Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне



жүктеу 8,63 Mb.
Pdf просмотр
бет76/96
Дата29.09.2022
өлшемі8,63 Mb.
#39438
түріОқулық
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   96
ГЕНЕТИКА

Талқылауға арналған сұрақтар
1. Онтогенетика нені зерттейді?
2. Жіктелудің генетикалық механизмі қандай?
3. Алғашқы жіктелу қалай жүреді?
4. Онтогенетикалық адаптация дегеніміз не?
5. Пуф дегеніміз не жэне ол қалай пайда болады?
6. Оперон моделі туралы түсінік беріңіз.
XII ТАРАУ
СЕЛЕКЦИЯНЫҢ ГЕНЕТИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
Генетика селекцияның теориялық негізі болып есептеледі. 
Солай бола түра селекцияның өз алдьшда түрған міндеттері, пәні 
және зерттеу әдістері бар.
Селекция жануардьщ жаңа түқымдарын, өсімдіктің сорггарын 
жақсартудың теориясы мен әдістерін қалыгітастырады. Сөйтіп, 
қоғамньщ өндіргіш күштерінің дамуына үлес қосады.
«Селекция» деген сөздің өзін қазақ тіліне аударғанда сүрыптау 
деген магына береді. Бірақ оның мәні тек сұрыптаумен шектелмейді. 
Селекцияның міндеті - жануарлардың мол өнімді түқымдарын,
203


өсімдіктердің сондай сорттарын, микроорганиздердің штаммдарын 
шығару жэне үй жануарлары мен екпе өсімдіктер эволюциясының 
зандылықтарын зерттеу.
H. И. Вавиловтың айтуынша селекция мынандай негізгі 
бөлімдерден тұрады:
I. Селекциялық жұмыстың объектілері болып есептелетін 
өсімдіктердің, жануарлардың және микроорганизмдердің тұқымдық, 
сорттық, түрлік құрамын зерттеу;
2. Гибридизация жэне мутациялық процесс жағдайында пайда 
болатын тұқым қуалайтын өзгергіштіктің заңдылықтарына талдау 
жасау;
3. Өсімдіктер мен жануарлардың жэне микроорганизмдердің 
белгілері мен қасиеттерінің дамуындағы сыртқы ортаның ролін 
зерттеу;
4. Организмнің бойындағы пайдалы белгілер мен қасиеттердің 
бекіп дамуына жағдай жасайтын қолдан сұрыптау жүйесін құру.
СЕЛЕКЦИЯҒА ҚАЖЕТТІ БАСТАПҚЫ
МАТЕРИАЛДАР Т¥Қ Ы М , СОРТ ЖЭНЕ ШТАММ
Селекция үшін қажетті бастапқы материалды білмей, олардың 
шығу тегі мен эволюциясын зерттемей тұрып, жануарлар мен 
өсімдіктердің және микроорганизмдердің қазіргі бар формаларын 
жанарту, жақсарту мүмкін емес.
Өсімдіктердің дүние жүзілік ресурстарын зерттей отырып 
Н. 
И. 
Вавилов басты - басты екпе өсімдіктердің шығу орталықтарын 8
204


ошаққа 
бөлді, индиялық ошақ - күріштің, қант қамысының, 
цитрустардың отаны, ортаазиялық ошақ - бидайдың, бұршақтың 
және басқа дақылдардың отаны, Қытай - дэнді дақылдар (тары, 
қарамық, сояның ), алдыңғы азиядан бидайдың жэне қарабидайдың 
көптеген формалары жэне жеміс-жидектердің біраз түрлері шыққан. 
Одан басқа жерорта теңізі, абиссина, оңтүстік Мексика, Оңтүстік 
Америка ошақтары бар.
Үй жануарларын да осы сияқты ошақтардан таратуға болады. 
Тұқым, сорт жэне штамм дегеніміз белгілі бір түқым қуалайтын 
ерекшеліктері бар, адам қолдан жасап шығарған организмдердің 
популяциясы. Бір тұқымның, сорттың немесе штаммның ішіндегі 
дарақтардың түқым қуалаушылық жағынан бекіген, ұқсас, ортақ 
қасиеттері болады. Олар беретін өнімі, физиологиялық жэне 
морфологиялық қасиеттердің белгілі бір жиынтығы және сыртқы орта 
факторларына бір типті жауап беруі. Мысалы, леггорн тұқымына 
жататын тауықтардың салмағы томен, бірақ жұмыртқалағыштығы 
жоғары келеді. Азықтандыру және күтім жағдайларын жақсартқанда, 
олардың 
жұмыртқалағыштығы 
артқанымен, 
салмағы 
онша 
өзгермейді. Ал лангшан тұқымына жататын тауықтардың керісінше 
салмағы жоғары да, жүмыртқалағыштығы томен. Күтім жағдайын 
жақсартқанда олардың салмағы артады да, жүмыртқалағыштығында 
өзгеріс онша болмайды. Сонда эр тұқымның өзіне тэн түқым 
қуалайтын қасиеттері бар.
Қандай болмасын тұқым, сорт, штамм одан белгілі бір өнім алу 
мақсатында шығарылады. Қазіргі кезде жануарлардың, өсімдіктердің 
және микроорганизмдердің мол өнімді формаларын алуда селекция
205


едәуір жетістіктерге жетті. Мысалы, голштинофриз тұқымының бір 
сиырынан 365 күнде майлылығы орта есеппен 5,1 % 16702 кг сүт 
сауылған. 
Селекционер 
академик 
В.С.Пустовойт 
шығарған 
күнбағардың майлылығы 50 % пайызға дейін жетеді.

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   96




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау