116
бетімен болатындары емес, ал алдын ала белгілі, мүмкін болатын
дəрежесі болжанған, білім нəтижелеріне жетуге ұйымдастырылған
жəне бағытталған ерекше басқару. Сонда мақсаттар (нəтижелер)
оқушының (түлектің) əлеуетті даму аймағында операциялар бойынша
болжануға тиіс, яғни сөз ең жоғары, нақты оқушы үшін мүмкін бола-
тын, оңтайлы нəтижелер жайлы болуда [105]. Осы басқару білім беру
саласындағы менеджерден мақсаттар мен нəтижелер бойынша сапа
жөнінде анық, жүйелі елестетуді талап етеді. Оған жету қызметінің
жəне ол басқаратын мекеменің қызмет етуінің негізгі бағдары болады.
Сапаны белсенді басқару ұйымдарда халықаралық ИСО
стандарттарының талаптарына сəйкес құрылған сапа менеджмент
жүйелерін құрудың алдын алды. СМЖ-нің деректері сапамен ойласты-
ра жұмыс істеудің негізі болады, оны жетілдіруге, белгіленген норма-
лардан ауытқуларды бақылап отыруға, сəйкессіздіктерді жоюға қажетті
шараларды қабылдауға қабілетті екендігіне дəлел бола алады. Бірінші
кезекте сапа менеджменті жүйелері өнеркəсіптік кəсіпорындарында,
кəсіптілік корпорацияларда жəне т.б. құрылды жəне сертификатталды.
ТМД жоғары оқу орындарының Болон процесі кеңестігіне ену олардың
құрылымдарында СМЖ құруды негіздеді.
Заманауи ЖОО-ның қарқынды дамуы үшін білім сапасын басқару
стратегиялық менеджмент тұжырымдамасын жүзеге асыруды көздейді.
Бұл өз кезегінде бірқатар негізгі міндеттерді шешумен байланысты.
«ЛЭТИ» Санкт-Петербург электртехникалық университеті
дамуының стратегиялық жоспарын əзірлеу жəне жүзеге асыру
тəжірибесі осы міндеттерге келесілер жататынын көрсетті [97]:
1. Стратегиялық диагностикалау. Стратегиялық шешімдерді
қабылдау үшін ЖОО-ның мұқият талдауы жəне қаржы-экономикалық
жағдайының нақты диагнозы ғана емес, сондай-ақ білім беру қызметтері
жəне ғылыми-техникалық өнімнің нарығындағы жағдайының да нақты
диагнозы қажет.
2. Стратегиялық мақсаттарды таңдау жəне негіздеу. Стратегиялық
баламалардың талдауы, қандай да бір стратегияны жүзеге асырумен
байланысты пайдалар мен тəуекелдердің бағалауы жүргізіледі.
3. Стратегиялық жоспарлау. ЖОО-ның ағымдағы жағдайының
жəне ол қол жеткізуге ұмтылатын дəреженің арасында арақашықтық
бар, ол көзделген мақсатқа жетелейтін өзгерістердің жүзеге асырылу-
ын қамтамасыз ететін мақсаттық (стратегиялық) бағдарламалар жəне
жобалармен толықтырылады.
4. Стратегиялық контроллинг. Университет басшылығында негізгі
көрсеткіштер (индикаторлар) бойынша стратегияны жүзеге асыру
барысын қадағалауға жəне қажет болған жағдайда ЖОО дамуының
117
стратегиялық жоспарын түзетуге немесе стратегиялық мақсаттарды
қайта қарастыруға мүмкіндігі болу керек. Сонымен, тізбектің аяқталуы
болады жəне стратегиялық басқару үдерісінің үздіксіздігі қамтамасыз
етіледі.
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ-де сапа менеджменті жүйесін
құру жəне сертификаттау ЖОО стратегиясын, оның міндетін, сапа сая-
сатын анықтауды негіздеді (2-Қосымша материалды қараңыз). Білім
беру мекемесінің қызметінде, яғни əрдайым жалпы көзқарастар басым
болған орында, инвариациялық жəне вариациялықты түсіну дамудың
философиялық заңдарына сəйкес əртүрлілікті жəне сол уақытта білім
беру жүйесінің бірлігін ынталандыратын нарық экономикасының та-
лабы болуда [83].
Авторлар монографияларда [105, 34 б.]: «Мектеп білім беру сапа-
сымен не істей алады?» деген сұраққа жауап береді.
1. Мектеп бітіруші білім беру үдерісінен «шығарда» алатын
дайындық сапасын (қасиеттерін) дұрыс болжауды, жобалауды,
моделдеуді үйрену керек, яғни болашақтағы талап етілетін білім сапа-
сын анықтауды.
2. Білім сапасының талап етілетін деңгейін қамтамасыз ету, қолдау,
одан керек емес ауытқуларды уақытында жөндеу.
3. Білім сапасын сыртқы тапсырыс берушілердің өсіп жатқан та-
лаптарына сəйкес арттыру. Білім сапасының артуы тек білім дамуы
(яғни, инновациялық үдеріс арқылы) арқылы мүмкін.
4. Білімнің нақты сапасын, оның талап етілетінге, стандарттарға
сəйкес келуін анықтау жəне бағалау.
1-ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ
…Өнімнің төрт жалпы санаты бар: қызметтер, бағдарламалық
құралдар, техникалық құралдар, өңделетін материалдар.
Өнімнің көптеген түрлерінде өнімнің əртүрлі жалпы санатта-
рына жататын элементтер бар. Өнімді қызметтерге, бағдарламалық
құралдарға, техникалық құралдарға, өңделетін материалдарға
жатқызу басымды элементке байланысты. Мысалы, «автомобиль»
деген жеткізілетін өнім техникалық құралдардан (мысалы, шина-
лардан), өңделетін материалдардан (мысалы, жанар-жағармай, су-
ытатын сұйықтық), бағдарламалық құралдардан (қозғалтқышпен
бағдарламалық басқару, жүргізушіге нұсқаулық) жəне қызметтерден
(сатушымен берілетін пайдалану бойынша түсініктемелер).
…Қызмет міндетті түрде жеткізушінің жəне тұтынушының өзара
əрекетінде жүргізілетін, кем дегенде, бір əрекетінің нəтижесі болады,
118
ол əдетте, материалды емес. Қызмет мыналардан тұру мүмкін:
– тұтынушы жеткізіп берген материалдық өнімге жұмсалған қызмет
(мысалы, жөндеуді қажет ететін автомобиль);
– тұтынушы жеткізген материалдық емес өнімге атқарылған
қызмет (мысалы, салық көлемін анықтау үшін қажетті табыстар тура-
лы өтініш);
– материалдық емес өнімді ұсыну (мысалы, білім беру мағына-
сындағы ақпарат);
– тұтынушылар үшін ыңғайлы жағдайларды жасау (мысалы,
қонақүйлер мен мейрамханаларда).
Сапа менеджмент жүйелері.
Негізгі қағидалары жəне сөздік: ISO 9000:2008.21 c.
2-ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
университеттің
САПА САЛАСЫНДАҒЫ САЯСАТЫ
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ бəсекеге қабілетті оқу, оқу-
əдістемелік, ғылыми, ақпараттық жəне материалдық базасы бар, сол
сияқты қатар, жоғары білікті педагогикалық кадрларға ие еліміздің
жетекші білім орталықтарының бірі.
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
университеті жаһандану дəуірінде жаңа көзқарасты бəсекеге қабілетті
қазақстандықтарды тəрбиелеу мақсатымен жаңа ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды жəне қашықтықтан оқыту-
кредиттік жүйесін енгізу арқылы университеттің əлемдік, ғылыми жəне
ақпараттық қоғамдастығына шоғырлану жағдайларында ұсынылатын
білім беру қызметтерінің жоғары сапасын қамтамасыз етеді.
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ-дың сапа саласындағы саясаты
2008 жылы 6 қазанда Ғылыми Кеңесте қабылданған университет стра-
тегиясынан туындаған, Университетте атқарылатын барлық үдерістерді
жəне олардың өзара байланыстарын үздіксіз жақсарту жəне жетілдіру
арқылы білім берудің барлық қатысушыларын сапалы білім беру
қызметтерімен қамтамасыз етуге бағытталған.
Университет басшылығы, сапаның (TQM) жалпы менеджментінің
қағидаттарына өзінің жолын ұстаушылығын көрсету мақсатымен,
сапа саласындағы ұзақ мерзімді саясатын ресми жариялап, сапа
менеджменті жүйесін құру, енгізу жəне үнемі жақсартуында жəне оның
Достарыңызбен бөлісу: | 
