Кафедра меңгерушісі ____________ Қ. Ш. Арынғазин 2011 ж. «___»____
Факультеттің әдістемелік кеңесімен құпталған
2010ж. «___»_____ №__хаттама
ОӘК төрағасы________________ В.А. Козионов 2011 ж. «___»_____ КЕЛІСІЛДІ Факультет деканы _____________ М.Қ. Кудерин 2011 ж. «___»____
ЖБжМӘҚБ бастығы ___________ А.А.Варакута 2011 ж. «___»_____
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған
2011 ж. «___»_____ №__хаттама
1 Пәннің мақсаты -
Негізгі көздер, ластайтын заттар құрамы, олардың сандық бағасы, өнеркәсіп ресурстарды тұтыну оптимизациясының негізгі бағыттары туралы студенттерге түсіндіру «Өнеркәсіп экология» пәннің мақсаты болып табылады.
1.1 Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:
- қоршаған ортаға өнеркәсіп кәсіпорындардың әсер ету спецификасы;
- өнеркәсіп ластанудың негізгі көздері және ластанудың есептеу әдісі;
- өнеркәсіп ресурстарды тұтыну оптимизациясының негізгі бағыттары.
1.2 Пәннің міндеттері:
техносферамен жұмыс жасау ережелерін, қағидаларын және заңдарын оқу;
шикізаттың кешенді қайта өңдеуідің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін және биосфераға кері әсерін жоятын химиялық технологияның теориялық негізін тану;
ластануды, оның щығу көздерін және қоршаған ортаға шығу кезінде ластануды жою технологиясын оқу;
қоршаған ортаға зиянды заттар тастауларды жоюының альтернативты технологиясының салыстыру анализын меңгеру;
050731 - Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау мамандығы үшін Мемелекеттік Жалпыға Міндетті Білім Беру Стандартына сәйкес белгілі пәнді оқу нәтижесінде:
2 Пререквизиттер:
«Өнеркәсіп экология» пәннің бағдарламасы пәндер базасына негізделген: физика, химия, биология, жалпы биология, қоршаған ортаны бақылау құралдары және әдістері.
3. Постреквизиттер:
Дипломдық жұмыс
4. Пәннің мазмұны
4.1 Пәнің тақырыптық жоспары
Тематикалық жоспар
|
№ п/п
|
Аталуы
|
Сағаттың саны
|
дәр
|
тәж
|
сөж
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
Кіріспе. Атмосфера, гидросфера, литосфера жүйелерінде техногенді ластануының көздері.
|
2
|
-
|
9
|
2
|
Қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік стандарттың жүйесі.
|
2
|
-
|
8
|
3
|
Кен өндіру өнеркәсіптер кәсіпорындарының техногенды әсері. Тастауларды жою тәсілдері.
|
2
|
5
|
10
|
4
|
Қоршаған ортаға жылу-энергетикалық кешендер кәсіпорындарының техногенды әсері
|
2
|
5
|
10
|
5
|
Қоршаған ортаға қара металлургия кәсіпорындарының техногенды әсер етуі. Әсерлердің төмендету әдістері.
|
2
|
5
|
10
|
6
|
Түсті металлургия және оның қоршаған ортаға әсер етуі және қорғау әдістері.
|
2
|
5
|
10
|
7
|
Қоршаған ортаға мұнай өндіру өнеркәсіптерінің техногенды әсер етуі. Қорғау әдістері.
|
2
|
5
|
10
|
8
|
Химиялық өнеркәсіп. Негізгі ластаушылар. Тастауларды төмендету әдістері
|
2
|
-
|
10
|
9
|
Қоршаған ортаға құрылыс материалдар өндірісінің техногенды әсер етуі.
|
2
|
5
|
10
|
10
|
Шыны өндірісі және оның қоршаған ортаға әсері. Өндірістегі зиянды заттардың тазалауы.
|
2
|
-
|
10
|
11
|
Қағаз өнеркәсібі. Өндірістің сипаттамасы. Ластану көздері және зиянды заттарды тазалау әдістері.
|
2
|
5
|
10
|
12
|
Қоршаған ортаға көлік құралдар әсер етуінің экологиялық бағасы
|
2
|
5
|
10
|
13
|
Минералдық тыңайтқыштардың өндірісі және олардың қоршаған ортаға әсері.
|
2
|
-
|
9
|
14
|
Тамақ өнеркәсіптің негізгі өндірістерінде қоршаған орта күйінің жақсаруының және ластануының ерекшеліктері.
|
2
|
-
|
9
|
15
|
Экологиялық төлемдер және олардың есебі.
|
1
|
5
|
7
|
16
|
Өнеркәсіптегі табиғатты қорғау шаралардың экологиялық эффективтілігі
|
1
|
-
|
8
|
|
Всего
|
30
|
45
|
150
|
4. 2 Курстың теориялық мазмұны
4.2.1 Дәрістердін атаулардың тізбе
4.2.1 Кіріспе. Атмосфера, гидросфера, литосфера жүйелерінде техногенді ластануының көздері.
Биосфераның ластану көздері. Биосфера ластануының сипаттамасы және себептері. Экологиялық жағдай.
4.2.2 Қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік стандарттың жүйесі.
Қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік стандарттар. Кәсіпорынның экологиялық төлқұжаты.
4.2.3 Кен өндіру өнеркәсіптер кәсіпорындарының техногенды әсері. Тастауларды жою тәсілдері.
Минералдық шикізатты өндеудің ашық және жер астындағы тәсілдері.
Минералдық шикізатты байыту және оларды залалсыздандыру кезінде қоршаған ортаның ластануы.
4.2.4 Қоршаған ортаға жылу-энергетикалық кешендер кәсіпорындарының техногенды әсері
Жылу-энергетикалық шикізаттардың дәстүрлі қолдану технологиясы. Отындағы және жану өнімдерінде зиянды заттардың құрамы және мазмұны.
Жылу электростанция – ластану көздері. Атмосфераға зиянды заттар тастаулары.
4.2.5 Қоршаған ортаға қара металлургия кәсіпорындарының техногенды әсер етуі. Әсерлердің төмендету әдістері.
Қара металл технологисы. Қоспаларға қойылатын талаптар. Домналық пештер, агломерация, оттек конверторлер – ластану көздері.
Ферроқорытпалар өндірісіндегі ластанудың құрамы. Тастаулар есебі.
Қара металлургия кәсіпорындарынан шығатын газдардың және шаңдардың жою әдістері.
4.2.6 Түсті металлургия және оның қоршаған ортаға әсер етуі және қорғау әдістері.
Түсті металлургия кәсіпорындарының техногенды әсер етуі. Алюминий өндірісі – атмосфераға зиянды заттар бөлінуінің көздері және технологиясы.
Қоршаған ортаға зиянды заттар тастаулардың көлемі, қасиеті, құрамы және сипаттамасы.
Түсті металлургия өндірісінде зиянды заттарды және шаңдарды жою әдістерінің классификациясы.
4.2.7 Қоршаған ортаға мұнай өндіру өнеркәсіптерінің техногенды әсер етуі. Қорғау әдістері.
Мұнай және газ құрамы, пайда болуы. Мұнайды айдау технологиясы. Қоршаған ортаға мұнай өңдеу технологиясының әсер етуі.
Мұнай өңдеуінде литосферадағы, гидросферадағы, атмосферадағы ластанудың құрамы және көздері. Баға және болжам.
Мұнай өңдеуінде жуынды суды тазалау әдістері.
4.2.8 Химиялық өнеркәсіп. Негізгі ластаушылар. Тастауларды төмендету әдістері
Химиялық өнеркәсіп ластанудың негізгі көздерінің классификациясы.
Күкірт қышқылының өндірісі және қоршаған орта.
Химиялық өнеркәсіпте шаңды және газды ұстау әдістері. Абсорбционды, каталитикалық және кешенді сызба.
4.2.9 Қоршаған ортаға құрылыс материалдар өндірісінің техногенды әсер етуі.
9.1 Қоршаған ортаны қорғауына қазіргі заманғы талаптардың жағдайларында құрылыс материалдардың өндірісі. Цементты алу технологиясы, зиянды заттардың бөлінуі көздері және олардың жоюы.
9.2 Асфальтты зауыт және тас өңдеу өндірісі және қоршаған ортаны қорғау.
4.2.10 Шыны өндірісі және оның қоршаған ортаға әсері. Өндірістегі зиянды заттардың тазалауы.
Шыны алу технологиясы және қоршаған ортаға техногенді әсер етуі.
Шыны өндірісінде түтін газды тазалау және тастаулардың төмендету әдістері.
4.2.11 Қағаз өнеркәсібі. Өндірістің сипаттамасы. Ластану көздері және зиянды заттарды тазалау әдістері.
Қағаз өнеркәсібі. Крафт пульпа өндірісінің үрдісі. Ластану көздерінің сипаттамасы.
Қағаз өндіріс тастауларының есебі, көлемі, қасиеті, құрамы және сипаттамасы.
4.2.12 Қоршаған ортаға көлік құралдар әсер етуінің экологиялық бағасы
Қоршаған ортаға көліктің әсер етуі. Көлік үрдісі кезінде зиянды заттарлың меншікті көрсеткіштері
Ішкі жану қозғалтқыштар тастауларын жою. Автомобильды толық техникалық жетілдіру.
4.2.13 Минералдық тыңайтқыштардың өндірісі және олардың қоршаған ортаға әсері.
Минералдық тыңайтқыштардың өндірісі кезінде технологиялық үрдістің әсер етуінің экологиялық бағасы.
Литосфераға және өсімдікке минералдық тыңайтқыштардың өндірісінде пайда болатын тастауларын жою әдістері.
4.2.14 Тамақ өнеркәсіптің негізгі өндірістерінде қоршаған орта күйінің жақсаруының және ластануының ерекшеліктері.
Тамақ өнеркәсіптің өндірістерімен қоршаған ортаның ластану ерекшеліктері.
Қант өндірісі. Ластағыш заттардың көздері. Жуынды су тазалаудың жүйесі.
4.2.15 Экологиялық төлемдер және олардың есебі.
Экологиялық төлемдер және олардың есебі.
4.2.16 Өнеркәсіптегі табиғатты қорғау шаралардың экологиялық эффективтілігі
Қоршаған ортаны қорғау саласында табиғатты қорғау шаралардың экологиялық эффективтілігі.
4.3 Тәжірибелік сабақтардың тізбе
№
|
Тақырып атауы
|
Мазмұны
|
Бақылау түрі
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
Тақырып 3 Кен өндіру өнеркәсіптер кәсіпорындарының техногенды әсері. Тастауларды жою тәсілдері.
|
Қалдықтарды қайта өңдеу нұсқауларының бағасы [3 т. 3], с. 7-15
|
Ауызша сұрау
|
2
|
Тақырып 4 Қоршаған ортаға жылу-энергетикалық кешендер кәсіпорындарының техногенды әсері
|
ЖЭС жер қабатында фондық концентрациясының анықтауы. [3 т. 2], с.115-128, [4]
|
Есептерді шығару
|
3
|
Тақырып 5 Қоршаған ортаға қара металлургия кәсіпорындарының техногенды әсер етуі. Әсерлердің төмендету әдістері.
|
Шаң ұстау эффективтілігінің және фильтрациясының үрдісі. Шаң ұстағыш қондырғысының есебі. [1], с. 198-200, [3 т. 1], с. 382-499, [4]
|
Ауызша сұрау
Есептерді шығару
|
4
|
Тақырып 6 Түсті металлургия және оның қоршаған ортаға әсер етуі және қорғау әдістері.
|
Алюминий өндірісі және қоршаған ортаға белгілі өндірістің жалпы тастауларды және қалдықтарды анықтау. [3 т. 1], с. 203-205
|
Ауызша сұрау
Есептерді шығару
|
5
|
Тақырып 7 Қоршаған ортаға мұнай өндіру өнеркәсіптерінің техногенды әсер етуі. Қорғау әдістері.
|
Алаулы жүйесінің есебі. [1], с. 146-153. Өндіріс кезінде пайда болатын жуынды сулардың көлемі. [6], с. 127-289, [3 т. 2], с. 238-271
|
Есептерді шығару
|
6
|
Тақырып 9 Қоршаған ортаға құрылыс материалдар өндірісінің техногенды әсер етуі. Тастауларды жоюының әдістері
|
Құрылыс индустрия қалдықтардың қолдану бағасы [3 т. 3]
|
Ауызша сұрау
|
7
|
Тақырып 11 Қағаз өнеркәсібі. Өндірістің сипаттамасы. Ластану көздері және зиянды заттарды тазалау әдістері.
|
Газды тазалаудың физико-химиялық негіздері [3 т. 1], с. 116-130. Газды тазалаудың массалық айырбас жүйесі. [3 т. 1], с. 112-116
|
Ауызша сұрау
Есептерді шығару
|
8
|
Тақырып 12 Қоршаған ортаға көлік құралдар әсер етуінің экологиялық бағасы
|
Көлік құралдардың тастаулары, олардың анықтауы және есебі [4]. Көлік жуу және олардың қоршаған ортаға әсер. [7], с. 358-372
|
Ауызша сұрау
Есептерді шығару
|
9
|
Тақырып 15 Экологиялық төлемдер және олардың есебі.
|
Суға, тастауларға және қалдықтарға экологиялық төлем есептердің әдістері. [3 т. 1], с. 140-157
|
Есептерді шығару
|
4.4 СӨЖ мазмұны
4.4.1 СӨЖ құрылымы және жалпы мазмұны
№ р/с
|
СӨЖ түрі
|
Есепті беру түрі
|
Бақылаудыңтүрлері
|
Сағат көлемі
|
1
|
Дәріс сабақтарға дайындалу
|
-
|
Сабаққа қатысу
|
30
|
2
|
Тәжірибелік сабақтарға дайындалу, ұй тапсырмасын жасау
|
Жұмыс дәптері
|
Сабаққа қатысу
|
45
|
3
|
Аудиториялық сабақтардың мазмұнына кірмеген тапсырмаларды дайындау
|
Конспект
|
РБ тестілеу
|
45
|
4
|
Бақылау іс-шараларына дайындалу
|
-
|
РБ1 және РБ2 нәтижесі
|
30
|
Барлығы
|
150
|
4.4.2 Студенттерге өздігінен оқуға арналған тақырыптар
Тақырып 1 Кіріспе. Атмосфера, гидросфера, литосфера жүйелерінде техногенді ластануының көздері.
Цивилизация дағдарысы. Экологиялық дағдарыстың масштабы
Рекомендуемая литература: [7], c. 5-10, [8], с. 3-22, журнал «Промышленная экология», газета «Экологический курьер».
Тақырып 2 Қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік стандарттың жүйесі.
Нормалар және нормативтер. Нормативтер классификациясы. Қоршаған орта сапасының критерийлері және биосфераға антропогендік әсердің бағасы.
Ұсынылатын әдебиет: [8], с. 240-249, [5].
Тақырып 3 Кен өндіру өнеркәсіптер кәсіпорындарының техногенды әсері. Тастауларды жою тәсілдері.
Минералдық шикізатты байыту және ұсақтау кеіндегі ортаның техногенді ластануы. Мәселені шешу жолдары.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.2], с. 10-15, [10].
Тақырып 4 Қоршаған ортаға жылу-энергетикалық кешендер кәсіпорындарының техногенды әсері
Жылу электростанцияның жуыгды суларының классификациясы. Қоршаған ортаның жылулық ластануы. Жылулық ластануының биологиялық эффекті.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.2], с. 52-84, [10], с. 137-170
Тақырып 5 Қоршаған ортаға қара металлургия кәсіпорындарының техногенды әсер етуі. Әсерлердің төмендету әдістері.
Машина жасау саласының құю өндірісі. Құэ өндірісіндегі тастаулар және лақтырулар пайда болуының көздері. Қоршаған ортаны қорғау мәселелері және мәселені шешу жолдары.
Ұсынылатын әдебиет: [7], с. 285-310.
Тақырып 6 Түсті металлургия және оның қоршаған ортаға әсер етуі және қорғау әдістері.
Бөліну көздері және қорғаныс және мырыш өндірісінде қоршаған ортаны қорғау.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.1,3]
Тақырып 7 Қоршаған ортаға мұнай өндіру өнеркәсіптерінің техногенды әсер етуі. Қорғау әдістері.
Қоршаған ортаға құрылыстың және мұнай газ өткізгіштер пайдалануының әсері. Сұнай өнімдердің ағып кеиу кехінде литосфера ластануының бағалауы.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.3], с. 230-240, «Промышленная экология» журналы.
Тақырып 8 Химиялық өнеркәсіп. Негізгі ластаушылар. Тастауларды төмендету әдістері
Азот қышқылының өндірісі және оның қоршаған ортаға әсері. Қоршаған ортаға зиянды бөлінуінің көздері және белгілі өндірісте тазалау әдістері.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.2], с. 263-288.
Тақырып 9 Қоршаған ортаға құрылыс материалдар өндірісінің техногенды әсер етуі.
Қоршаған ортаға бетон және темір бетон конструкциялардың өндірісі бойынша кәсіпорындардың техногенді әсері. Белгілі өндірісте шаң газды тазалаудың физикалық және химиялық әсері.
Ұсынылатын әдебиет: [2], с. 100-115, [3 т.3], с. 710-720.
