АВС Гендердің бастапқы комбинациясы -------- хромосомалардың айқасуы

болмайды. Бұл көбінесе гомологты хромосоманың 
біреуінің 
қайсыбір бөлімінің алмасуына (инверсия) байланысты болады.
КРОССИНГОВЕРДІҢ 
цитологиялық
ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕРІ
Кроссинговер 
құбылысы 
алғашқыда 
генетикалық эдіспен 
дрозофилада анықталып, кейінінен жүгеріде және тетрадалық талдау 
жүргізу арқылы нейроспорада цитологиялық тұрғыда дәлелденді. 
Мейоз кезінде байқалатын хромосомалар айқасуьшан хиазмдердің 
пайда болуын кроссинговерді тудыратын механизм деп қарастыруға 
болар еді. Бірақ ондай болжам түбегейлі дөлелді қажет етеді.
Айқасу 
процесінде 
гомологты 
хромосомалардың 
бөлімдер 
алмастыратындығын тұңғыш рет 30 — жылдардың бас кезінде 
цитологиялық тұрғыда дрозофила шыбыныңца К. Штерн дәлелдеді. 
Одан кейін Г.Крейтон мен Б.М ак-Клинток дәл сондай зандылықгы 
жүгері өсімдігінен байқады. К.Штерннің дрозофиламен жүргізген 
тәжірибесін қарастырайық. 
Әдетте екі гомологты хромосома 
морфологиялық 
жағынан 
өте 
ұқсас 
болып 
келеді. 
Штерн 
морфологиялық жағынан айырмашылығы бар, ягни толық гомологты 
емес X — хромосомаларды алып зерттеді. Бірақ олардың көпшілік 
бөлігінде гомология (ұқсастық) бар, сондықган да мейоз кезінде бір- 
біріне жақыңдасып жұптаса алады. Аналықтың X хромосомасының 
біреуі транслокацияның, яғни У хромосома үзіндісінің ауысуына 
байланысты Г тәрізді болып өзгерген. Екінші X хромосома қалыптыға 
қарағанда қысқарақ, себебі оның бір бөлігі У хрормосомаға ауысқан. 
Будандастыру нөтижесінде жоғарыда көрсетілген морфологиялық 
жағынан әртүрлі екі X хрормосома жөне оларда орналасқан екі ген 
бойынша гетерозиготалы аналықгар алынған. Оның біреуі көздін
80

пішіні мен көзшелердің санына эсер ететін жартылай доминантты ген 
В+. Ал В аллелі бар мутанттардың көзі таспа тәрізді болып келеді. Сч 
гені дрозофила көзінің қызыл түсін анықгайды.
Г төрізді X хромосомаларда жабайы типке тән В+ және С+ 
аллельдері, ал қысқалау хромосомаларда мугантты аллельдер В мен 
Сч болды. Осындай генотипі бар аналық, морфологиялық жағынан 
алғанда қалыпты Сч және В+ аллельдері бар X — хромосомалы 
аталықпен будандастырылған. Олардың ұрпағында кроссоверлі емес 
хромосомалары бар екі топ - счВ/счВ+, Сч+В/счВ+ шыбындар пайда 
болтан. 
Цитологиялық 
зерттеулер 
кроссоверлі 
дарақтарда 
X 
хромосомалардың бөлім алмастырғандығын, соған сәйкес пішінінің 
өзгеретіндігін көрсетті. Аналық ұрпақтың барлық торт тобында да 
атасынан 
берілген 
бір—бір 
қалыпты 
немесе 
таяқша 
төрізді 
хромосомадан болтан. Кроссоверлі аналық шыбынның кариотипінде 
кроссинговердің нәтижесінде өзгерген ұзьш таяқша тәрізді немесе 
қы сқа екі иыгы бар X хромосома болатындыты анықталтан. Бұл 
тәжірибе және осы сияқты жүгерімен жүргізілген тәжірибелердің 
нәтижесі Морган мен оның шәкірттерінің кроссинговер — гомологты 
хромосомалардың бөлімдерін алмастырады және гендер негізінен 
хромосомаларда шотырланады деген болжамьш дәлелдей түсті.
81

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: