Қазақстан ауылшаруашылығын дамытудың негізгі багытта-
ры - елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасы ету, егін жэне мал
шаруашылыгындагы өндірілген өнімнің ішкі жэне сыртқы на-
рықтағы бәсекеге қабілеттілігі, экономиканың аграрлық секторы
экспорттық элеуетін арттыру.
3. Мемлекеттік реттеу үшін тиісті құқықтық негіздер жасалып,
басқару мен ықпал ету институттары құрылған, Қазақстанда егін
жэне мал шаруашылығының жүмыс істеуі мен дамуы үшін қажетті
инфрақұрылым жасалуда.
4. Агроөнеркәсіп кешенін жэне Қазақстанның ауылдық аумақ-
тарын дамытудың мемлекеттік реттеу тетіктері эзірленген жэне ол
пайдаланылуды.
Н егізгі
терминдер мен үғымдар:
• азық-түлік қауіпсіздігі
• ветеринариялық-санитарлық жэне фитосанитарлық қауіпсіздік
• агроөнеркэсіп кешені
• аграрлық сектордың экспорттық әлеуеті
• субсидиялау
• сыйақы ставкасы
• микронесиелеу
• шеберлік-жоба
145
Сүрақтар мен оқу тапсырмалары:
1. Сіздің көзқарасыңыз бойынша ауыл шаруашылығы өндірісін
қай бағытта дамыту керек? Бүл өнімнің тұтынушылары қай елдер
болуы мүмкін?
2. Ауылшаруашылықтың орнықты дамуы үшін мемлекеттік
реттеу, мемлекеттік билік органдарының қаржылай, материалдық,
ақпараттық жэне басқалай қолдауы не үшін қажет екенін тү-
сіндіріңіз?
3. Сіздің көзқарасыңыз бойынша микронесиелеудің қазіргі
заманғы жүйесі қаншалықты пәрменді? Егер сізге ауылшаруа-
шылығы өндірісін несиелеу құқығы берілсе, оны қалай ұйым-
дастырар едіңіз, нелерге көбірек назар аударар едіңіз?
4. Сіз жэне сіздің отбасы мүшелеріңіз ауылшаруашылығы
өнімін тұтынасыз, сізді түтынушы ретінде бағаның жоғарылауынан
бөлек не толғандырады, сіздің қажеттілігіңізді мемлекеттік жэне
жергілікті билік деңгейінде реттеу үшін мемлекеттік билік органда-
рына қандай ұсыныстар берер едіңіз?
5. Агроөнеркісіп кешенін мемлекеттік реттеу үшін жоғарыда
аталған тетіктер жеткілікті ме, егер - олай болмаса, өндіруші, қайта
өңдеуші және тұтынушы ретінде сіз не ұсынар едіңіз?
6. Біздің елде мемлекеттік азық-түлік корпорациясының моно-
полиясы болуына негізделген түсінік беріңіз.
Жаттығу:
Кестедегі дерек бойынша Қазақстан ауылшаруашылығының да-
муынаталдау жасаңыз. Ауыл шаруашылығы жалпы өнімі физикалық
көлемінің индекстеріндегі секірістер немен түсіндіріледі?
К
е
с
т
е
.
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімі (қызмет көрсету)
физикалық көлемінің индекстері (осының алдындағы жылға %-бен)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Жалпы өнім шығару
Қазақстан Республикасы
104,5
108,5
93,1
114,6
88,3
126,8
Ақмола
104,9
115,6
77,4
145,6
60,6
176,0
Ақтөбе
96,9
117,5
107,2
101,6
95,9
115,1
Алматы
103,7
103,5
97,0
113,6
101,2
103,4
Аты pay
104,0
106,5
105,5
96,1
99,4
Г 112,2
146
Достарыңызбен бөлісу: |