Тақырып 10 Шыны өндірісі және оның қоршаған ортаға әсері. Өндірістегі зиянды заттардың тазалауы.
Шыны өндірісі, қалдықтар утилизациясы және олардық қолданылуы. Ұсынылатын әдебиет: [3 т.3], с. 344-348.
Тақырып 11 Қағаз өнеркәсібі. Өндірістің сипаттамасы. Ластану көздері және зиянды заттарды тазалау әдістері.
Қағаз өнеркәсібінде және макулатура қайта өңдеуінде қалдықтардың утилизациялау мәселелері. Белгілі сұрақтардың шешу жолдары және болжамдары.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.2], с. 278-308, [3 т.3], с. 672-678.
Тақырып 12 Қоршаған ортаға көлік құралдар әсер етуінің экологиялық бағасы
Көлік құралдар дамуының альтернативті жолдары. Көлік секторында қалдықтарының утилизациялауы бойынша өндірістің ұйымдастырылуы.
Ұсынылатын әдебиет: [7], с. 378.
Тақырып 13 Минералдық тыңайтқыштардың өндірісі және олардың қоршаған ортаға әсері.
Қазақстандағы фосфор тыңайтқыштардың өндірісі және оның қоршаған ортаға әсері.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.1], с. 294-298.
Тақырып 14 Тамақ өнеркәсіптің негізгі өндірістерінде қоршаған орта күйінің жақсаруының және ластануының ерекшеліктері.
Регионның тамақ өнеркәсібі және оның қорщаған ортаға әсері. Су айналымы және жуынды сулар.
Ұсынылатын әдебиет: [3 т.2], с. 385-390.
Тақырып 16 Өнеркәсіптегі табиғатты қорғау шаралардың экологиялық эффективтілігі
Қазақстан Республикасындағы және әлемдік қауымдастықта табиғатты қорғау шаралардың негізгі бағдарламалары
Ұсынылатын әдебиет: [8], с. 274-280, . [7], с. 436-439.
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:
Бретшнайдер Б., Курфюст И. Охрана воздушного бассейна от загрязнений. М.: Химия, 1989. – 289 с.
Калягин В.Г. Промышленная экология. М.: АСАДЕМА, 2004. – 404 с.
Методика расчета концентрации в атмосферном воздухе вредных веществ, содержащихся в выбросах предприятий. ОНД-86. М.: Госкомиздат, 1987. – 93 с.
Тимонин А.С. Инженерно-экологический справочник в 3-х томах. М.: Химия, 2004.
Қосымша әдебиеттер:
Балабеков О.С. Балтабаев Л.Ш. Очистка газов в химической промышленности. М.: Химия, 1991. – 250 с.
Бернс Ф. Водоочистка. Очистка сточных вод нефтепереработки. М.: Владос, 2001. – 320 с.
Иванов Н.И., Фадин И.М. Инженерная экология и экологический менеджмент. М.: Логос, 2004. – 572 с.
Хотунцев Ю.П. Экология и экологическая безопасность. М.: Владос, 2001. – 320 с.
Газета «Экологический курьер».
Журвал «Промышленная экология».
Экологический кодекс Республики Казахстан.
Мамандықтың (тардың) Нысан
жұмыс бабындағы оқу ПМУ ҰС Н 7.18.3/32
жоспарынан үзінді көшірме
Мамандықтың жұмыс бабындағы оқу жоспарынан үзінді көшірме
050731- «Өмір тіршілік қауыпсыздығы және қоршаған ортаны қорғау»
Пәннің атауы «Өнекәсіптік экология»
Оқу
формасы
|
Бақылау формасы
|
Білім алушылардың жұмыс көлемі, сағатпен
|
Курс және семестр (сағаттарды) бойынша сағаттарды бөлу
|
Емтихан
|
Сынақ
|
КЖ
|
КЖ
|
ЕГЖ
|
БЖ
|
Барлығы
|
Дәріс
|
Тәжіриб.
|
Зертханал.
|
Дәріс
|
Тәжіриб.
|
Зертханал.
|
Жалпы
|
Ауд.
|
СӨЖ
|
күндізгі, жалпы орта білім негізінде,
т/ж 2009
|
5,6
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
225
|
75
|
150
|
5 семестрі
|
6 семестрі
|
15
|
30
|
-
|
15
|
15
|
-
|
Кафедра меңгерушісі ____________ Қ. Ш. Арынғазин 2011ж. «___»____
Достарыңызбен бөлісу: |